Turoń, Muzeum Etnograficzne w Krakowie.
Kolędnicy – w tradycji polskiej przebierańcy, którzy w okresie
Święta Godowego
, a następnie
bożonarodzeniowym
, chodzili po wsiach od domu do domu z życzeniami pomyślności w Nowym Roku.[1] Zwyczaj (zachowany jeszcze obecnie w niektórych regionach) obchodzony był od
Wigilii
(lub drugiego dnia świąt) do
Trzech Króli
, a zdarzało się, że dodatkowo w
ostatki
(zapusty).
Grupa kolędnicza
Grupa kolędnicza nosiła maszkary, którymi dla żartu straszono widzów. Najbardziej popularną był
turoń
, osadzony na kiju, z ruchomą, kłapiącą paszczą; ten rodzaj kolędowania nosił nazwę chodzenia z Turoniem. Zamiast Turonia wodzono niedźwiedzia,
kozę
,
konia
, koguta. Maszkary te mają swoje źródła w przedchrześcijańskich praktykach zaklinania urodzaju na Słowiańszczyźnie. Popularne również były pochody z gwiazdą, wykonaną z kolorowego papieru, podświetloną od środka, przymocowaną ruchomo do drzewca. Kolędnik ją trzymający nazywany był
gwiazdorem
lub gwiaździchem. Charakterystycznymi postaciami w grupach kolędniczych byli: pasterze, Trzej Królowie, Dziad, Baba (za postacie kobiece przebierali się również chłopcy), Żyd, Cyganka, muzykanci. Życzenia składano wierszem albo
kolędą
, płatano przy tym figle, recytowano zabawne rymowanki, całemu widowisku towarzyszyła atmosfera ogólnej wesołości.[2]
Chodzili też szopkarze z szopką i kukiełkami, odgrywający przedstawienia o narodzinach
Jezusa
w
Betlejem
, jak również Herody, zespoły odgrywające je "na żywo". W biblijną opowieść przyjścia Jezusa na świat wplatano ludowe wątki i tradycje.
W zamian za życzenia, przyjmowane jako pomyślna wróżba urodzaju i powodzenia, gospodarze obdarowywali przebierańców świątecznymi smakołykami lub wykupywali się drobnymi datkami.
Obchód kolędniczy był wyczekiwanym wydarzeniem, pominięcie domu uważane było za zły znak.
Zwyczaj kolędników praktykowany był także w Anglii w czasach wiktoriańskich, gdy tzw. Christmas Waits śpiewali
kolędy
chodząc od drzwi do drzwi.
Galeria
Katowice
- "Świąteczna Jazda" w Muzeum Śląskim (grudzień 2008) | | | |
Zobacz też
Przypisy
Linki zewnętrzne