Bitwa pod Chmielnikiem (zwana bitwą z
Tatarami
) – pomiędzy siłami
polskimi
pod dowództwem
wojewody krakowskiego
Włodzimierza
a wojskami mongolskimi pod dowództwem
Bajdara
podczas
I najazdu mongolskiego
na
Polskę
w
XIII
wieku.
Przyczyny i tło bitwy
Bitwa była jednym z epizodów europejskiej ekspansji Mongołów, której kolejnym etapem miało być podbicie Królestwa
Węgier
. W celu uniemożliwienia przyjścia z odsieczą
węgierskiemu królowi
Beli IV
Mongołowie
zaatakowali polskie księstwa piastowskie
i
Siedmiogród
.
Pierwsze uderzenie na Polskę, osłabioną
rozbiciem dzielnicowym
, miało miejsce na przełomie
1240
/
1241
. W marcu 1241 rozpoczęło się jednoczesne uderzenie Mongołów na Polskę (ok. 10 tys. jazdy) i na Węgry (ok 50 tys. jazdy). Zagony tatarskie pod wodzą
Batu-chana
, wnuka
Czingis-chana
w rejonie
Sandomierza
podzieliły się i ruszyły na
Kujawy
oraz na
Kraków
. Siłami zmierzającymi w kierunku Krakowa dowodził
Ordu-Irczen
. Zadanie powstrzymania Tatarów przypadło wojskom wojewody krakowskiego Włodzimierza i wojewody sandomierskiego Pakosława.
Mongolska technika walki
Typowe uzbrojenie wojownika tatarskiego: dwa
łuki
,
włócznia
,
szabla
,
sztylety
,
hełm
(czasami mocowano stalowe maski), drewniane
tarcze
obciągnięte skórą, oraz czasami
topory
i
maczugi
.
Cechą charakterystyczną wojsk tatarskich była ich bardzo duża mobilność. Jazda tatarska była w stanie pokonać do 100 km dziennie. Jednocześnie Tatarzy mogli skutecznie razić przeciwnika opancerzonego w ciężkie zbroje unikając bezpośredniego starcia.
Mongołowie na polu bitwy korzystali z technik walki poznanych podczas podboju
Chin
. Szczególnie skuteczne na europejskich polach bitew okazały się "
gwiżdżące strzały
" i
gazy oraz ognie chińskie
, płoszące konie. Znane im były również
machiny oblężnicze
.
Przebieg bitwy
Do bitwy doszło o wschodzie słońca
18 marca
1241
pod
Chmielnikiem
na miejscu noszącym nazwę Wesołe Pole (należące do folwarku Łagiewniki). Na czele sił polskich stał wojewoda krakowski
Włodzimierz
,
wojewoda sandomierski
Pakosław oraz
kasztelan
krakowski
Klemens z Brzeźnicy
i kasztelan sandomierski Jakub Raciborowic. Wojska polskie zostały ugrupowane w następującym szyku: lewe skrzydło stanowiło rycerstwo krakowskie, prawe skrzydło rycerstwo sandomierskie. Siły mongolskie podzielone zostały na dwa oddziały: pierwszy złożony z ludów podbitych, drugi o większych walorach bojowych złożony z lepiej wyszkolonych wojowników mongolskich. W samej bitwie można wyróżnić dwie fazy. Pierwsza faza trwająca kilka godzin zakończona została ucieczką oddziałów mongolskich. Dowodzący oddziałami mongolskimi Bajdar zastosował manewr „pozorowanej ucieczki” wprowadzać zamęt i rozprężenie w oddziałach polskich. Po pozorowanym odwrocie nastąpiła druga faza bitwy. Na zdezorientowanych Polaków uderzył drugi odwodowy oddziału mongolski. Rozerwany szyk sił polskich podzielił się na dwie grupy. Pierwsza pod naporem Mongołów rozpierzchła się, druga w zachowanym szyku bojowym wycofała się w kierunku północnym, gdzie następnego dnia stoczyła krwawa
bitwę pod Tarczkiem
.
Podczas bitwy na polach wokół Chmielnika główny ciężar walki wzięło na siebie lewe skrzydło, złożone z rycerstwa krakowskiego. Rycerstwo sandomierskie ulokowane na prawym skrzydle, nie będące w centrum walk widząc nieuchronną klęskę wycofało się do Krakowa. Podczas bitwy polegli obaj kasztelani oraz wojewoda krakowski Włodzimierz.
Dalsza ekspansja mongolska
Tatarzy zdobyli następnie Kraków (
28 marca
1241
) i, po połączeniu z oddziałem z Kujaw, ruszyli na
Śląsk
. Po zdobyciu
Wrocławia
i zakończonej klęską wojsk polskich
bitwie pod Legnicą
(
9 kwietnia
1241
), w której zginął
Henryk II Pobożny
(co na długo uniemożliwiło zjednoczenie ziem polskich), Tatarzy przechodząc przez
Morawy
połączyli się ze swoimi głównymi siłami na Węgrzech.
Bibliografia
- Stanisław Krakowski Polska w walce z najazdami tatarskimi w XIII wieku, wyd. MON 1956, str.135-137
Zobacz też