Kolektywizacja w ZSRR
Kolektywizacja w ZSRRPlakat propagandowy zachęcający do przyłączania się do
kołchozu
Po utworzeniu
ZSRR
w
1922
, początkowo powstawały dobrowolne
komuny
i zrzeszenia drobnotowarowych producentów rolnych (tzw.
artele
), które tradycją i sposobami funkcjonowania nawiązywały do rosyjskich wspólnot wiejskich, zwanych
obszczinami
. Wprowadzony przez
Lenina
w
1921
program gospodarczy
Nowej Polityki Ekonomicznej
(NEP), przewidywał liberalizację polityki rolnej (odejście od planów
nacjonalizacji
rolnictwa oraz ograniczony udział kapitału zagranicznego). Od
1925
do
1928
rozpoczął się jednak proces odchodzenia od polityki NEP, zakończony w
1929
całkowitym zaniechaniem programu, przy jednoczesnym wzmocnieniu nacisku aparatu państwowego w zakresie ekonomicznym i administracyjnym, zmierzającym do procesu wymuszonego tworzenia
kołchozów
. W
1929
Józef Stalin
rozpoczął politykę przymusowej kolektywizacji rolnictwa w
ZSRR
, mimo sprzeciwu części wpływowych polityków z
Biura Politycznego KC WKP(b)
, zwłaszcza
Nikołaja Bucharina
i
Aleksieja Rykowa
(z tzw. prawicowej opozycji w partii bolszewickiej). Proces kolektywizacji przyspieszono w styczniu
1930
, głównie w regionach o dużym poziomie produkcji
zbożowej
, stosując masowy terror wymierzony zwłaszcza w silnych ekonomicznie bogatych chłopów (w propagandzie sowieckiej określanych jako tzw.
kułaków
). Terror został następnie skierowany również w małorolnych i średniorolnych chłopów, których wraz z rodzinami wysyłano do
łagrów
lub deportowano na
Syberię
. W okresie
1930
-
1932
polityka ta wywołała masowy opór na wsi na obszarze całego ZSRR, zwłaszcza w rejonie północnego
Kaukazu
- gdzie władze komunistyczne
spacyfikowały
protesty, wysyłając w ten rejon oddziały bezpieczeństwa wewnętrznego
OGPU
i
Armii Czerwonej
które do
1932
zabiły ok. 1 miliona przeciwnych kolektywizacji ludzi[1] W latach
1930
-
1933
kolektywizacja doprowadziła do załamania cyklu produkcyjnego w rolnictwie na
Ukrainie
, gdzie zwiększone kontyngenty żywnościowe nałożone na wieś i represje władz, spowodowały bojkot kołchozów sowieckich przez ukraińskich chłopów. W odwecie oddziały
OGPU
niszczyły gospodarstwa i zbiory, blokując dostawy żywności w rejony wiejskie, co w efekcie wywołało klęskę głodu. W czasie tzw.
Wielkiego Głodu
z lat
1932
-
1933
, poniosło śmierć od 4,5 miliona[1] do 7 milionów ludzi[2].
W latach
1934
zakończono kolektywizację w ZSRR (europejska część Rosji, Białoruś i Ukraina) i
1938
(Daleki Wschód). Gospodarstwa przekształcone w państwowe nazywane były w Związku Radzieckim
sowchozami
, a w spółdzielcze
kołchozami
. Różnica była w praktyce semantyczna (istotą kolektywizacji było wywłaszczenie i przekształcenie rolników-gospodarzy w państwowych robotników rolnych -
parobków
). Przeciwników wprowadzanych przez
Stalina
zmian zsyłano do obozów koncentracyjnych
GUŁag
. Podczas kolektywizacji wszyscy chłopi na terenie
ZSRR
zostali zmuszeni do oddania swoich gospodarstw i inwentarza. Chłopi bronili się przed kolektywizacją niejednokrotnie z bronią w ręku, masowo wybijali zwierzęta gospodarskie. Kolektywizacja rolnictwa w ZSRR w efekcie doprowadziła do śmierci ok. 14,5 miliona ludzi[1], załamania produkcji rolnej, spadku liczebności zwierząt hodowlanych (w tym koni i trzody chlewnej o 50%, w okresie 1929-1933), wprowadzenia form
racjonowania żywności
, obniżenia stopy życiowej społeczeństwa o 40%[1]. Dodatkowo
pseudonaukowe
teorie wdrażane od
1948
decyzjami
KPZR
, w szczególności tzw.
łysenkizm
, miały negatywny wpływ na rozwój rolnictwa w ZSRR i przyczyniły się do katastrofalnego stanu radzieckiej produkcji rolnej. W
1953
, gdy umarł
Józef Stalin
, ilość produkowanego mięsa i warzyw w całym ZSRR była niższa niż za cara
Mikołaja II
[3]. Dopiero pod koniec lat 50. rolnictwo w ZSRR osiągnęło poziom produkcji sprzed
rewolucji październikowej roku 1917
, jednak bez poprawy
wydajności
[1]. W okresie
1940
-
1941
ZSRR narzucił kolektywizację zajętym
krajom nadbałtyckim
, które siłą zostały włączone do państwa sowieckiego (
Litwa
,
Łotwa
,
Estonia
) a także
Mołdawii
. W tym okresie ZSRR przeprowadził również kolektywizację na wschodnich terenach
II Rzeczypospolitej
, zajętych w
1939
na mocy postanowień
niemiecko
-sowieckiego
paktu Ribbentrop-Mołotow
. Przymusowa kolektywizacja w wydaniu sowieckim różniła się istotnie od dobrowolnych form
spółdzielczości
rolnej, przynoszących wymierne efekty ekonomiczne (np. Kasy
Stefczyka
w
Galicji
czy
kibuce
na terenie
Palestyny
i
Izraela
). Przypisy- ↑ 1,0 1,1 1,2 1,3 1,4 Nowa Encyklopedia Powszechna PWN. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 2004, ss. 449-450 (tom 4). .
- ↑ Christopher Andrew, Oleg Gordijewski: KGB. Warszawa: Wydawnictwo Bellona, 1997, s. 120. .
- ↑ James Watson, Andrew Berry: DNA. Tajemnica życia. Warszawa: Wydawnictwo W.A.B., 2005, s. 376. .
Bibliografia-
Robert Conquest
, The Harvest of Sorrow: Soviet Collectivization an the Terror- Famine, 1986,
- Robert Kuśnierz Ukraina w latach kolektywizacji i Wielkiego Głodu (1929-1933), Toruń 2005, s. 336.
- Robert Kuśnierz, Propaganda radziecka w okresie Wielkiego Głodu na Ukrainie (1932-1933), „Dzieje Najnowsze”, Warszawa, 2004, nr 4, s. 29-46.
- Robert Kuśnierz, Głód na Ukrainie w roku 1933 na łamach prasy, „Res Historica”, Lublin, 2005, t. 21, s. 79-90.
- Robert Kuśnierz, "Likwidacja kułaków jako klasy" na Ukrainie, „Rocznik Chełmski”, 2004-2006, t. 10, s. 205-222.
- Robert Kuśnierz, Участь української громадськості Польщі в допомогових та протестаційних акціях проти голодомору в Україні, “Український Історичний Журнал”, Kijów, 2005, nr 2, s. 131-141
- Robert Kuśnierz, Nie tylko Pawlik Morozow, „Mówią Wieki”, 2005, nr 9, s. 26-30
-
Archiwum Państwowe Ukrainy
Linki zewnętrzne
Inne hasła zawierające informacje o "Kolektywizacja w ZSRR":
Wiktor Sukiennicki
...
Vytautas Landsbergis
...
Tadeusz Kognowicki
...
Julius Jewelowski
...
Žalgiris Kowno
...
Romas Kalanta
...
1972
...
Uniwersytet Witolda Wielkiego
...
Dwudziestolecie międzywojenne na świecie
...
Augustinas Voldemaras
...
Inne lekcje zawierające informacje o "Kolektywizacja w ZSRR":
203 Okres międzywojenny na świecie. Postęp techniczny i kryzys gospodarczy (plansza 11)
...
203 Okres międzywojenny na świecie. Postęp techniczny i kryzys gospodarczy (plansza 8)
...
202 System wersalski. Europa po I Wojnie Światowej (plansza 10)
...
|