W ostatnich latach problem zasolenia gleb nabiera szczególnej wagi ze względu na stosowanie w rolnictwie wysokich dawek nawożenia oraz pogłębiającego się deficytu wody słodkiej, co stwarza konieczność wykorzystania wody morskiej do nawadniania pól. Ponadto stosowanie dużych ilości NaCI do odśnieżania ulic i dróg powoduje dodatkowe zagrożenie, spowodowane akumulacją jonów Na+ i Cl- w glebach, a w konsekwencji w roślinach.
Dlatego też ostatnio wzrasta zainteresowanie reakcją roślin na zasolenie, zarówno wśród praktyków - rolników jak i biologów, interesujących się mechanizmami regulacji procesów fizjologicznych w różnych warunkach środowiska.
Przy stosunkowo małym stopniu zasolenia, obniżającym potencjał wody w pożywce o około 500 hPa, nagromadzenie szkodliwych jonów jest niewielkie; w roślinach zmieniają się jednak ilościowe stosunki jonów. Nazywamy to stresem jonowym w przeciwieństwie do stresu solnego, gdy zasolenie obniża potencjał wodny roztworu glebowego lub pożywki o 2-3 tys. hPa. Przy jeszcze większym stresie następują zaburzenia w absorpcji wody - jest to tzw. stres osmotyczny.
Wrażliwość roślin na zasolenie wiąże się między innymi z ich przystosowaniem do życia w określonych warunkach siedliska i tak np. grupa roślin zwanych halofitami znosi zasolenie podłoża dochodzące do 20% NaCI. W tak ekstremalnych warunkach rośliny akumulują do 10% soli, np. u Salicamia, a nawet do 14% np. u Nitraria shober.
Rośliny przystosowane do wzrostu w warunkach małego stężenia soli w podłożu (tzw. glikofity) wykazują zaburzenia w przebiegu procesów życiowych, głównie wzrostu, już przy obniżeniu potencjału wodnego o około 1000 hPa. Ich wrażliwość przy tym na zasolenie jest bardzo zróżnicowana.
Wrażliwość roślin uprawnych na zasolenie jest bardzo zróżnicowana. Wynika to niewątpliwie z różnych mechanizmów komórkowej tolerancji roślin na ten czynnik. Według Hasegova komórki roślinne mogą unikać wysokiej koncentracji jonów bądź też zmagać się z wysoką koncentracją po ekspozycji na zasolenie. Mechanizm unikania zasolenia prowadzi do wykluczenia pobierania jonów przez korzenie, ich absorpcji przez komórki parenchymatyczne ksylemu, odpowiednią dystrybucję jonów pomiędzy nierosnące, a rosnące części rośliny, a w przypadku halofitów akumulowania jonów w specjalnych gruczołach solnych. Zasadniczo mechanizm wykluczania jonów z metabolizmu komórek jest efektywny przy niskim do średniego poziomu zasolenia. Natomiast akumulacja jonów jest podstawowym mechanizmem występującym u halofitów przy wysokim poziomie zasolenia.
Komórki, które natomiast zmagają się z zasoleniem wytwarzają specjalne białka adaptacyjne o masie 26kDa. Białka te także występują w komórkach adoptowanych do stresów wodnych indukowanych polietylenoglicolem, stąd uważa się, że są to generalnie białka adaptacyjne komórek do stresów osmotycznych.
Wśród roślin uprawianych w naszym kraju do najbardziej odpornych należą: burak, szpinak, pomidor, do średnio odpornych - jęczmień, słonecznik, a do najbardziej wrażliwych - truskawka, groch, fasola.
Bibliografia:
1. Hasegova P. M. 1986. Cellular mechanism of salinity tolerance. Hort. Sci. 21:1317-1324.
mgr inż. Grażyna Pomorska | 
