Nie znaleziono szukanej frazy! Poniżej znajduje się fraza najbardziej przypominająca szukaną. Neuroestetyka
NeuroestetykaNeuroestetyka – dyscyplina
kognitywna
, której celem jest naukowe wyjaśnienie zjawisk składających się na percepcję (lub szerzej: poznanie) dzieła sztuki. Przedsięwzięcie interdyscyplinarne, w którym uczestniczą przedstawiciele różnych tradycyjnych dyscyplin badawczych, takich jak
psychologia
,
fizjologia
czy
neurobiologia
. Neuroestetyka poszukuje neurobiologicznych podstaw przeżyć estetycznych, gdyż uprawianie i odbiór sztuki są warunkowane przez aktywność struktur mózgu, odpowiedzialnych za percepcję; stawia pytania: dlaczego dane wrażenie zmysłowe jest dla nas interesujące i w jaki sposób jest ono interpretowane przez mózg? Termin „neuroestetyka” na określenie nowych badań nad sztuką został zaproponowany przez Semira Zekiego, profesora
University College London
, współczesnego neurobiologa, zajmującego się badaniami eksperymentalnymi obszarów w
korze mózgowej
odpowiedzialnych za widzenie. Według niego kognitywna funkcja sztuki wynika z podstawowych funkcji, sprawowanych przez mózg. Drugim pionierem tej dziedziny jest
Vilayanur S. Ramachandran
. Neuroestetyka zainteresowała artystów, którzy pragną wykorzystać w swoich pracach wyniki badań dotyczących percepcji. Według Ramachandrana i Hirsteina oraz Zekiego artyści już posiadają ukrytą wiedzę na temat zasad neurofizjologii percepcji i emocji, z której zazwyczaj nieświadomie korzystają podczas tworzenia dzieł sztuki. Cele badańNajważniejsze zadaniami, stojącymi przed neuroestetyką, są kwestie zarówno z zakresu nauk humanistycznych jak i nauk ścisłych – pytania o „umysł estetyczny”, o wartość sztuki dla naszego przetrwania oraz kwestie dotyczące wzorców pobudzenia neuronalnego podczas oglądania twórczości artystycznej. Cele badań, wymienione przez
Włodzisława Ducha
oraz Piotra Markiewicza i Piotra Przybysza: - Badanie procesów twórczych w sztukach plastycznych oraz zrozumienie działania mózgu w czasie takich procesów.
- Podkreślanie centralnej roli, jaką pełnią badania nad mózgiem dla zrozumienia natury ludzkiej, przejawiającej się nie tylko w sztuce czy muzyce, lecz również moralności, zachowaniach społecznych i antyspołecznych, religii i innych dziedzinach wpływających na życie codzienne.
- Zainteresowanie neurobiologów badaniem sztuki jako metody badania organizacji przetwarzania informacji przez mózg.
- Badanie praw percepcji, którym podlega tworzenie sztuki, zarówno na etapie tworzenia jak i oglądania.
- Zrozumienie sztuki w świetle zadań, stojących przed układem wzrokowym, lub ogólnie stojących przed mózgiem, to jest gromadzenia wiedzy o świecie i sposobach jego poznawania
- Odkrycie podobieństw i różnic w zakresie pobudzenia
centralnego układu nerwowego
podczas percepcji nieartystycznego i artystycznego przedmiotu oraz podczas percepcji różnych rodzajów dzieł sztuki (czym na przykład różni się przeżycie utworu muzycznego od przeżycia dzieła malarskiego, czym różni się percepcja obrazu kubistycznego i impresjonistycznego)
- Odpowiedź na pytanie, jaka jest wartość przystosowawcza sztuki w perspektywie ewolucyjnej, na przykład co oznaczało pojawienie się sztuki dla kierunku rozwoju naszego gatunku
- Wyjaśnianie oddziaływania malarstwa portretowego na odbiorcę poprzez analogię z badanym przez neurobiologię postrzeganiem twarzy
Sztuki plastyczne Wyniki niektórych badań neuroestetycznychWyniki niektórych badań neuroestetycznych, przedstawione przez Markiewicza i Przybysza, mających na celu zlokalizowanie w mózgu ośrodków odpowiedzialnych za percepcję dzieł sztuki: - Każdy rodzaj sztuki aktywizuje odrębne szlaki przetwarzania informacji czuciowej. Podczas percepcji różnych rodzajów malarstwa, pobudzane są m.in. odmienne specyficzne obszary kory:
-
pejzaży
– zakręt potyliczno-skroniowy przyśrodkowy (językowy),
-
portretów
– zakręt wrzecionowaty
-
martwych natur
– zakręt potyliczny boczny
- Dzieła
sztuki kinetycznej
aktywizują pole V5, związane z percepcją ruchu
- Obrazy malarskie sklasyfikowane jako piękne (w odróżnieniu od sklasyfikowanych jako neutralne) aktywizują korę oczodołową i przednią część zakrętu obręczy – czyli obszary aktywne podczas wydawania sądów wartościujących, będące fragmentami „układu nagrody” oraz lewą grzbietowo-boczną
korę przedczołową
- Obrazy sklasyfikowane jako piękne oraz obrazy sklasyfikowane jako brzydkie nie wywołują pobudzenia odmiennych obszarów anatomicznych, a jedynie powodują różnice w aktywności kory oczodołowej. Oba typy obrazów wywoływały również pobudzenie kory motorycznej różniące się jednak intensywnością: obrazy uznane za piękne wywoływały mniejsze pobudzenie kory motorycznej, obrazy brzydkie – większe
- Im słabsza preferencja estetyczna obrazu, tym mniejsza aktywność prawego
jądra ogoniastego
. Zwiększenie preferencji estetycznej wiąże się ze wzrostem aktywności zakrętu potylicznego (obustronnie, BA 18, 19), zakrętu wrzecionowatego (obustronnie) oraz bruzdy obręczy (lewej)
Koncepcje Piotra Markiewicza i Piotra PrzybyszaPiotr Przybysz wstępnie definiuje dzieło sztuki w ujęciu neuroestetycznym jako obiekt, który reprezentuje istotę określonego przedmiotu (sytuacji lub aspektu świata, niekoniecznie materialnego), i został stworzony przez artystę z z zamiarem wywołania emocji estetycznej u odbiorcy, co zostaje osiągnięte dzięki procedurom deformacyjnym. Różnice między percepcją obiektu artystycznego i nieartystycznegoRóżnice między percepcją obiektu artystycznego i nieartystycznego, które występują na poszczególnych etapach procesu przetwarzania wzrokowego: - dzieło sztuki wybiórczo skupia uwagę widza; prawdopodobnie do okna uwagi w buforze wzrokowym przedostają się w pierwszej kolejności te informacje, które artysta zaakcentował na obrazie
- często prosta identyfikacja przedmiotu czy zrozumienie „sensu” dzieła jest utrudniona, gdyż artyści posługują się np. przesunięciami kompozycyjnymi; moduły pamięci skojarzeniowej nie potrafią zestawić nowych informacji z danymi pamięciowymi
- dopiero dzięki zaangażowaniu interpretacyjnym systemu percepcyjnego można rozpoznać dany obiekt czy scenę, prawdopodobnie przy pomocy kory czołowej
- informacja o dziele sztuki może zostać nacechowana emocjonalnie i wzmocniona dzięki połączeniom z
układem limbicznym
wielu obszarów zaangażowanych w przetwarzanie informacji wizualnej
Bodźce wizualneBadacze zastanawiali się nad technikami wpływu artysty na system poznawczo-emocjonalny widza oraz jego układ nerwowy i zaproponowali typologię artystycznych bodźców wizualnych: - bodziec iluzyjny – wywołuje iluzje wizualne, które w umyśle odbiorcy tworzą wrażenie występowania przemiotu, relacji lub cechy, choć one w rzeczywistości nie występują; przykłady: iluzja perspektywy w
malarstwie renesansowym
,
trójkąt Kanizsy
, dzieło Victora Vasarely’ego „Supernovae”
- bodziec niejednoznaczny – dostarcza odbiorcy kilku alternatyw percepcyjnych przy jednoczesnym braku informacji zawartych w dziele; gdy widz ma do wyboru wiele możliwych rozwiązań oraz może dowolnie wybierać poszczególne interpretacje, dane dzieło zawiera bodziec niejednoznaczny wyższego rzędu – następuje uruchomienie procesów decyzyjnych, co, według Zekiego, pozwala na wielowymiarowe doświadczenie sztuki, wywołując u odbiorcy przyjemność estetyczną; przykłady: waza Rubina, dzieło
René Magritte
„Carte blanche”
- bodziec wyolbrzymiony – polega na deformacji cechy wizualnej obiektu przedstawionego, najczęściej wyolbrzymieniu, aby pobudzić układ percepcyjno-emocjonalny odbiorcy; przykłady: posążek bogini Parvatti, rzeźba
Alberto Giacometti’ego
„Kroczący człowiek”
- bodziec relacyjny – wywołuje w umyśle odbiorcy procedury porównywania poprzez nawiązanie dzieła do prac innego autora; przykład: obraz
Diego Velázqueza
„Las Meninas”
i
Pablo Picasso
„Las Meninas” – Picasso zmienił format na horyzontalny, wyeksponował postać malarza, zastosował deformację obiektów
- bodziec empatyzujący – ma za zadanie silnie oddziaływać na psychikę odbiorcy, aktywizować reakcje zainteresowania poznawczego i emocjonalnego wobec postaci przedstawionych; przykłady: obraz
Johannesa Vermeera
„Czytająca list przy otwartym oknie”
,
Vincent van Gogh
„Pietà”
Koncepcje Vilayanur S. Ramachandrana i Williama HirsteinaUważają, że na preferowanie danego typu sztuki przez człowieka wpływają czynniki kulturowe (identyczne poglądy miał Göran Hermerén – według niego jakości estetyczne mogą być percypowane, ale jest to percepcja uwarunkowana mentalnym i kulturowym aparatem odbiorcy[1]). Szukali odpowiedzi na pytanie, jakie cechy obrazu ludzie uważają za pociągające. Doszli do wniosku, że celem sztuki jest ukazanie w percepcyjnie dostępny sposób istoty czegoś oraz wywołanie określonej reakcji emocjonalnej odbiorcy – nie chodzi o wierne odwzorowanie rzeczywistości, ale jej wyolbrzymienie, przekraczanie lub zniekształcanie. Osiem elementów, których obecność jest istotna w dziełach sztuki- efekt przesunięcia szczytowego – wyolbrzymienie nowej wersji względem oryginału, aby uzyskać pobudzenie limbiczne
- grupowanie i łączenie percepcyjne (teoria
Gestalt
) – bezpośrednie wzmocnienie sygnału; zarysowanie obiektów w polu widzenia, co dokonuje się w poszczególnych ośrodkach wzrokowych poprzez wydobywanie korelacji – w mózgu mogą istnieć połączenia między tymi procesami a okolicami limbicznymi co daje „przyjemność estetyczną”
- potrzeba izolowania pojedynczej modalności wizualnej i alokacja uwagi – efektywne nakierowanie uwagi obserwatora na jedno źródło bodźców,
- wydobycie kontrastu wzmacnia sygnał – komórki w siatkówce oka, w ciele kolankowatym bocznym i w obszarach kory odpowiadających za widzenie reagują głównie na krawędzie a nie na jednorodnie pokolorowaną powierzchnię – mózg dokonuje analizy granic obiektu
-
symetria
sprawia przyjemność estetyczną – bierze się ona z odkrywania bytów podobnych do „interesujących” obiektów w świecie; ponadto wzmaga synchronizację pomiędzy procesami w obu
półkulach mózgu
, prowadzi więc do silniejszego pobudzenia.
- unikanie nietypowych punktów widzenia – wedlej
Bayesowskiej
logiki percepcji system wzrokowy odrzuca interpretacje, które zakładają jakiś niepowtarzalny kąt widzenia i faworyzuje zgeneralizowany punkt widzenia
- korzystne jest „rozwiązywanie problemów” za pomocą percepcji – obiekt odkrywany z wysiłkiem, nieoczywisty sprawia więcej przyjemności
- metafory wizualne dają przyjemność i zwiększają zainteresowanie – stworzenie połączenia pomiędzy dwoma pojęciami lub perceptami, które z początku wydają się niepodobne, powoduje pobudzenie limbiczne, a podkreślenie najważniejszych cech tych obiektów daje efektywną komunikację
Pomiaru wielkości odruchu galwanicznego skóryNaukowcy stworzyli metodę przebadania doświadczenie artystycznego za pomocą pomiaru wielkości
odruchu galwanicznego skóry
, który świadczy o limbicznej aktywności wywołanej przez obraz. Reakcja na przykładowy bodziec przebiega następująco: - człowiek ogląda nieobojętny mu wizerunek, np. twarz matki
- w obszarach „pierwotnego” widzenia tworzony jest obraz
- zostaje on przesłany do dolnej kory skroniowej – następuje rozpoznanie obiektu
-
ciało migdałowate
wykrywa emocjonalne znaczenie i umiejscawia je w
płacie skroniowym
- za pośrednictwem
podwzgórza
następuje przekazanie informacji do
autonomicznego układu nerwowego
, aby przygotować człowieka do interakcji, np. walki
- zmienia się oporność skóry, która zaczyna się pocić
Reakcja skórno-galwaniczna będzie tym większa, im silniejszy bodziec. Koncepcje Moniki Blanki FlorekTrójpoziomiowy semiotyczny model dzieła sztuki Korzystając z koncepcji Nelsona Goodmana, Florek stworzyła trójpoziomiowy semiotyczny model dzieła sztuki: - poziom inskrypcji – materialna, niesymboliczna baza dzieła; np. w malarstwie funkcję tę pełnią plamy barwne (kształty, linie – to inskrypcje złożone, materialny skutek połączenia plam barwnych); na tym poziomie czynniki percepcyjne odgrywają największą rolę
- poziom etykiet – inskrypcje są skorelowane z wyobrażeniowymi, myślowymi etykietami – znak malarski staje się symbolem, który odsyła do jednego lub wielu przedmiotów; czynniki percepcyjne wciąż pełnią główną rolę, ale niezbędna jest interpretacja
- poziom światowości – zrealizowane sytuacje symboliczne wraz z odniesieniami rekonstruowanymi w procesie odbioru dzieła sztuki, które tworzą niepowtarzalną wizję świata; na tym poziomie najważniejszą są interpretacyjne czynniki
Dzieło sztuki jest rezultatem wzajemnych odniesień jego trzech poziomów. Inskrypcje skorelowane są z określonymi etykietami, które odsyłają odbiorcę do jakiegoś ze światów. Według Florek, idealny perceptor dzieła reprezentuje i maksymalizuje naturalistyczne podejście do sztuki, zajmuje się biernym odbieraniem komunikatu. Z kolei dla idealnego interpretatora dzieło sztuki jest symbolem powiązanym z rzeczywistością malarską – jego postawa jest czynna, gdyż symbol wymaga ciągłej interpretacji. Toteż widz jest współkreatorem dzieła sztuki. Zobacz teżPrzypisy- ↑ Jakub Zajdel, Kazualny argument powstawania jakości estetycznych wobec wirtualności, [w:] Estetyka wirtualności, red. Michał Ostrowicki, Tow. Autorów i Wydawców Prac Naukowych "Universitas", Kraków 2005
Bibliografia- Włodzisław Duch, Neuroestetyka i ewolucyjne podstawy przeżyć estetycznych:
http://www.fizyka.umk.pl/ftp/papers/kmk/07-Neuroestetyka.pdf
- Monika Blanka Florek, Percepcja vs. interpretacja. Ich rola w odbiorze dzieła sztuki, [w:] Mózg i jego umysły, red. Wioletta Dziarnowska, Andrzej Klawiter, Wyd. Zysk i S-ka, Poznań 2006
- William Hirstein, Vilayanur S. Ramachandran, Nauka wobec zagadnienia sztuki. Neurologiczna teoria doświadczenia estetycznego, [w:] Mózg i jego umysły, red. Wioletta Dziarnowska, Andrzej Klawiter, Wyd. Zysk i S-ka, Poznań 2006
- Mengfei Huang, The Neuroscience of Art, "Stanford Journal of Neuroscience": 1/2009
http://www.stanford.edu/group/co-sign/Huang.pdf
- Piotr Markiewicz, Piotr Przybysz, Neuroestetyczne aspekty komunikacji wizualnej i wyobraźni:
http://www.staff.amu.edu.pl/~insfil/P_Przybysz/pdf/Neuroestetyka/4NeuroestAspekKomWizual.pdf
- Piotr Przybysz, O uchwytywaniu piękna. Rola deformacji estetycznych w tworzeniu i percepcji dzieła sztuki w ujęciu neuroestetyki, [w:] Mózg i jego umysły, red. Wioletta Dziarnowska, Andrzej Klawiter, Wyd. Zysk i S-ka, Poznań 2006
- Semir Zeki, Statement on Neuroesthetics:
http://www.neuroesthetics.org/statement-on-neuroesthetics.php
Linki zewnętrzne
Inne hasła zawierające informacje o "Neuroestetyka":
Estetyka
...
Neuroestetyka
Neuroestetyka – dyscyplina
kognitywna
, której celem jest naukowe wyjaśnienie zjawisk składających się ...
Inne lekcje zawierające informacje o "Neuroestetyka":
Hasło nie występuje w innych lekcjach!
|