Politologia albo nauki polityczne (ang. political science, franc. sciences politiques) to jedna z
nauk społecznych
, zajmująca się
polityką
rozumianą jako całokształt działalności związanej ze sprawowaniem
władzy
politycznej, jej funkcją i rolą w życiu społecznym, teorią jej
organizacji
, funkcjami i charakterem
państwa
i międzynarodowych organizacji politycznych.
Trzy najważniejsze pojęcia albo
kategorie
badawcze politologii to władza, państwo i polityka.
Nauki polityczne mają przede wszystkim znaczenie teoretyczne, przyczyniając się do rozwoju
nauki
w swej dziedzinie i w dziedzinach pokrewnych. Mają jednak także znaczenie praktyczne, dostarczając analiz zarówno rządzącym jak i rządzonym.
Politolodzy
pełnią wtedy funkcję ekspertów, doradzając rządom i
partiom politycznym
.
W Polsce długo istniało rozróżnienie na nauki polityczne (zajmujące się polityką), takie jak nauka o państwie,
ekonomia polityczna
, historia polityczna, historia myśli społecznej, socjologia stosunków politycznych,
polityka społeczna
,
geografia polityczna
oraz na naukę o polityce.
Badania nauk politycznych mają charakter interdyscyplinarny i widoczne jest w nich nastawienie na integrację z innymi dyscyplinami[1], przede wszystkim z
socjologią
,
psychologią
,
prawem
.
Studia politologiczne
W Polsce prowadzone są studia politologiczne na następujących kierunkach:
- politologia
- stosunki międzynarodowe
- polityka społeczna
- europeistyka
- bezpieczeństwo narodowe
- bezpieczeństwo wewnętrzne
- dziennikarstwo i komunikacja społeczna
Niektóre uczelnie łączą te kierunki lub je uszczegółowiają (na przykład europeistyka wschodnioeuropejska). Jako specjalizacja występuje między innymi marketing polityczny.
Problemy badawcze
Jedną z najbardziej znanych prób określenia, czym zajmują się nauki polityczne jest lista głównych zagadnień tej nauki, sporządzona przez ekspertów zebranych przez
UNESCO
w
1948
roku w
Paryżu
[2]:
- Ogólna teoria polityczna
- teoria polityczna
- historia myśli politycznej
- Instytucje polityczne
- Partie, grupy i opinia publiczna
-
Stosunki międzynarodowe
W polskiej literaturze przyjmuje się podział na pięć działów nauki o polityce[3]:
Krótka historia politologii
Kolebką rozważań nad polityką jest
starożytna
Grecja
; zajmowali się nimi najwięksi filozofowie, między innymi
Demokryt z Abdery
, opowiadający się za
demokratyczną
formą rządów,
Platon
, będący teoretykiem państwa
totalitarnego
czy
Arystoteles
, który zwracał uwagę na konieczność lawirowania pomiędzy sprzecznymi interesami różnych grup społecznych oraz zastanawiał się nad idealną formą rządów.
W
średniowieczu
myśl polityczna w Europie rozwijana była głównie w obrębie ideologii
chrześcijańskiej
(na przykład
Tomasz z Akwinu
), choć istnieli również myśliciele niezależni od Kościoła (na przykład
Marsyliusz z Padwy
).
Przełomem w myśleniu o polityce stało się
odrodzenie
, szczególnie zaś doktryna
Niccolò Machiavellego
z jej centralną ideą "cel uświęca środki".
XVII
i
XVIII wiek
to okres wielkich teoretyków państwa liberalnego (
John Locke
,
Jean Jacques Rousseau
) pozostających w stałym sporze z wcześniejszymi teoretykami "oświeconego absolutyzmu" (
Thomas Hobbes
- twórca koncepcji "wojny wszystkich ze wszystkimi",
Charles Louis Montesqieu
- autor koncepcji
trójpodziału władzy
). Podczas
Wielkiej Rewolucji Francuskiej
narodziły się istniejące do dziś główne ideologie polityczne (
liberalizm
,
konserwatyzm
,
socjalizm
).
Wiek XIX
to początek krystalizowania się partii politycznych i rozwoju innych instytucji demokratycznych. Na ten wiek przypada również wyodrębnianie się politologii jako osobnej dyscypliny naukowej: od
1819
roku nauczano jej na niektórych francuskich uniwersytetach, w
1872
roku powstała w
Paryżu
École Libre de Science Politique, a w
1876
na
Columbia University
założono Graduate School of Political Science.
Politologia w Polsce
W Polsce politologia wyodrębniła się z innych nauk społecznych na początku
XX wieku
- w
1902
roku we
Lwowie
powstała Szkoła Nauk Politycznych. W okresie międzywojennym największą uczelnią politologiczną była Szkoła Nauk Politycznych w
Krakowie
.
Po
II wojnie światowej
nastąpiło daleko idące uzależnienie nauk politycznych od oficjalnej ideologii, spotęgowane po 1948 roku zlikwidowaniem politologii akademickiej i zastąpieniem jej
socjalizmem naukowym
i stalinowską wersją
marksizmu
.
Przywrócenie politologii, związane z postępującymi ewolucyjnie po Październiku 1956 roku procesami detotalitaryzacji, zapoczątkowało utworzenie w 1967 roku Instytutu Nauk Politycznych w Uniwersytecie Warszawskim. Pierwszy doktorat z politologii obroniono w tym Instytucie w 1971 roku, a habilitacje w połowie lat siedemdziesiątych dwudziestego wieku. W latach siedemdziesiątych powstawały coraz liczniej politologiczne ośrodki dydaktyczne i badawcze w innych polskich uniwersytetach.
Współcześnie politologia jest w Polsce dyscypliną badaną i nauczaną w prawie wszystkich polskich uniwersytetach oraz w wielu humanistycznych uczelniach prywatnych.
Od
1957
roku istnieje
Polskie Towarzystwo Nauk Politycznych
(PTNP) będące członkiem-założycielem
Międzynarodowego Towarzystwa Nauk Politycznych
(IPSA).
Zobacz też
Przypisy
- ↑ Kazimierz Opałek, Zagadnienia teorii prawa i teorii polityki, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa 1983, strona 256.
- ↑ Za: Henryk Groszyk, Francuska koncepcja nauki politycznej, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa 1968, strony 45-46.
- ↑ A. Korybski, Z. Szeliga, Marek Żmigrodzki, Współczesne państwowe systemy polityczne, Lublin 1987, strony 14-15, za: Arkadiusz Żukowski, Politologia jako dyscyplina naukowa i kierunek kształcenia, Instytut Nauk Politycznych Uniwersytetu Warmińsko-Mazurskiego w Olsztynie, Olsztyn 2006, strona 29.
Bibliografia
- Chodubski A., Wstęp do badań politologicznych, Gdańsk 2004.
- Chmaj M., Żmigrodzki M., Wprowadzenie do teorii polityki, Lublin 1996.
- Henryk Groszyk, Francuska koncepcja nauki politycznej, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa 1968.
- Kazimierz Opałek, Zagadnienia teorii prawa i teorii polityki, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa 1983.
- Politologia w Polsce. Stan badań i perspektywy rozwojowe, pod red. T. Łoś-Nowak, Toruń-Wrocław 2008.
- Roskin M., Cord R., Mediros A., Johanes S., Wprowadzenie do nauk politycznych, Poznań 2001
- Ryszka F., Nauka o polityce, Warszawa 1984.
- Tansey D., Nauki polityczne, Poznań 1997.
- Wprowadzenie do nauki o państwie i polityce, pod red. B. Szmulika i M. Żmigrodzkiego, Lublin 2002.
- Zieliński E., Nauka o państwie i polityce, Warszawa 1999.
- Arkadiusz Żukowski, Politologia jako dyscyplina naukowa i kierunek kształcenia, Instytut Nauk Politycznych Uniwersytetu Warmińsko-Mazurskiego w Olsztynie, Olsztyn 2006.
Linki zewnętrzne