Święty Kazimierz Jagiellończyk królewicz (ur.
3 października
1458
na
Wawelu
, zm.
4 marca
1484
w
Grodnie
) –
święty
Kościoła katolickiego
, patron
Rzeczypospolitej Obojga Narodów
.
Życiorys
Urodził się jako drugi syn
Kazimierza Jagiellończyka
i
Elżbiety Rakuszanki
. Jego wychowawcą, jak i pozostałych braci, był ks.
Jan Długosz
.
W
1471
r., po śmierci
króla Czech
, starszy brat Kazimierza
Władysław
zasiadł na czeskim tronie. W tym samym czasie na
Węgrzech
wybuchł bunt przeciw panującemu tam
Maciejowi Korwinowi
. Buntownicy poprosili, aby królewicz Kazimierz objął władzę. Król Kazimierz Jagiellończyk zgodził się na to i z 12 tys. żołnierzy pod dowództwem
Piotra Dunina
Kazimierz wyruszył do
Budy
. Nie uzyskał jednak poparcia szlachty i musiał wrócić z niczym. Nieudana wyprawa, podczas której dochodziło do rabunków, buntów nieopłaconego rycerstwa i gwałtów, była dużym przeżyciem dla trzynastoletniego, wrażliwego chłopca.
Po powrocie Kazimierz wraz z młodszymi braćmi kontynuował naukę pod kierownictwem Długosza na zamku w
Dobczycach
. Zajęcia ze sztuki wojennej prowadził z królewiczami ochmistrz królewski,
Stanisław Szydłowiecki
. Do grona nauczycieli dołączył humanista
Kallimach
(Fillipo Buonaccorsi). Ambroży Contarini, dyplomata
wenecki
, w swoich pamiętnikach chwalił mowę powitalną piętnastoletniego królewicza wygłoszoną na jego cześć. Kazimierz był przez stykających się z nim ludzi uważany za zrównoważonego, inteligentnego i wykształconego młodego człowieka. Pomimo przeżyć nieudanej wyprawy na Węgry, pozostawał pod wpływem heroicznej legendy stryja
Władysława Warneńczyka
. Namówił Kallimacha i
Piotra z Bnina
do napisania żywotu polsko-węgierskiego króla.
Od
1475
r. król Kazimierz Jagiellończyk zaczął wprowadzać traktowanego jako następcę tronu Kazimierza w
arkana
władzy. Królewicz brał udział w posiedzeniach rady koronnej. W
1476
r. udał się z ojcem do
Prus
. Od
1478
r. król Kazimierz przebywał z królewiczami Kazimierzem i
Janem Olbrachtem
w
Wielkim Księstwie
. Litwini domagali się ustanowienia osobnego księcia dla ich państwa, wskazując przy tym na królewicza Kazimierza. Król zdecydowanie odmówił, a po wykryciu spisku na życie jego i synów (1481), odesłał królewiczów do Polski.
Przez prawie dwa lata królewicz Kazimierz był namiestnikiem ojca w królestwie. Miał tytuł "secundogentis regis Poloniae". Rezydował w
Radomiu
. Jego krótkie rządy były przez współczesnych dobrze oceniane. Poprawił bezpieczeństwo na drogach, ukrócając rozboje. Czynnym udziałem w sprawowaniu sądownictwa doprowadził do nadrobienia narosłych zaległości w rozstrzyganiu spraw przez sąd królewski. W przeciwieństwie do ojca utrzymywał dobre kontakty ze stanami pruskimi (był zwolennikiem większej samodzielności tej prowincji). Niestety królewicza zaczęły coraz bardziej trapić dolegliwości. Okazało się, że jest chory na gruźlicę. Późną wiosną
1483
r. został odwołany do
Wilna
. Pomimo postępującej choroby brał udział w zarządzaniu państwem. Z tego czasu pochodzą dokumenty, które Kazimierz podpisywał w zastępstwie podkanclerzego. Pod koniec 1483 r. wraz z ojcem Kazimierz wybrał się w podróż do
Lublina
na zjazd szlachty królestwa. Ze względu na stan zdrowia pozostał jednak w
Grodnie
. Król po otrzymaniu informacji w lutym 1484 r. o ciężkim stanie syna przerwał obrady i powrócił do Grodna. W obecności ojca Kazimierz zmarł 4 marca 1484 r. Został pochowany w
Kaplicy św. Kazimierza w katedrze wileńskiej
.
Kanonizacja
Śmierć młodego księcia wzbudziła w Polsce i na Litwie poruszenie. Pojawiły się sławiące królewicza wypowiedzi i epitafia. Niewątpliwie w staraniach o kanonizację Kazimierza poważną rolę odegrał aspekt polityczny.
Chrześcijańska
od dwustu lat Litwa nie miała świętego patrona rodzimego pochodzenia. Możnowładcy litewscy dobrze wspominali królewicza (był ich kandydatem do wielkoksiążęcego stolca). Święty wywodzący się z ich rodu dodałby również splendoru dynastii
Jagiellonów
. Młodo zmarły, mający opinię sprawiedliwego i pobożnego królewicz, wyśmienicie nadawał się do spełnienia obu z tych ról.
Wśród rycerstwa polskiego i litewskiego biorącego w czasie
wojny litewsko-moskiewskiej
udział w wyprawie z odsieczą
Połockowi
w
1518
r. pojawiły się opowieści o pomocy zmarłego królewicza, który miał się pojawić na chmurze i pokazać dogodne brody na
Dźwinie
. Dało to
Zygmuntowi Staremu
dodatkowy atut w staraniach o wyniesienie brata na ołtarze. W tymże roku król wysłał za pośrednictwem
Jana Łaskiego
prośbę o jego
kanonizację
. W odpowiedzi do Polski przyjechał
legat papieski
Zachariasz Ferreri (Zaccaria Ferreri). Widząc rozpowszechniający się kult świętego i poznając jego życie, napisał na cześć Kazimierza hymn po
łacinie
oraz spisał jego życiorys (żywot). Przygotował również teksty liturgiczne ku czci świętego.
Papież
Leon X
w
1521
r. wydał bullę kanonizacyjną i wręczył ją
biskupowi płockiemu
Erazmowi Ciołkowi
. Niestety zmarł on we Włoszech w
1522
r. w czasie zarazy, a wszystkie jego dokumenty zaginęły. Dopiero król
Zygmunt III Waza
uzyskał nową bullę wydaną
7 listopada
1602
r. przez
papieża Klemensa VIII
na podstawie kopii bulli Leona X, którą znaleziono w archiwum watykańskim.
Z okazji kanonizacji (1602) otwarto grób świętego Kazimierza. Jego ciało pomimo znacznej wilgotności tam panującej (cegły były mokre), po 118 latach było, według świadków, nienaruszone. U wezgłowia znaleziono pergamin z ulubionym hymnem świętego Omni die dic Mariae (Każdego dnia sław Maryję)[1].
Proces kanonizacyjny prowadził legat papieski,
biskup
z
Vicenzy
Zaccaria Ferreri. Uroczystości kanonizacyjne odbyły się w
1604
r. w katedrze wileńskiej. Biskup
Benedykt Woyna
poświęcił z tej okazji kamień węgielny pod pierwszy
kościół ku czci św. Kazimierza
przy kolegium
jezuitów
. W
1636
r. uroczyście przeniesiono
relikwie
świętego do kaplicy ufundowanej przez Zygmunta III i
Władysława IV
, a w
1953
r. przeniesiono jego doczesne szczątki z katedry do
kościoła świętych Piotra i Pawła
. Część relikwii świętego została wysłana
kawalerom maltańskim
na prośbę ich kapituły, gdyż w
1960
r. obrali św. Kazimierza swoim patronem.
Ikonografia
Święty Kazimierz przedstawiany jest w stroju książęcym z
mitrą
na głowie i lilią w dłoni lub jako klęczący przed drzwiami zamkniętej katedry. Atrybutami świętego są dwie skrzyżowane buławy, herb Jagiellonów, Matka Boska Ostrobramska oraz szarfa z tytułem hymnu znalezionego w trumnie.
Patronat
Święty Kazimierz jest od 1636 r. głównym patronem Litwy[2] oraz od
1948
r. szczególnym patronem młodzieży litewskiej (ogłosił to
papież Pius XII
). Jest jednym z
historycznych patronów Polski
, a od 1960 r. również jednym z patronów Kawalerów Maltańskich. Jest orędownikiem i patronem poświęcających się służbie publicznej. Na Litwie uważany jest także za opiekuna rzemieślników. Jest również patronem
archidiecezji wileńskiej
i
białostockiej
,
diecezji radomskiej
(od
1992
),
drohiczyńskiej
i
pińskiej
oraz miasta
Radom
(od
1983
). Był kiedyś patronem
poznańskiej
dzielnicy (wcześniej samodzielnego miasta)
Śródki
. Obecnie
kościół pw. świętego Kazimierza na Śródce
jest kościołem
parafii
polsko-katolickiej
jest również patronem szkoły podstawowej nr 8 w
Białymstoku
(od 2006).
Święty Kazimierz jest również patronem Odznaczenia nadawanego przez Organizację Monarchistów Polskich z
Wrocławia
- "Krzyż Świętego Kazimierza Królewicza"[3].
Dzień obchodów
Kazimierz jest jedynym świętym tego imienia. Jego
święto liturgiczne
przypada w rocznicę śmierci –
4 marca
[4].
Przysłowia[5]
- "Na świętego Kazimierza zima do morza zmierza"
- "Na Świętego Kazimierza pełno już młodego zwierza"
- "Na Świętego Kazimierza wyjdzie skowronek spod pierza"
- "Na świętego Kazimierza dzień się z nocą przymierza"
| - "Dzień świętego Kazimierza resztki zimy uśmierza"
- "Jeżeli na Świętego Kazimierza pogoda, to na ziemniaki woda (na wykopki)"
- "Święty Kazimierz groch dmie"
- "Jak w Kazimierza pochmurno, o jarzynę nietrudno"
|
Genealogia
| | Święty Kazimierz ur. 3 X 1458 zm. 4 III 1484 | | |
| | | | | | | | | |
| | | | | | | | | |
Zobacz też
Przypisy
Bibliografia