Szentendre (pol. Święty Andrzej, łac. Sankt Andrae, serb. Сентандреја/Sentandreja, niem. Sankt Andrä) to miasto w północnych
Węgrzech
, w komitacie
Pest
, nad
Dunajem
, 20 km na północ od
Budapesztu
. Około 20 tys. mieszkańców. Przemysl drzewny, maszynowy,
port rzeczny
; osrodek turystyczno-wypoczynkowy; muzea.
Historia
Pierwsza wzmianka o mieście pochodzi z roku
1009
, ale tereny Szentendre były zasiedlone dużo wcześniej - szacuje się, że od 20 tysięcy lat. Mieszkali tutaj Illyrowie, Erawiskowie oraz
Celtowie
, a I wieku n.e. okolicę podbili
Rzymianie
, budując obóz wojskowy Ulcisia Castra (Wilczy zamek). W późniejszych wiekach wyrosłe obok niego miasto nosiło nazwę Castra Constantia.
Po odejściu Rzymian przez okolice Szentendre przechodziły różne plemiona i ludy - m.in.
Longobardowie
i
Awarowie
. W IX wieku osiedlili się
Madziarzy
. Nazwa miejscowości pochodzi od kościoła św. Andrzeja, który jako pierwszy stanął w najwyższym punkcie osady.
W średniowieczu wieku do miasteczka zaczęli przybywać
Serbowie
- uchodźcy ze swojego kraju, podbijanego przez
Turków
. Pierwsza fala przybyszów miała miejsce po
bitwa na Kosowym Polu
w
1389
, kolejna w XVI wieku po upadku
Belgradu
. Wkrótce potem ta część Węgier także znalazła się pod osmańską okupacją, Serbowie jednak pozostali w mieście, tworząc silne skupisko słowiańskie. W XVIII Szentendre nadal pozostawało enklawą narodowościową - w
1720
88% mieszkańców było południowymi Słowianami (głównie Serbowie, ale też Chorwaci), mieszkali w mieście również Niemcy, Słowacy oraz Grecy. Z tego okresu pochodzi spora część zabytkowej zabudowy - barokowe budynki z elementami charakterystycznymi dla południowej Europy i prawosławne świątynie. Jedną z podstaw gospodarki stała się uprawa winorośli - miasto było centrum winiarstwa w środkowych
Węgrzech
.
W XIX wieku część Serbów zaczęła wracać do odzyskującej niezależność ojczyzny. Ich liczba spadła do 20%, a ich miejsce zajmowali przybysze ze Słowacji oraz Węgrzy. Niektóre
cerkwie
zamieniono na kościoły katolickie lub ewangelickie. Potomkowie Serbów żyją w mieście do dnia dzisiejszego, ale niewielu z nich posługuje się językiem przodków oraz kultywuje stare obyczaje.
W
1888
Szentendre otrzymało połączenie kolejowe z
Budapesztem
(kolejka
HÉV
). W drugiej połowie XIX i w XX wieku miasto upodobali sobie artyści, pracując tutaj i wystawiając swoje prace w miejscowych galeriach.
W
1989
Szentedre podpisało umowę partnerską z niemieckim miastem
Wertheim
, a po upadku komunizmu otworzyło się w jeszcze większym stopniu dla turystów, którzy z powodu bliskości stolicy przybywają tutaj tłumnie.
Zabytki i najważniejsze atrakcje
Miasto jest pełne krętych i wąskich lub bardzo wąskich uliczek. Turystów przyciąga pasaż nad
Dunajem
oraz liczne kawiarnie i restauracje. Głównym placem jest Fő tér z barokową i rokokową zabudową. Na jego środku znajduje się krzyż morowy z
1763
, ustawiony jako podziękowanie z ustąpienie epidemii.
Pozostałe obiekty i miejsca warte obejrzenia:
- ruiny obozu rzymskiego Ulcisia Castra.
- cerkiew Požarevicka z XVIII wieku - powstała w miejscu pierwszej drewnianej cerkwi serbskiej.
- cerkiew Blagoveštenska z połowy XVIII wieku, w stylu
rokoko
z bogatą kolekcją ikon. Obecnie greckokatolicka.
- cerkiew Preobraženska, wzniesiona przez fach grabarzy w latach
1741
-
1776
. Co roku w sierpniu odbywa się tutaj uroczystość poświęcenia winogron.
- barokowa cerkiew belgradzka z ikonostasem z
1790
.
- dawna barokowa cerkiew Opovacska, obecnie ewangelicka, oraz kościół katolicki św. Piotra i Pawła , najstarszy w mieście z przełomu XIII i XIV.
- Muzeum Ortodoksyjnej Sztuki Sakralnej (Patriarka utca) - zbiory sztuki prawosławnej (głównie ikony).
- Muzeum Ferenczy'ego (Görög utca) prezentuje prace węgierskiego impresjonisty
Károly'a Ferenczy'ego
.
- Muzeum Wina ((Bogdányi utca) to jedyne takie muzeum w kraju, więc opisuje historię wszystkich rejonów winnych Węgier.
-
Muzeum Marcepanu
- jedyne na świecie.
- najstarszy na Węgrzech
zegar słoneczny
na Templom tér.
- Skansen - Muzeum Wsi Szentendre (Szabadságforrás utca) - założony w
1967
największy w kraju, położony 4 kilometry za miastem; na wolnym powietrzu znajdują się obiekty pochodzące z różnych stron Węgier - 80 domów, 3 kościoły, 200 budynków gospodarczych. Czasem odbywają się pokazy rzemiosła ludowego.
Dojazd
Samochodem
drogą krajową numer 11
biegnącą z
Esztergomu
do
Budapesztu
. Ze stolicy koleją
HÉV
- linia z dworca Batthyány tér.