Imiona łacińskie – imiona rzymskie używane przez
starożytnych Rzymian
oraz inne imiona pochodzące z
łaciny
, rozpowszechnione w wielu krajach w późniejszym okresie.
Tadeusz Milewski
postawił hipotezę, iż w pierwotnym okresie, kiedy
Italikowie
mieszkali na północ od
Alp
w sąsiedztwie
Celtów
, w
grupie italskiej
istniał system imion złożonych, analogiczny do występującego w
grupie celtyckiej
oraz w innych
językach indoeuropejskich
. System ten zanikł dopiero po przybyciu plemion italskich do Italii; nastąpiło to w ciągu
II tysiąclecia p.n.e.
; ukształtował się natomiast pod wpływem
Ligurów
system imion jednoczłonowych, niezłożonych, w dużej mierze pochodzenia obcego, nieindoeuropejskiego (w tym
etruskiego
), który przekształcił się w dwuimienny, obejmujący imię (praenomen) i nazwisko rodowe (nomen), a ostatecznie w początkach
I wieku p.n.e.
— w system trójimienny, złożony z dwóch wcześniej wymienionych elementów oraz z przydomka (cognomen). Jeszcze w czasach klasycznych jednak nie wszystkie rody używały przydomków, por. dwuelementowe określenie
Marka Antoniusza
[1].
Imiona rzymskie
Były to łacińskie imiona męskie, używane przez mieszkańców starożytnego Rzymu. Poza nielicznymi wyjątkami (np.
Marek
) nie używa się dziś powszechnie pierwotnych imion rzymskich. Jednymi z najwcześniejszych poświadczonych imion są: Manius (
Maniusz
), Numerius, Numasios, Duenos, które najprawdopodobniej lub z całą pewnością (tu Numasios, pochodzący od imienia Numa, oraz Duenos) nie mają etymologii indoeuropejskiej. Oznacza to zatem, że po wyjściu z użycia pierwotnie zapewne funkcjonującego, rodzimego zbioru imion, przyjęło się u
Latynów
w znacznym stopniu obce, nieindoeuropejskie imiennictwo[1].
Oto lista najpopularniejszych imion rzymskich (praenomen) z puli liczącej niewiele ponad dwadzieścia imion, używanej w epoce historycznej, wraz ze skrótami:
- Aulus (A.) – pol.
Aulus
- Decimus (D.) – pol. Decymus
- Gaius (C.) – pol.
Gajusz
- Gnaeus (Cn.) – pol. Gnejusz[2]
- Lucius (L.) – pol.
Lucjusz
- Marcus (M.) – pol.
Marek
- Publius (P.) – pol.
Publiusz
- Quintus (Qu.) – pol.
Kwintus
- Sextus (Sex.) – pol. Sekstus
- Tiberius (Ti.) – pol.
Tyberiusz
- Titus (T.) – pol.
Tytus
Wśród wymienionych zwracają uwagę imiona, będące liczebnikami: Kwintus (Piąty), Sekstus (Szósty), Decymus (Dziesiąty); istniały także m.in. Septymus (Siódmy) i Oktawus (Ósmy). Wedle jednej hipotezy w czasach przedhistorycznych imiona te mogły być związane z kolejnością narodzin dzieci w rodzinie, wedle innej imiona te pochodzą od nazw miesięcy z dziesięciomiesięcznego kalendarza rzymskiego i pierwotnie oznaczają osoby urodzone np. w piątym czy siódmym miesiącu.
Obywatele rzymscy nosili także (jednak rzadziej) imiona związane z poszczególnymi rodami, np. Appius (App.) u Klaudiuszów, Mamercus (Mam.) u Emiliuszów (z *Mamert-ico-s od imienia boga
Marsa
, które w wariancie Mamers, Mamertis zachowało się jeszcze w
języku oskijskim
, por. objaśnienia w haśle
Mamert
) i Numerius (N.) u Fabiuszów, Servius (Ser.) – pol.
Serwiusz
, Kaeso ("niebieskooki", por. caesius – "siny, modry"), Manius (M'.) – pol.
Maniusz
, Spurius ("dziecko nieprawego łoża", pochodzenia etruskiego - por.
etrus.
Spurinna) i kilka innych.
Pewna grupa najstarszych imion zatraciła zaś swoje imienne funkcje już przed okresem klasycznym, w którym funkcjonowała jako cognomina (przydomki). Były to mianowicie: Agrippa (
Agryppa
), Faustus (
Faust
), Hostus, Lar (od nazwy duchów opiekuńczych
Lar; Laris
), Opiter (z dawniejszego *avo-pater, "dziecko, które urodziło się po śmierci ojca i ojcuje mu dziadek", por. avus – "dziadek", pater – "ojciec"), Paullus (
Paweł
), Postumus ("dziecko urodzone po śmierci ojca, pogrobowiec", por. post – "po"), Proculus (
Prokul
), Vibius, Volero, Volusus, Vopisucs ("
bliźniak
, który pozostał przy życiu po śmierci drugiego bliźniaka")[1].
Córki przyjmowały jako imię nazwisko rodowe ojca w formie żeńskiej, np. córka
Marka Tuliusza Cycerona
nazywała się
Tulia
.
Imiona pochodzenia łacińskiego
Obecnie imiona pochodzące z łaciny powszechnie używane są w wielu krajach, także w
Polsce
. Część z nich może jednak pochodzić od wyrazów, które trafiły do łaciny z innych języków, np.
etruskiego
. Należy też zwrócić uwagę na to, że wiele imion zapożyczonych do języka polskiego bezpośrednio z łaciny, pochodzi pierwotnie z
greki
(np.
Krzysztof
) i dlatego umieszczono je wśród imion pochodzenia greckiego.
Męskie imiona łacińskie
Żeńskie imiona łacińskie
Zobacz też
Przypisy
- ↑ 1,0 1,1 1,2
T. Milewski
, Społeczeństwo rzymskie w świetle imiennictwa osobowego, [w:] Filomata nr 143, grudzień 1960
- ↑ Por. naevus – "znamię na ciele, brodawka".