, pierwotnie Dawid Grün[1](
hebr.
דוד בן גוריון, ur.
16 października
1886
, zm.
1 grudnia
1973
) – pierwszy premier
Izraela
, uważany za jednego z twórców państwa i "Ojca Narodu". Stał na czele Państwa Izrael do
1963
roku.
Wczesne lata
Urodził się
16 października
1886
roku w
Polsce
w
Płońsku
(wówczas znajdującego się na terenie Cesarstwa Rosyjskiego) jako Dawid Grün. Kształcił się w szkole
hebrajskiej
założonej przez ojca, Awigdora Grüna, który był prawnikiem i liderem organizacji
syjonistycznej
Chowewej Syjon
. Jego matka, Scheindel zmarła, gdy Dawid miał 11 lat. W
1903
roku przystąpił do
socjalistyczno
-
syjonistycznej
organizacji
Poalej Syjon
. Stało się tak po części z powodu zainteresowań jego ojca, jak i szoku wywołanego u Dawida obserwującego
antysemickie pogromy
i niechęć do Żydów, powszechną w Europie Wschodniej w owym czasie.
W
1906
roku wyemigrował do
Palestyny
, która była wówczas częścią
imperium osmańskiego
. Dopomógł w założeniu organizacji samoobrony
żydowskiej
Haszomer
. Pracował fizycznie, będąc zatrudnionym przy uprawie owoców cytrusowych. Jednocześnie zajmował się dziennikarstwem. W tym czasie zmienił swoje nazwisko na Ben Gurion, na cześć średniowiecznego historyka żydowskiego Josefa ben Goriona (Guriona, czyli "syn lwa"), a także rozpoczął działalność polityczną.
Kariera polityczna
W
1912
roku rozpoczął studia w
Stambule
(
Turcja
). Podczas
I wojny światowej
, w
1916
roku został deportowany przez władze tureckie, za działalność
syjonistyczną
. W latach
1916
-
1917
przebywał w
Stanach Zjednoczonych
, gdzie poznał i wkrótce potem poślubił urodzoną w
Rosji
Paulę Munweis. Ślub wzięli w
1917
roku, mieli trójkę dzieci. Następnie zaciągnął się do armii
brytyjskiej
i jako żołnierz Legionu Żydowskiego powrócił do
Palestyny
.
Przywództwo w ŚOS
Od
1920
roku był członkiem Rady Głównej
Światowej Organizacji Syjonistycznej
. W
1921
roku został wybrany na przewodniczącego Powszechnej Organizacji Robotników Żydowskich w Ziemi Izraela (
Histadrut
). Pełnił tę funkcję do
1935
roku. W
1935
roku został wybrany przewodniczącym prezydium
Agencji Żydowskiej
w
Palestynie
.
Był postrzegany jako
ascetyczny
idealista, poświęcony sprawie utworzenia w
Palestynie
państwa
żydowskiego
. W tym celu zachęcał
Żydów
do wstępowania do armii
brytyjskiej
, a jednocześnie pomagał organizować nielegalną
imigrację
tysięcy osób z
Europy
do
Palestyny
.
Ben Gurion reprezentował główny nurt ideologiczny
syjonizmu
. Był uznawany za osobę umiarkowaną, zdarzało się, iż podlegająca mu tajna organizacja paramilitarna
Hagana
, aresztowała zbyt radykalnych żydowskich nacjonalistów. Sam Ben Gurion był zdecydowanym przeciwnikiem
syjonizmu
rewizjonistycznego
, reprezentowanego m.in. przez
Zeeva Żabotyńskiego
, a później przez
Menachema Begina
. Zmuszony był jednak przez krótki okres współpracować z radykalną organizacją
Irgun
, choć odżegnywał się od metod
terrorystycznych
, uznając jedynie ataki na cele militarne. Pomimo tego zgodził się na wysadzenie w powietrze jerozolimskiego hotelu King David, w celu upokorzenia władzy brytyjskich, posiadających tam swoje urzędy. Kiedy okazało się, iż możliwe są znaczne straty w ludziach, Ben Gurion nakazał Beginowi odwołanie akcji; ten jednak odmówił podporządkowania się.
Położył również ogromny wkład w tworzenie zalążków przyszłej
izraelskiej armii
. Podczas
II wojny światowej
zaangażował się w walkę z brytyjskimi ograniczeniami nałożonymi na żydowską imigrację do
Palestyny
.
Premier Izraela
14 maja
1948
roku odczytał w
Tel Awiwie
Deklarację Niepodległości, głoszącą ustanowienie niepodległego państwa Izraela. Został pierwszym
premierem
tymczasowego rządu. W czasie pierwszych tygodni niepodległości, nakazał rozwiązać wszystkie podziemne grupy oporu, decydując iż powinna istnieć tylko jedna armia izraelska –
Siły Obrony Izraela
(IDF, Cahal). Z tego powodu m.in. rozkazał otworzyć ogień i zatopić statek Atalena, wiozący broń dla Irgunu. Polecenie to jest do dziś kontrowersyjne.
Ben Gurion odczytujący Deklarację Niepodległości Izraela 14 maja 1948 r.
Po zakończeniu wojny o niepodległość, odbyły się wybory parlamentarne. 10 marca
1949
roku został pierwszym premierem rządu. Był on charyzmatycznym przywódcą narodu, który potrafił pociągnąć za sobą masy. Zmobilizował Żydów z całego świata do finansowego poparcia Izraela. Wspierał napływ tysięcy żydowskich imigrantów do Izraela. Pomagał w ich osiedleniu, edukacji i organizacji miejsc pracy. Wdrożył rewolucyjny projekt narodowego systemu zaopatrzenia w wodę, opracował plan zasiedlenie pustyni
Negew
przez żydowskich osadników.
Był jednym ze współzałożycieli izraelskiej
Partii Pracy
. W listopadzie
1950
roku religijne partie ortodoksyjne wycofały się z rządu, doprowadzając do jego upadku. Po nowych wyborach parlamentarnych, 8 października
1951
roku Dawid Ben-Gurion został ponownie wybrany premierem rządu. Na arenie międzynarodowej, we wrześniu
1952
roku zawarł kontrowersyjne porozumienie o odszkodowaniach z Zachodnimi
Niemcami
. Zawarte porozumienie pogłębiło wewnętrzne spory w Izraelu.
W
1952
roku spór religijny ponownie doprowadził do upadku rządu. 24 grudnia
1952
roku Dawid Ben-Gurion ponownie został wybrany na premiera rządu. Gdy nastąpiła poprawa sytuacji gospodarczej kraju, 7 grudnia
1953
roku Ben-Gurion na swoje życzenie ustąpił z funkcji premiera i osiedlił się w
kibucu
Sde Boqer
na pustyni Negew.
W wyniku wyborów parlamentarnych
1955
roku, Ben-Gurion ponownie został premierem rządu (3 listopada
1955
r.). 29 października
1957
roku niezrównoważony psychicznie zamachowiec rzucił granat na sali obrad izraelskiego
parlamentu
Knesetu
, raniąc premiera Ben-Guriona oraz kilku ministrów. 7 stycznia
1958
roku Ben-Gurion został ponownie zatwierdzony na premiera rządu. W
1959
roku odbyły się kolejne wybory parlamentarne, w wyniku których Ben-Gurion został wybrany na premiera (17 grudnia
1959
r.). Wybory z
1961
roku zakończyły się kolejnym zwycięstwem Ben-Guriona, który 2 listopada
1961
roku ponownie został premierem rządu.
Afera Lavona i Rafi
17 czerwca
1963
roku zmęczony długoletnią aktywnością polityczną, ustąpił na swoje życzenie z urzędu i osiadł w Sde Boker na
Negewie
. Faktycznie na swojego nastepcę namaścił
Lewiego Eszkola
. Rok później obu polityków podzieliły kwestie, które pojawiły się po ujawnieniu tzw.
Afery Lavona
(nieudanej akcji izraelskiego wywiadu w
Egipcie
, za którą nikt z najwyższych władz państwowych nie chciał wziąć odpowiedzialności). Z tego powodu Ben Gurion wystąpił z Partii Pracy i utworzył nowe ugrupowanie,
Rafi
, które zdobyło 10 miejsc w Knessecie. Spór trwał do wybuchu
wojny sześciodniowej
w
1967
roku, kiedy to zagrożenie ponownie zjednoczyło skłóconych polityków. Kiedy konflikt się skończył, a Izrael w jego wyniku zajął ogromne tereny arabskie, Ben Gurion opowiadał się za utrzymaniem zjednoczonej Jerozolimy. W tym celu proponował oddanie Arabom części zdobytych terytoriów.
W
1968
roku Rafi zjednoczyło się z Partią Pracy, ale Ben Gurion odmówił ponownego wstąpienia do swego dawnego ugrupowania i utworzył Listę Państwową, która zdobyła cztery miejsca w parlamencie podczas wyborów
1969
roku. Sam Ben Gurion wycofał się z polityki i spędził swe ostatnie lata w
kibucu
Sde Boker. Zmarł 1 grudnia
1973
roku.
Pisarstwo
Był autorem wielu publikacji omawiających powstanie państwa
Izrael
i jego politykę wobec państw arabskich. Ben-Gurion było jego pseudonimem pisarskim, którego używał od początku swojej kariery (był wówczas dziennikarzem).
Zobacz też
Przypisy
- ↑ Jan Wendt: Przez wieki - Podręcznik do historii gimnazjum kl. 3. Rożak, 2005. .
Linki zewnętrzne