Hagana, właściwie Hahagana (
hebr.
ההגנה, Obrona) była
żydowską
tajną paramilitarną organizacją
samoobrony
, która działała w latach
1920
-
1948
w
Mandacie Palestyny
i
Izraelu
.
Przyczyny powstania
Hagana zastąpiła
organizacja samoobrony
Ha-Shomer
(
hebr.
השומר). Bezpośrednim powodem były nasilające się
arabskie
ataki na żydowskie osady i
kibuce
w
Mandacie Palestyny
, a zwłaszcza zdobycie i zniszczenie osady
Tel Chaj
, położonej na północy
Galilei
(luty
1920
). W jej obronie zginął między innymi
Josef Trumpeldor
. Następnie, w dniach
4
-
7 kwietnia
1920
roku w
arabskich
rozruchach w
Jerozolimie
zginęło 6
Żydów
, a 211 zostało rannych.
Brytyjskie
władze
mandatowe
nie reagowały na wzrost napięcia i mnożące się incydenty zbrojne.
Założycielami Hagany byli:
Zeev Żabotyński
i Pinhas Rutenberg.
Utworzenie Hagany
Formalne utworzenie Hagany nastąpiło
15 czerwca
1920
roku w
kibucu
Kinneret
. Uroczystość odbyła się podczas konwencji wyborczej
lewicowej
partii
Ahdut Ha'avoda
.
W grudniu
1920
roku zwierzchnictwo nad Haganą przekazano
federacji związkowej
Histadrut
. Jednak w latach
1920
-
1929
Hagana nie posiadała żadnego wyraźnie określonego dowództwa. "Oddziały" Hagany składały się z rolników i robotników, którzy po ukończeniu pracy dodatkowo chronili swoje osiedla. Bardzo często chronili osiedla jednocześnie pracując przy swoich gospodarstwach. Byli słabo wyszkoleni i kiepsko
uzbrojeni
.
Celem działalności Hagany była ochrona żydowskich osadników.
Historia
Gdy w
1921
roku doszło do kolejnych
arabskich
rozruchów w
Palestynie
, działania Hagany okazały się nieskuteczne. Był to powodem zniechęcenia i zastanawiania się nad zaprzestaniem dalszego finansowania tej organizacji. A gdy
Światowa Organizacja Syjonistyczna
wstrzymała finansowanie, w
1923
roku większość dawnych członków
Ha-Shomer
opuściła Haganę, dodatkowo ją osłabiając.
W owym czasie Hagana posiadała trzy duże "oddziały": w
Tel Awiwie
,
Jaffie
i
Jerozolimie
. Ilość i jakość
broni
była niewystarczająca, a zapasy
amunicji
znikome.
Masakra
Żydów
w
Hebronie
w
1929
roku zdecydowanie zmieniła nastawienie środowisk żydowskich do Hagany.
Światowa Organizacja Syjonistyczna
wyraziła akceptację i
Agencja Żydowska
rozpoczęła finansowanie działalności Hagany. Zainicjowano program szkoleniowy prowadzony przez instruktorów. Zakupiono znaczne ilości broni za granicą oraz utworzono sieć tajnych składów broni i amunicji. Jednocześnie powstawały liczne tajne warsztaty produkujące proste uzbrojenie.
Nieoficjalnie Hagana podlegała władzom
Agencji Żydowskiej
i palestyńskiej Żydowskiej Radzie Narodowej. Pierwszym dowódcą Hagany został Eliyahu Golomb (1893-1945).
W ten sposób pozycja i rola Hagany zdecydowanie się zmieniła. Stała się największą żydowską organizacją paramilitarną, skupiającą niemal wszystkich młodych i dorosłych
Żydów
w
Mandacie Palestyny
.
Powstanie Irgunu
W
1931
roku grupa radykalnych
prawicowych
aktywistów z
Żabotyńskim
na czele, odłączyła się od Hagany i utworzyła własną organizację paramilitarną, pod nazwą
Irgun
(Irgun Tsva'i-Leumi - Narodowa Organizacja Wojskowa, zwana także HaEtsel).
Arabska rewolta 1936-1939
Gdy w
1936
roku ponownie wybuchły
arabskie
rozruchy w
Brytyjskim Mandacie Palestyny
, Hagana była już dobrze zorganizowaną paramilitarną
formacją samoobrony
. Dysponowała siłą około 10 tys. przeszkolonych ludzi i rezerwą około 40 tys. ludzi. Udowodnili oni swoją skuteczność broniąc żydowskich osad przed arabskimi napaściami.
Brytyjskie
władze
mandatowe
były w pierwszym okresie arabskiej rewolty nawet przychylne działaniom żydowskiej Hagany, chociaż nigdy nie uznały jej oficjalnie. Jednak
Brytyjczycy
współpracowali z Jewish Settlement Police (Policja Żydowskich Osad), Jewish Auxiliary Forces (Siły Żydowskiej Pomocy) i Special Night Squads (Specjalne Oddziały Nocne). Umożliwiono nawet przeszkolenie 3 tys. młodych Żydów w strukturach brytyjskiej pomocniczej policji w Palestynie.
Podczas tłumienia
arabskiego
powstania Eliyahu Golomb wysunął koncepcję aktywnej obrony i był inicjatorem utworzenia polowych oddziałów bojowych (Plugot Sadeh). Zdobyte doświadczenie bojowe okazało się pomocne podczas
wojny izraelsko-arabskiej
1948
roku.
II wojna światowa
Plakat polityczny Hagany.
Członek Jewish Settlement Police.
Gdy wybuchła
II wojna światowa
,
6 września
1939
roku utworzono centralne dowództwo oddziałów Hagany w
Palestynie
. Głównym dowódcą został Jaakov Dori (1889-1973), który popierała
zaciąg
Żydów
do
brytyjskiej
armii.
Na wiosnę
1941
roku
Brytyjczycy
poczuli się zagrożeni
niemiecką
inwazją przez siły
Erwina Rommla
. Z tego powodu
19 maja
1941
roku Brytyjczycy nawiązali współpracę z Haganą, tworząc 5
batalionów
szturmowych
Palmach
(akronim od nazwy Plugot Mahatz). Ogółem 2 tys. żydowskich żołnierzy przeszło pełne profesjonalne szkolenie wojskowe i zdobyło umiejętności dowódcze. Służyli w nich najbardziej doświadczeni ludzie Hagany. Założycielem Palmach był Icchak Sadeh.
Pierwszą misję bojową oddziały
Palmach
odbyły
14 maja
1941
roku. Była to tajna operacja na terytorium
Libanu
, będącego pod kontrolą
francuskich władz Vichy
.
Jesienią
1942
roku, gdy zmalało
niemieckie
zagrożenie
Palestyny
,
Brytyjczycy
ograniczyli współpracę z Haganą. Rozbrojono oddziały
Palmach
. Jednak ich członkowie przejęli część uzbrojenia i przeszli do podziemia, tworząc
żydowskie
oddziały uderzeniowe
Palmach
(działały w strukturach Hagany).
Na przełomie października i listopada
1944
roku Hagana nawiązała współpracę z
brytyjskimi
władzami w
Mandacie Palestyny
. Celem współpracy było zniszczenie żydowskich organizacji
Irgun
i
Lehi
. Hagana przekazała
Brytyjczykom
informacje o 700 członkach
Irgunu
. W proteście przeciwko takim praktykom ustąpili ze swoich stanowisk
Rabin
Jehuda Fishman-Maimon i Icchak Greenboim.
Wzrost napięcia w Palestynie
23 września
1945
roku Hagana zerwała współpracę z
Brytyjczykami
. Nowym dowódcą Hagany został wówczas Icchak Sadeh. Skoncentrował on wysiłki organizacji na poszerzaniu nielegalnej
imigracji
ocalałych
Żydów
z
Holocaustu
w
Europie
. Przeciwko brytyjskim ograniczeniom imigracyjnym Hagana współpracowała z
Irgunem
i
Lehi
. Przeprowadzono liczne akcje
dywersyjne
i
sabotażowe
. Oto niektóre z większych akcji:
Wojna domowa w Mandacie Palestyny
Ćwiczenia kobiecego oddziału w osadzie Mishmar HaEmek - 1947 rok.
W
1947
roku Hagana stworzyła zalążek izraelskich sił powietrznych (Sherut Avir). Początkowo było to kilkanaście lekkich samolotów wypożyczonych z żydowskich linii lotniczych "Aviron", na których latało 11 pilotów.
W owym czasie Hagana skupiała około 43 tys. ludzi, jednak prawdziwą wartość bojową przedstawiały tylko oddziały
Palmach
, liczące około 3 tys. ludzi. W grudniu
1947
roku Hagana dysponowała następującym uzbrojeniem: 17 tys. karabinów, 800 pistoletów maszynowych, 200 karabinów maszynowych, 750 lekkich
moździerzy
i zapas
amunicji
na 3 dni walki.
Z takimi siłami przystąpiono do konfrontacji z
Arabami
. Oto główne akcje wojskowe Hagany:
- listopad
1947
roku - operacja "Gimel". Rozbicie sił arabskich w rejonach osiedli żydowskich na terenach przyznanych państwu arabskiemu. Miało to zapewnić osiedlom żydowskim bezpieczeństwo w pierwszym okresie funkcjonowania nowych państw w Palestynie.
-
31 grudnia
1947
roku - odwetowy atak na dwie wioski arabskie Balad a Sheich.
-
14 lutego
1948
roku - wysadzenie w powietrze 20 domów arabskich wraz z 60 mieszkańcami we wsi Sasa.
- wiosna
1948
roku - walka o utrzymanie łączności i zaopatrzenia dla żydowskich osad.
- kwiecień
1948
roku - atak na główną kwaterę dowództwa
Arabskiej Armii Wyzwoleńczej
w
Ramli
, oraz atak na strategiczną wieś Castel, blokującą drogę do
Jerozolimy
.
- kwiecień
1948
roku - wypędzenia ludności arabskiej: 994 osoby z Chirbet-Azun (3 kwietnia), 620 osób z Ad Dumejra (10 kwietnia), 910 osób z Arab an-Nufejat (10 kwietnia), 340 osób z Arab al-Fogara (10 kwietnia), 650 osób z Miska (15 kwietnia), 600 osób z Nadżd (12 maja), 1200 osób z Samsum (12 maja) i inne.
-
5 kwietnia
1948
roku - operacja "Nachszon". Ofensywa wzdłuż drogi
Tel Awiw
-
Jerozolima
.
-
21 kwietnia
1948
roku - operacja "Dalet". Przejęcie kontroli nad
Hajfą
i
Tyberiadą
(23 kwietnia).
-
28 kwietnia
1948
roku - operacja "Yiftach". Opanowanie
Safedu
w
Galilei
(10 maja).
W Izraelu
Po utworzeniu niepodległego państwa
Izrael
, oddziały Hagany wzięły udział w walkach
wojny izraelsko-arabskiej
.
28 maja
1948
roku rząd nowo powstałego państwa
Izrael
wydał rozkaz powołujący do życia izraelską armię -
Siły Obronne Izraela
(Cewa Hagana LeIsrael, w skrócie Cahal), do których miały przystąpić wszystkie żydowskie grupy zbrojne walczące w Palestynie. W ten sposób Hagana została przekształcona w
Siły Obronne Izraela
. Ostatnim dowódcą Hagany był
Israel Galili
.
Znani członkowie Hagany
Icchak Rabin
,
Ariel Szaron
,
Rehavam Zeevi
, Dov Hoz,
Mosze Dajan
, Ruth Westheimer,
Lewi Eszkol
,
Chaim Herzog
,
Szymon Peres
,
Ezer Weizman
,
Efraim Kacir
.
Zobacz też
Linki zewnętrzne