Pierwsze
muzeum
w Polsce zostało założone z inicjatywy
Izabeli Czartoryskiej
w
1801
w
Świątyni Sybilli
w
Puławach
i gromadziło pamiątki narodowe. Po upadku
powstania listopadowego
zbiory
Czartoryskich
zostały ewakuowane do
Paryża
, gdzie znalazły schronienie w
hôtelu Lambert
i powróciły do kraju dopiero w
1876
do
Muzeum Czartoryskich w Krakowie
. W
1805
prywatne zbiory
sztuki i starożytności gromadzone w
pałacu w Wilanowie
udostępnił społeczeństwu
Stanisław Kostka Potocki
, dając w ten sposób początek najstarszemu istniejącemu polskiemu muzeum. W
1855
Eustachy Tyszkiewicz
utworzył
Muzeum Starożytności w Wilnie
, a
Włodzimierz Dzieduszycki
w latach
1855
–
1880
Muzeum Przyrodnicze
we
Lwowie
.
Tradycje gromadzenia zbiorów są dużo starsze i sięgają końca
XVI wieku
, kiedy tworzono tzw. gabinety osobliwości. Jeden z nich, tzw. Musaeum, otwarto w
1594
w
Toruniu
przy bibliotece
Gimnazjum Akademickiego w Toruniu
[1].
Najważniejsze polskie muzea wpisane są do
Państwowego Rejestru Muzeów
. Są to muzea rejestrowane. Spośród 896[2] polskich muzeów do rejestru wpisanych jest 96[3] muzeów (ostatnim muzeum wpisanym do rejestru jest
Muzeum Narodowe Ziemi Przemyskiej w Przemyślu
). O rejestrację mogą ubiegać się jedynie muzea gromadzące zbiory o wyjątkowym znaczeniu dla kultury narodowej, zatrudniające wykwalifikowanych
pracowników naukowych
, posiadające odpowiednie pomieszczenia wystawiennicze oraz stałe źródło finansowania.
Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego
prowadzi działalność muzeów ministerialnych, np.
Centralne Muzeum Morskie w Gdańsku
,
Muzeum Narodowe w Krakowie
,
Muzeum Sztuki Nowoczesnej w Warszawie
. Muzea ministerialne finansowane są w całości z
budżetu państwa
. Razem z organami
samorządu terytorialnego
lub
organizacjami pozarządowymi
ministerstwo współprowadzi i współfinansuje działalność innych muzeów, np.
Muzeum Lubelskie w Lublinie
,
Muzeum Narodowe we Wrocławiu
,
Muzeum Historii Żydów Polskich w Warszawie
.
Ministerstwo sprawuje także bezpośredni nadzór nad muzeami okręgowymi, które z kolei sprawują nadzór nad merytoryczną działalnością pozostałych muzeów samorządowych i społecznych działających na terenie okręgu: w województwie, np.
Muzeum Śląska Opolskiego w Opolu
lub w regionie, np.
Muzeum Okręgowe Ziemi Kaliskiej w Kaliszu
. Muzea okręgowe prowadzone są i finansowane przez
samorząd województwa
.
Obok muzeów finansowanych z budżetu państwa lub województwa istnieją także:
Korzystają one niekiedy z subwencji ministerialnych lub wojewódzkich, ale główny ciężar utrzymania placówek spoczywa na jednostkach prowadzących.
Muzea narodowe
Pozostałe muzea
Muzea archeologiczne
Muzea biograficzne
Muzea etnograficzne i skanseny
- muzea etnograficzne:
- skanseny etnograficzne:
- skanseny techniki:
- inne skanseny:
Muzea historyczne
Izby pamięci
Miejsca i muzea martyrologiczne
Muzea przyrodnicze, geologiczne i geograficzne
Muzea sakralne
Muzea sztuki
Centra Sztuki Współczesnej (CSW):
Muzea techniki i specjalistyczne
Ekspozycja w Muzeum Fabryki w
Łodzi
Muzea wojskowe
Statki i okręty
Zachowane, lecz nie dostępne do zwiedzania:
Zamki, pałace, dwory
Inne muzea
Zobacz też
Przypisy
Linki zewnętrzne