Nadar, właśc. Gaspard-Félix Tournachon (ur.
6 kwietnia
1820
w
Paryżu
, zm.
20 marca
1910
tamże) – francuski fotograf, dziennikarz, rysownik,
karykaturzysta
.
Jeden z najważniejszych fotografów XIX-wiecznych, autor portretów fotograficznych wielu sławnych postaci, na których starał się wydobyć osobowość modela; nie stosował rekwizytów ani specjalnych teł. Nadar jako pierwszy fotograf na świecie wykonał zdjęcia z lotu ptaka – było to zdjęcie Paryża, wykonane z balonu (był entuzjastą
baloniarstwa
). Był także pionierem fotografii podziemnej i wykorzystania sztucznego oświetlenia w fotografii. To właśnie w jego
atelier
w 1874 odbyła się pierwsza wystawa
impresjonistów
.
Biografia
Gaspard-Félix Tournachon był pierwszym dzieckiem wydawcy Victora Tournachona i Thérèse Maillet. W
Lyonie
rozpoczął studia medyczne, ale nigdy ich nie ukończył. W latach 1837-1838 jego pierwsze karykatury ukazały się w prasie lyońskiej; kolejne pojawiały się w publikacjach paryskich po jego jego powrocie do Paryża w 1838[1] (lub 1839, jak podają inne źródła[2]). Przyjął pseudonim "Nadar". W latach 40. związany był ze środowiskiem artystycznym, do którego należał m.in.
Charles Baudelaire
. W 1854 opublikował zestaw dwóch
litografii
, zatytułowany Panthéon Nadar, z karykaturami znanych pisarzy, dziennikarzy, publicystów i historyków.
W 1854 Nadar poślubił Ernestine-Constance Lefèvre; w 1856 urodził się ich jedyny syn
Paul Nadar
(1856-1939).
Również w 1854 brat Nadara, Adrien, postanowił uczyć się fotografii u
Gustave'a Le Graya
. Nadar opłacał jego lekcje i pomógł mu w otwarciu jego własnego studia. Wkrótce sam zaczął uczyć się fotografowania, a kiedy studio Adriena zaczęło podupadać, przejął nad nim kontrolę. Po okresie współpracy, w 1855 bracia postanowili się rozdzielić. Nadar otworzył własne studiu przy ulicy Saint-Lazure 113, a Adrien przyjął pseudonim Nadar jeune (młody Nadar). W 1861 Nadar przeniósł się do nowego, dużego studia przy Boulevard des Capucines 35.
W 1856 Nadar został członkiem Société française de photographie i otrzymał złoty medal na Wystawie Fotografii w Brukseli. W latach 60. miał już ustaloną pozycję fotografa-portrecisty i z sukcesem prowadził działalność fotograficzną. Z 1873 wycofał się z fotografii, zostawiając prowadzenie studia synowi Paulowi. Na krótko powrócił do fotografowania w 1897 w studiu Marsylii. W międzyczasie ukończył spisywanie swoich wspomnień.
Fotografia portretowa
Nadar, Eugène Pelletan, 70. XIX
Zanim Nadar zaczął fotografować, zajmował się tworzeniem karykatur; był więc przyzwyczajony do wychwytania indywidualnych cech modeli. Miał znane nazwisko i szerokie znajomości w kręgach artystycznych. Od połowy lat 50. do początku lat 70. w jego studiu pozowały największe osobistości Francji II Cesarstwa: pisarze, poeci i dziennikarze (np.
Victor Hugo
,
George Sand
, Charles Baudelaire,
Juliusz Verne
,
Jules Champfleury
,
Aleksander Dumas (ojciec)
,
Aleksander Dumas (syn)
,
Théophile Gautier
,
Edmond de Goncourt
), muzycy (np.
Hector Berlioz
,
Gioacchino Rossini
,
Jacques Offenbach
,
Giuseppe Verdi
), malarze (np.
Gustave Courbet
,
Honoré Daumier
,
Eugène Delacroix
,
Jean-François Millet
,
Gustave Doré
,
Édouard Manet
), myśliciele i działacze (np.
Michał Bakunin
,
Pierre Joseph Proudhon
) i inni.
Typowy portret Nadara przedstawia wyizolowaną postać, na której skupiona jest cała uwaga. Tło jest neutralne, rola stroju i rąk modela jest zminimalizowana. Pozy, w jakich Nadar ustawiał modeli, są różnorodne: jedni siedzą, inni stoją; patrzą w różne strony i w różny sposób. Zabiegi miały te na celu wydobycie charakteru portretowanej osoby. Jak sam pisał, celem jego portretów było poszukiwanie takiej nici porozumienia, która łączy cię z modelem, pomaga ci w poznaniu go, zapoznaje cię z jego przyzwyczajeniami, ideami i osobowością, i pozwala na wykonanie (...) prawdziwie przekonującej podobizny, portretu intymnego[3].
Szczytowy okres działalności Nadara w dziedzinie portretów przypadał na lata 1855-1860. W latach 60. jego zdjęcia stawały się coraz bardziej pospolite i konwencjonalne, co było wymuszone przez ogromne zapotrzebowanie i gust klasy średniej. Komercyjny charakter fotografii utrzymał się również po przejęciu zakładu przez syna, Paula.
Fotografia lotnicza
Honoré Daumier, karykatura Nadara w balonie (Nadar wynoszący fotografię na wyżyny sztuki), ok. 1862
Pierwsze zdjęcia lotnicze Paryża w jego historii Nadar wykonał w 1858 z balonu, uwiązanego niedaleko
Łuku Triumfalnego
. W 1863 zbudowany został balon o nazwie Géant (dosł. olbrzym), sfinansowany przez Nadara w nadziei, że dochody z jego przelotów pozwolą mu na zbudowanie helikoptera. Balon miał jednak wypadek, a przedsięwzięcie nie przyniosło spodziewanych zysków.
Fotografia podziemna
Nadar jako pierwszy uzyskał prawo do sfotografowania kanałów i
katakumb Paryża
. Katakumby, opisane przez Victora Hugo w
Nędznikach
, Nadar sfotografował w latach 1861-1862, a kanały w latach 1864-1865. Zadanie to, ze względu na warunki oświetleniowe, panujące w obu miejscach, wymagało od Nadara użycia sztucznego źródła światła. Był on pierwszym fotografem, który podjął się takiego zadania. Używał
magnezji
, a czas naświetlania jednego zdjęcia wynosił ponad 18 minut.
Przypisy
- ↑ N. M. Chawcross, Gaspard-Félix Tournachon [hasło w:] Encyclopedia of nineteenth-century photography, red. J. Hannavy, New York 2008, , s. 974.
- ↑ A. McCauley, Caricature and Photography in Second Empire Paris, "Art Journal" nr 4, t. 43 (zima 1983), s. 355-356.
- ↑ N. Gosling, Nadar, Nowy Jork 1976, s. 37. Za: N. Rosenblum, Historia fotografii światowej, Bielsko-Biała 2005, s. 67.
Bibliografia
- N. M. Chawcross, Gaspard-Félix Tournachon [hasło w:] Encyclopedia of nineteenth-century photography, red. J. Hannavy, New York 2008, , s. 971-974.
- A. McCauley, Caricature and Photography in Second Empire Paris, "Art Journal" nr 4, t. 43 (zima 1983), s. 355-360.
- N. Rosenblum, Historia fotografii światowej, Bielsko-Biała 2005, .