Podstawowym środowiskiem kształtowania się mowy jest rodzina . W związku z różnymi sytuacjami codziennego życia , rozwój funkcji mowy przebiega naturalnie i dlatego też rola rodziny jest szczególna i nie podważalna . Jednak nie każda pełni ją w sposób właściwy – wyróżnić można dwie skrajne postawy rodzicielskie : zbytni liberalizm ( błędna wymowa dziecka nie jest korygowana , ale wręcz utrwalana ) lub nadmierny rygoryzm ( rodzice wprowadzają sytuacje stresowe , które opóźniają prawidłowy rozwój mowy ) .
W rozwoju językowym ważnym czynnikiem jest przedszkole – w szczególności postawa nauczyciela , jego wykształcenie , osobowość i talent pedagogiczny w rozwijaniu poprawnych wzorów wymowy , korygowaniu podstawowych wad wymowy , inspirowaniu do twórczości słownej w kontakcie z rodzicami i logopedą . Celem pracy logopedy nie są tylko ćwiczenia w zakresie rozwijania sprawności narządów mowy , artykulacji i fonacji , słuchu fonemowego , ale także rozwijanie komunikacji językowej dziecka , wzbogacenie słownictwa , poprawności gramatycznej i stylistycznej wypowiedzi , kształcenie mowy ekspresyjnej . Rozwijanie sprawności językowej dzieci musi następować łącznie z kształtowaniem innych funkcji psychicznych , jak : logiczne myślenie , spostrzegawczość , pamięć , uwaga , wyobraźnia .
Wyrabianie u dzieci dużej motywacji do doskonalenia języka przez rodzinę, przedszkole , logopedę i uświadomienie płynących z tego korzyści przynosi zainteresowanym wiele satysfakcji .
Prawidłowe wymawianie dźwięków mowy nie jest możliwe bez dobrze rozwiniętych narządów :
· oddechowego
· fonacyjnego
· artykulacyjnego
Jakość mowy zależy od sprawności każdego z nich , a także od ich koordynacji. Czynność mówienia uzależniona jest przede wszystkim od :
· prawidłowego oddychania i wykorzystania w pełni głosu
· dobrze rozwiniętego narządu do wytwarzania głosu , jakim jest krtań
· odpowiedniej sprawności narządów artykulacyjnych , jakimi są : wargi , język , podniebienie miękkie i żuchwa .
Ważnym elementem jest również sprawność w zakresie słuchu fonematycznego , który gwarantuje odpowiednie brzmienie dźwięków mowy .
Wymagania , jakie mowa stawia mięśniom oddechowym , mięśniom krtani , gardła i jamie ustnej są bardzo duże . Przede wszystkim chodzi o szybkość wykonywanych ruchów , ich precyzję i rytmiczność . Zanim dziecko nauczy się wyrażać swe myśli , musi przejść wiele etapów , podczas których stopniowo zdobywa umiejętność koordynowania różnych grup mięśni do wytwarzania mowy artykułowanej. Mówienie jest sprawnością , której nabywa się wolniej i z większym trudem niż innych sprawności motorycznych . Zdrowe , normalnie słyszące i rozwijające się dziecko przyswaja sobie mowę w ciągu pierwszych 5 – 6 lat . W rozwoju mowy wyróżniamy następujące okresy :
· okres melodii ( 0 – 1 )
· okres wyrazu ( 1 –2 )
· okres zdania ( 2 – 3 )
· okres swoistej mowy dziecięcej ( 3 – 7 )
Aby dziecko prawidłowo wymawiało głoski jest potrzebne sprawne działanie narządów mowy . Realizacja każdej głoski wymaga określonego układu artykulacyjnego i określonej pracy mięśni . Toteż narządy mowy trzeba tak ćwiczyć , by wypracować zręczne i celowe ruch języka , warg i podniebienia . Dziecko musi mieć wyczucie danego ruchu i położenia poszczególnych narządów mowy . Rodzice , a często i nauczyciele nie zwracają uwagi na staranność i dokładność artykulacji . panuje przekonanie , że jeżeli dziecko nie ma rażącej wady wymowy , nie wymaga żadnych stymulujących ćwiczeń . Tymczasem dzieci często mówią nie wyraźnie gdyż np. wargi są bierne w czasie mówienia , ruchy języka są bardzo uproszczone , schematyczne .
Dlatego tak nieodzowne są ćwiczenia sprawności aparatu artykulacyjnego , które mogą być wykorzystane nie tylko przy korekcji zaburzeń mowy, ale także przy poprawianiu wyrazistości i płynności wymowy , jak również w profilaktyce zaburzeń .
Ćwiczenia warg , języka , podniebienia miękkiego wymagają wielu powtórzeń , dlatego też powinny być prowadzone w formie atrakcyjnych zabaw :
· ćwiczenia warg i języka mają na celu osiągnięcie sprawności ruchowej i czuciowej tych aparatów np. nadmuchiwanie policzków , parskanie wargami , wysuwanie języka na brodę, oblizywanie warg itp.
· ćwiczenia podniebienia miękkiego np. ziewanie , chrapanie na wdechu i wydechu
· ćwiczenia oddechowe – pogłębiają oddech rozruszają przeponę , wydłużają fazę wydechową np. dmuchanie na wiatraczek , wymawianie na wydechu samogłosek
· ćwiczenia logorytmiczne – mają na celu kształtowanie poczucia rytmu , melodii , akcentu np. muzyka połączona z ruchem
· ćwiczenia słuchowe – rozpoznawanie , porównywanie i naśladowanie dźwięków , w późniejszym okresie wiążą się ściśle z mową ( wydzielanie wyrazów w zdaniu , sylab w wyrazach , głosek , dotyczą więc słuchu fonematycznego.)
Powyższe ćwiczenia usprawniające narządy artykulacyjne pozwolą na korekcję już istniejących zaburzeń , jak również przyczynią się do poprawienia płynności i wyrazistości wymowy naszych dzieci . Systematyczność i stopniowanie trudności przy doborze atrakcyjnych dla dziecka zabaw da nam gwarancję , iż pobudzimy jego zainteresowania i chęć wykonywania ćwiczeń .
LITERATURA ;
- "Elementy logopedii” –G . Demelowa "Wydawnictwo Szkolne i Pedagogiczne” W-wa 1987
- "Stymulacja językowego rozwoju mowy dziecka” – K. Mach , G. Nowak "Wychowanie w przedszkolu” nr 10/ 2000 str. 592
- "O mowie dziecka raz jeszcze....” –H. Dąbkowska "Wychowanie w przedszkolu” nr 9/ 2000 str. 558
REFERAT OPRACOWAŁA : E. BRYŁA |
