Markiz Vilfredo Federico Damaso Pareto (ur.
15 lipca
1848
w
Paryżu
,
Francja
, zm.
19 sierpnia
1923
w Céligny,
Szwajcaria
) -
włoski
ekonomista
i
socjolog
. Był współtwórcą tzw. "lozańskiej szkoły w ekonomii". Od
1893
roku był profesorem uniwersytetu w
Lozannie
.
W zakresie ekonomii jego najważniejsza praca to Kurs ekonomii politycznej (1896), a w socjologii Traktat socjologii ogólnej (1916).
Pareto rozszerzył zastosowania metod matematycznych w ekonomii oraz rozwinął pojęcie ogólnej równowagi ekonomicznej. Zajmował się też badaniami podziału dobrobytu.
Z równowagą ogólną wiąże się pojęcie tzw.
optymalności Pareta
(lub inaczej - optimum w sensie Pareta), oznaczające sytuację gdy nie jest możliwa realokacja
zasobów
, powiększająca dobrobyt którejkolwiek jednostki bez jednoczesnego zmniejszenia dobrobytu innej jednostki.
W socjologii jego osiągnięciem było sformułowanie teorii krążenia elit, a także teorii rezyduów i
derywacji
.
Życiorys
Pareto urodził się w
Paryżu
w domu przy ulicy Guy La Brosse, pod numerem 10. Pochodził z rodziny kupieckiej, jego dziadek Giovanni Lorenzo Bartolomeo został nobilitowany w 1792 roku do tytułu
markiza
. Był żarliwym
republikaninem
, zajmował wysokie stanowiska podczas rządów
napoleońskich
. Giovanni przekazał swojemu synowi, Raffaelle Pareto poglądy polityczne. Ten jednak oprócz udziału w
powstaniu Mazziniego
, nie był tak zaangażowany politycznie jak ojciec. Uprawiał zawód inżyniera budownictwa, interesowała go bardzo
hydrologia
, z dziedziny której ogłosił kilka doniosłych artykułów. Od
1836
do
1855
Raffaelle przeniósł się z
Francji
gdzie chwilowo emigrował po nieudanym powstaniu, do rodzinnych
Włoch
.
Vilfredo znający równie dobrze
język włoski
jak i
francuski
, dostał staranne wykształcenie w
turyńskiej
szkole średniej. Po ukończeniu jej z dobrymi ocenami, dostał się do Szkoły Politechnicznej, aby - podobnie jak jego ojciec - zostać inżynierem budownictwa. Jego kolegą podczas studiów był między innymi Galileo Ferraris, późniejszy odkrywca zjawiska wirowania pola magnetycznego. Vilfredo ukończył uczelnie pracą magisterską O podstawowych zasadach równowagi ciał stałych. Ojciec Vilfreda pracował na stanowisku wysokiego urzędnika w
Piemoncie
, skąd został przeniesiony do
Rzymu
. Od 1870 do 1873 Vilfredo pracował na stanowisku inżyniera-konsultanta linii kolejowej w prowincji
Emilia-Romania
. Dzięki rodzinnym koneksjom Vilfredo został dyrektorem spółki wytwarzającej wyroby żelazne. W tym czasie wiele podróżował, poznawał doktryny ekonomicznej (zainteresował go
leseferyzm
) i gospodarcze (
liberalizm
). Był w tym okresie - jak ojciec i dziadek - zdecydowanym republikaninem, występował w obronie wolnego handlu, wolnej konkurencji, popierał
pacyfizm
, powszechne prawo wyborcze i powszechne nauczanie.
W
1876
roku upadł prawicowy rząd we Włoszech, na scenie politycznej dominowały umiarkowane ugrupowania
lewicowe
, zniosły one wolny handel i uwikłały kraj w zbrojne konflikty. W tym momencie poglądy Vilfreda uległy radykalnej przemianie. Zaczął pisywać zjadliwe felietony do czasopism, wyśmiewając rząd. Po śmierci ojca (
1882
) i matki (
1889
) zmienił całe swoje dotychczasowe życie. Ustąpił z dyrektorskiego stanowiska, czytał w siedmiu językach, pisał zjadliwe komentarze antyrządowe do gazet. Skutkiem jednej z publikacji był zakaz publicznych wystąpień. Od tego czasu publikował w fachowych pismach w znacznie spokojniejszym tonie artykuły wskazujące, według niego, na bezcelowość
socjalizmu
.
Przyjaźnił się w tym czasie również z wieloma
ekonomistami
i
socjologami
, dzięki jednemu z nich otrzymał w wieku 46 lat katedrę ekonomii politycznej. W okresie działalności dydaktycznej publikował wiele artykułów i książek - w
1902
roku ukazała się Les systemes socialistes. Cztery lata później zakończył karierę uniwersytecką, a ostatnie lata życia spędzał jako samotnik cierpiąc na chorobę serca i chroniczną
bezsenność
. Z powodu jego cierpkiego poczucia humoru, gwałtownych wybuchów, jadowitych obelg przestali odwiedzać go nawet najbliżsi koledzy. Pracę nad Traktatem o socjologii ogólnej kończył tylko w towarzystwie swoich kotów.
Pareto zmarł
19 sierpnia
1923
roku w wieku 75 lat. Pochowano go na cmentarzu w Céligny
Pareto w ekonomii
Vilfredo Pareto, badając strukturę własności dóbr materialnych społeczeństwa odkrył pewną prawidłowość, a mianowicie, iż 80% całkowitego majątku kraju znajduje się w rękach zaledwie 20% społeczeństwa.
Zasada 80/20 Pareto stała się dziś bardzo popularna w biznesie. Wielokrotnie wskazuje się, iż analogiczna zależność 80/20 odnosi się do bardzo wielu innych zjawisk społecznych, ekonomicznych oraz gospodarczych, np.
- około 80% przychodów przedsiębiorstwa generowanych jest przez około 20% jego klientów
- około 80% wartości sprzedaży firmy uzyskuje się dzięki około 20% produktów, które ta firma oferuje
- około 80% wartości intelektualnej przedsiębiorstwa reprezentowanej jest przez około 20% wszystkich jego pracowników
- około 80% reklamacji składanych przez klientów firmy ma swoje źródła w około 20% wszystkich przyczyn reklamacji tejże firmy
- około 80% urządzeń i maszyn zużywa się z powodu 20% możliwych przyczyn zużycia tychże urządzeń i maszyn
- około 80% strat przedsiębiorstwa generowanych jest przez około 20% jego klientów
- około 80% całkowitego czasu pracy pracownika skutkuje około 20% generowanych przez niego wyników
- około 80% efektywności naszej pracy możemy uzyskać dzięki poświęceniu uwagi wybranym 20% zadań, które mamy do wykonania
- około 80% ludności danego regionu zajmuje około 20% terenów całkowitych tegoż regionu
Przyjmuje się, iż zasadę 80/20 Pareto odkryli niejako na nowo "ojcowie"
TQM
wprowadzając do użycia, wśród szeregu innych narzędzi zarządzania jakością, tzw.
Metodę ABC
, która odwołuje się do zasady 80/20 Pareto.
Zasada 80/20 Pareto znalazła także praktyczne zastosowanie w biznesie w tzw. metodach portfelowych analizy potencjału strategicznego przedsiębiorstw, jak też w
badaniach marketingowych
.
Liczne, potwierdzone naukowo odstępstwa od zasady 80/20 Pareto wskazują ponad wszelką wątpliwość, iż nie należy jej rozumieć, jako jakiejś niezmiennej reguły, niezmiennego prawa, czy też jako "jedynej słusznej" metody. Zasadę tę można jednak uznać za praktyczną, lecz jednocześnie bardzo uproszczoną metodę diagnozowania szeregu zjawisk oraz planowania przedsięwzięć.
Pareto jako socjolog
Według Pareto na kierunek rozwoju społeczeństw wpływ ma wiele czynników o odmiennym charakterze (gospodarczym, politycznym, religijnym, moralnym). U podstaw istnienia wielu rozbieżnych teorii socjologicznych leży sprowadzanie tej wielości do jednego czynnika, co rodzi jednak błąd
redukcjonizmu
. Właściwą metodą badań społecznych jest metoda logiczno-eksperymentalna, polegająca na obserwowaniu zjawisk, odkrywaniu regularności i rozciąganiu (na drodze dedukcji) uzyskanej wiedzy na inne dziedziny.
Domeną socjologii są badania nad pozalogicznymi
działaniami
ludzi. To one są bowiem podstawowym składnikiem życia społecznego. Działania pozalogiczne mają swe źródło w określonych stanach psychicznych jednostek.
Działania ludzkie to obserwowalne
zachowania
, ale także teorie, za pomocą których jednostka uzasadnia, innym bądź sobie samej, swoje takie a nie inne postępowanie. Według Pareta u podłoża działań leżą "rezydua" czyli rodzaj trwałych dyspozycji psychicznych. Ich rezultatem są "derywacje", czyli zmienne elementy działań, m. in. uzasadnienia działań i ideologie.
Właściwym źródłem równowagi społecznej jest konflikt i walka pomiędzy przeciwstawnymi siłami społecznymi. Działania te mogą być obiektywnie logiczne (gdy rzeczywiście są zdolne osiągnąć cel, do którego zmierzają), bądź subiektywnie logiczne (gdy jednostka wierzy w ich skuteczność). Większość działań podejmowanych przez jednostkę jest jednak nielogiczna i nie przybliża jej do realizacji zamierzonych celów (są to np. działania magiczne, utopijne, realne, bądź oparte na przesądach).
Pareto jest również autorem
teorii krążenia elit
opisującej zasady rządzące
elitami
w społeczeństwach ludzkich. Pareto uważał, że
elita
jest złożona z tych ludzi, którzy w danej dziedzinie działania osiągają najwyższe wskaźniki. Odchodził zatem zarówno od tradycyjnego rozumienia elity jako arystokracji jak i od utożsamiania elit wyłącznie z elitami rządzącymi.
Wybrane publikacje
- 1896-1897 Cours d´économie politique
- 1902 Les systémes socialistes
- 1906 Manuale d´economia polititica
- 1911 Le mythe vertuiste et la littérature immorale – zur literarischen Zensur
- (dt.) Der Tugendmythos und die unmoralische Literatur, 1968
- 1916 Trattato di sociologia generale
- (dt.) Allgemeine Soziologie, 1955, )
- 1920 Fatti e teorie
- 1921 Trasformazione della Demokratie|democrazia
Zobacz też
Link zewnętrzny