Historia zna pięć zasadniczych typów stosunków produkcji:
gminy pierwotnej,
niewolniczy,
feudalny,
kapitalistyczny
socjalistyczny.
Nie są one wieczne, bo produkcja znajduje się zawsze w stanie rozwoju. A przeobrażenia jej mają daleko sięgające konsekwencje: nie ograniczają się do sfery gospodarczej, lecz wywołują nieuchronnie zmianę sposobu życia, myślenia, odczuwania, zmianę całego ustroju społecznego, ideologii, poglądów politycznych, instytucji kulturalnych.