Kontrapunkt (z
łaciny
punctus contra punctum, w dosłownym tłumaczeniu: nuta przeciw nucie). Jest to technika kompozytorska, która polega na prowadzeniu kilku niezależnych linii melodycznych (
polifonia
) zgodnie z określonymi zasadami
harmonicznymi
i
rytmicznymi
.
W drugim, węższym znaczeniu (używanym w obecnej teorii muzyki) jest określeniem dla głosu współdziałającego z
tematem
.
Założenia kontrapunktu powstały w
średniowieczu
, rozwinięte w czasach
renesansu
, do perfekcji zostały doprowadzone w
baroku
. Pierwotne formy kontrapunktu polegały na równoczesnym brzmieniu wszystkich głosów posiadających identyczny rytm, co nazywano techniką
nota contra notam
(nie należy mylić jej z
homofonią
). Tzw. contrapunctus floridus (kontrapunkt kwiecisty) oznaczał natomiast swobodę rytmiczną w co najmniej jednym głosie.
Rozwój kontrapunktu polegał na coraz większym usamodzielnianiu się głosów. Teorię i praktykę kontrapunktu rozwinęła następnie epoka renesansu (J. Tinctoris, N. Vicentino, G. Zarlino), a do szczytowego rozwoju doprowadził późny barok, w którym dokonała się synteza skomplikowanej polifonii oraz tonalności
dur-moll
.
Typy kontrapunktów:
- wokalny
- palestrinowski
- luxarius
Formy muzyczne
oparte na założeniach kontrapunktu:
fuga
,
kanon
,
inwencja
.