MARIUSZ STUDNIAK „CO POWINNIŚMY UWZGLĘDNIĆ, ABY SKUTECZNIE PRZEWODZIĆ SPOŁECZNOŚCI SZKOLNEJ” Naczelne cele strategii rozwojowej kraju do roku 2010 to między innymi zmniejszenie opóźnienia Polski w światowym rozwoju cywilizacyjnym oraz znaczące podniesienie poziomu i jakości życia społecznego. W osiągnięciu tych celów kluczową rolę winna odegrać edukacja młodego pokolenia. Szkoła, jako główne ogniwo zmian edukacyjnych, powinna nauczyć zmieniać się od wewnątrz, poprzez wbudowanie w swoją strukturę organizacyjną mechanizmów samodoskonalenia i samoadaptacji. Aby odnieść sukces musi ona pogodzić się z ciągłymi zmianami, które wynikają z nadmiaru wiedzy, jej szybkiej dezaktualizacji i nieprzystawalności do nowej sytuacji. Podstawą sukcesów winna być zawsze troska o jakość oraz taka organizacja procesu nauczania, aby usuwać z niego wszystko to, co nie wnosi nic wartościowego, poprawiającego jakość szkoły. Warto myśleć o szkole jako o firmie świadczącej określone usługi i wypracować system badania jakości, na bazie którego można zarządzać przez jakość. Daje to szybką i skuteczną wymianę informacji wewnętrznej, zbliża planowanie z wykonaniem, pozwala na rzetelność i terminowość planowanych zadań, pełną identyfikację z zadaniami i szkołą jej pracowników oraz optymalny rozwój indywidualny i zawodowy pracowników. W efekcie tego możemy w sposób wymierny kontrolować postępy edukacji w celu zaspokojenia oczekiwań naszego klienta – ucznia lub jego rodzica. Dyrektor szkoły to nie tylko administrator, ale przede wszystkim menadżer – dyrektor profesjonalny, pedagog i kierownik placówki oświatowej mający szeroki zakres uprawnień, ale także szeroki zakres odpowiedzialności. Powinno to przejawiać się w chęci i umiejętności współdecydowania o ważnych kwestiach dotyczących działania ich placówek, w tym w kwestiach merytorycznych, programowych, a także motywacyjnych. Bycie liderem nie może być rozumiane jedynie jako umiejętność odpowiedniego rozdziału pracy podwładnym i sprawowanie nad nimi kontroli. Funkcja lidera wiąże się bowiem także z umiejętnością jasnej wizji placówki, sformułowania misji, jakie realizować mogą poszczególni pracownicy szkoły, w inspirowaniu do dobrej, twórczej pracy i odpowiednim do niej motywowaniu. Aby dyrektor ze sprawnego administratora stał się menadżerem musi posiadać nie tylko kompetencje społeczne, ale także intelektualne, takie jak otwartość na nowe rozwiązania, rzetelna i ciągle poszerzana wiedza zawodowa i zarządcza, sprzyjająca gotowości do podejmowania wyważonego ryzyka. Tak więc obecnie dyrektor powinien funkcjonować jako menadżer, „pierwszy” nauczyciel i wychowawca. Nauczyciele, uczniowie i rodzice mają podobne oczekiwania w stosunku do „swojego” dyrektora związane z nadzorem pedagogicznym; powinien on jawić się jako kompetentny przełożony, pracodawca, życzliwy doradca i konsultant, człowiek zrównoważony, o empatycznym i spokojnym usposobieniu, choć nie flegmatyczny, nastawiony pozytywnie do środowiska szkolnego, skuteczny jako inspirator innowacji i optymista z dobrym humorem. W związku z takimi oczekiwaniami dyrektor powinien w swojej pracy położyć szczególny nacisk na następujące zagadnienia :
- Demokratyczny styl kierowania – podejmowanie decyzji po konsultacji z zespołem kierowniczym i radą pedagogiczną, śmiałe delegowanie wielu uprawnień kierowniczych i innych na pozostałych członków kierownictwa i nauczycieli, by nie o wszystkim musiał myśleć i decydować sam; wzmaga to wzajemne zaufanie i podnosi prestiż dyrektora, który decyzyjnie usuwa się trochę w cień, tworząc w ten sposób złudzenie dzielenia się władzą – „Kiedy najlepszy przywódca kończy swoją pracę, podwładni mówią : zrobiliśmy to sami”. Interesujący jest zanik konfliktowości decyzji w razie jej uspołecznienia – dyrektor nie powinien „być sam przy biurku” – decyzja podjęta przy wsparciu zespołu jest obdarzona mniejszym ryzykiem. Korzyści ze współdecydowania ujawniają się w lepszych osiągnięciach pracy pedagogicznej, integracji zespołu wokół wspólnie założonych planów i podjętych decyzji, zmniejszeniu liczby konfliktów, rozbudzaniu poczucia odpowiedzialności u nauczycieli; w odniesieniu do dyrektora – w zwiększeniu jego autorytetu, łatwiejszym i skuteczniejszym kierowaniu zespołem, mniejszych napięciach i większej satysfakcji, a w odniesieniu do nauczycieli – w zadowoleniu ze współzarządzania szkołą.
- Współdziałanie z pracownikami szkoły, by czynić ich odpowiedzialnymi za jakość i organizację pracy pedagogicznej w szkole; nastawienie się przede wszystkim na odbiór ( uwagi, opinie, pomysły nauczycieli, uczniów, rodziców ekspertów – doradców ), a nie nadawanie.
- Objawianie pozytywnego myślenia , a więc w kategorii szans, możliwości, a nie tylko przeszkód i zagrożeń, głównie przy planowaniu pracy na krótsze i dłuższe terminy.
- Budowanie autorytetu dyrektora w oparciu o wysoka kulturę osobistą, uwzględnianie w kontaktach z nauczycielami ich ambicji, aspiracji, docenianie ich wysiłku, unikanie hipokryzji.
- Troska o racjonalne wykorzystanie czasu jako wartości, która przemija, która jest zasobem o ograniczonej wielkości; nie można kraść czasu własnego, nauczycieli i innych pracowników. Nie ma więc miejsca na niezaplanowane, nadmiernie ryzykowne działania. Każda zmiana musi być racjonalna, uzasadniona, zaplanowana i realizowana pod nadzorem według planu. Zmiana jawi się więc jako główny czynnik rozwoju. W środowisku szkolnym zmiany muszą być realizowane w sposób zaplanowany, celowy przez kompetentnych, przygotowanych do tego pracowników.
W nowym rozumieniu szkoła jest instytucją społeczną, w której ramach realizują się jednostki działające we wspólnych przedsięwzięciach. W efekcie takiego rozumienia szkoła staje się „pedagogiczną spójnością działań”, która wykorzystuje istniejące możliwości twórcze i decyzyjne. Kierowanie ową strukturą, koordynowanie mnogości trendów, postaw i poglądów, wymaga zmiany sposobu postrzegania funkcji dyrektora szkoły. Staje się on głównym elementem animującym pożądany klimat szkoły, poprzez styl kierowania i sposób bycia, staje się generatorem gotowości rady pedagogicznej do wprowadzania zmian i innowacji, jest głównym autorem i animatorem opracowania strategii funkcjonowania i rozumienia inicjatyw nowatorskich w placówce. Dlatego należy być optymistą w inicjatywach, pierwszym innowatorem, dawać nauczycielom poczucie, że są przez dyrektora uznawani, należy propagować działalność szkoły w środowisku otwierając na inicjatywy i działania, należ utrzymywać wielorakie, inspirujące kontakty z nauczycielami „swojej” szkoły. Dlatego współczesny dyrektor to nie zarządca, ale innowator i twórca – menadżer. Mariusz Studniak |
