Alfred Schnittke
Alfred SchnittkeAlfred Sznitke[1] (ur.
24 listopada
1934
w mieście
Engels
w
ZSRR
, zm.
3 sierpnia
1998
w
Hamburgu
) – kompozytor, pianista, teoretyk muzyki i pedagog pochodzenia rosyjsko-niemiecko-żydowskiego. Jego muzyka wywodzi się z tradycji rosyjskich (
Dymitr Szostakowicz
i
Igor Strawiński
), niemieckich (
Gustav Mahler
i
Alban Berg
) oraz amerykańskich (
Charles Ives
). Skomponował m.in. dziewięć
symfonii
(ostatnia niedokończona), sześć
concerti grossi
, cztery
koncerty skrzypcowe
, trzy
fortepianowe
, dwa
wiolonczelowe
, koncert potrójny (na
skrzypce
,
altówkę
i
wiolonczelę
) oraz cztery
kwartety smyczkowe
i trzy
opery
. BiografiaJego ojciec urodził się w
Niemczech
w żydowskiej rodzinie o rosyjskich korzeniach i w
1926
r. przeprowadził się do
ZSRR
– jego matka urodziła się w
Rosji
i była
Niemką z Powołża
. Alfred Sznitke urodził się w mieście
Engels
(dawniej Pokrowsk) – stolicy ówczesnej
Niemieckiej Nadwołżańskiej Autonomicznej Socjalistycznej Republiki Radzieckiej
.
Języka niemieckiego
nauczył się przed
rosyjskim
, co przyczyniło się do tego, że czuł się obco w swym ojczystym kraju. Edukację muzyczną rozpoczął w
Wiedniu
, dokąd jego ojciec został oddelegowany po
II wojnie światowej
jako dziennikarz i tłumacz. Muzyczne tradycje Wiednia – zarówno klasyczne, związane z
Haydnem
,
Mozartem
i
Beethovenem
, jak i pochodzące z przełomu wieków, wywodzące się od
Mahlera
i
Schönberga
– znacznie wpłynęły na poczucie estetyki Sznitkego. Po powrocie do
Moskwy
w
1948
r. kontynuował studia muzyczne w
Konserwatorium Moskiewskim
, gdzie w latach
1953
-
1958
uczył się
kontrapunktu
oraz
kompozycji
u Eugeniusza Gołubiewa, a
instrumentacji
u Mikołaja Rakowa. W
1961
r. zakończył studia i poślubił Irinę Katajewą – od
1982
r. Irinę Sznitke –
pianistkę
i interpretatorkę jego dzieł. W tym samym roku wstąpił do Związku Kompozytorów ZSRR. Do
1972
r. nauczał instrumentacji w Konserwatorium Moskiewskim, zajmując się jednocześnie komponowaniem
muzyki filmowej
oraz teatralnej. W okresie
1962
-
1996
napisał muzykę do ok. sześćdziesięciu filmów, co stanowiło istotne źródło utrzymania jego rodziny. Dzięki temu mógł swobodniej oddawać się komponowaniu dzieł
muzyki poważnej
. W skład jego twórczości wchodzi m.in. dziewięć
symfonii
(ostatnia niedokończona), sześć
concerti grossi
, cztery
koncerty skrzypcowe
, trzy
fortepianowe
, dwa
wiolonczelowe
, koncert potrójny (na
skrzypce
,
altówkę
i
wiolonczelę
) oraz cztery
kwartety smyczkowe
i trzy
opery
. Jego twórczość stała się znana za granicą w
latach 80. XX wieku
dzięki emigrującym artystom radzieckim, w szczególności skrzypkowi
Gidonowi Kremerowi
. W
1985
r. Sznitke doznał
udaru mózgu
, po którym zapadł w krótkotrwałą
śpiączkę
. Po powrocie do zdrowia kontynuował prace kompozytorskie. W
1990
r. Alfred, Irina oraz ich syn Andriej opuścili ZSRR i osiedli w
Hamburgu
. Powodami emigracji były zlecenia, jakie Sznitke zaczął dostawać w
Niemczech
: umowy z teatrami, zamówienia na nowe
partytury
oraz zaproszenia na wykłady. Wyjazd na
Zachód
był ponadto uzasadniony względami medycznymi. Zdrowie Sznitkego pogarszało się jednak nadal. Na cztery lata przed śmiercią, w
1994
r., po kolejnym udarze, został sparaliżowany prawostronnie i praktycznie zaprzestał komponowania. Zmarł w Hamburgu jako obywatel Niemiec. MuzykaMuzyka Alfreda Sznitkego wywodzi się z tradycji rosyjskich (
Dymitr Szostakowicz
i
Igor Strawiński
), niemieckich (
Gustav Mahler
i
Alban Berg
) oraz amerykańskich (
Charles Ives
). Sznitkego zestawia się niekiedy z Szostakowiczem – tak ze względu na czerpane przezeń inspiracje, jak z uwagi na zakres jego twórczości. O ile jednak Szostakowicz zaczynał komponować w burzliwych czasach
porewolucyjnych
i kontynuował pracę w epoce terroru
stalinowskiego
, to pierwsze utwory Sznitkego powstawały w czasie odwilży
chruszczowowskiej
, a większość jego dorosłego życia przypadła na stagnację rządów
Breżniewa
. Kulturowa izolacja Rosji od
XVIII
w. oraz
zakaz wykonywania muzyki zachodniej w ZSRR
czasów stalinizmu spowodowały zacofanie ojczyzny Sznitkego pod względem muzycznym. Dopiero odwilż po śmierci
Stalina
pozwoliła odkrywać radzieckim kompozytorom i muzykom światowy dorobek. Całe to bogactwo znalazło odzwierciedlenie w twórczości Sznitkego, w której cytaty i kryptocytaty z
Bacha
sąsiadują z nawiązaniami do
Vivaldiego
, parodiami
Schönberga
,
Bartóka
i
Beethovena
, rozwinięciami wątków zaczerpniętych od
Mahlera
czy przetworzeniami popularnych
tang
lub
kolęd
(np.
Cicha noc
). W
latach 60. XX wieku
pisał on głównie
dzieła kameralne
, korzystając z rozmaitych technik (m.in.
serializm
) i poszukując własnego języka muzycznego. Te eksperymenty, wywodzące się z XX-wiecznej muzyki zachodniej, skazywały żyjącego w Związku Radzieckim Sznitkego na marginalizację. Pod koniec lat 60. zaczął łączyć ze sobą elementy różnych stylów (
polistylizm
), co jeszcze wyraźniej przejawiało się w jego utworach z
lat 70
. Pierwszym dziełem koncertowym, w którym użył tej techniki, była Quasi una sonata (
1967
-
1968
). Jego kompozycje z tego okresu łączą swobodnie rozmaite style oraz gatunki:
tanga
,
polki
i
walce
na równi z
sonatami
,
fugami
oraz
passacagliami
. Sznitke definiował polistylizm jako interakcję pomiędzy rozmaitymi obszarami stylistycznymi, między różnymi cytatami zaczerpniętymi z kompletnie odmiennych rodzajów muzyki[2], a o swoich utworach utrzymanych w tej konwencji powiedział: Jednym spośród moich życiowych celów było utworzenie pomostu nad przepaścią pomiędzy muzyką poważną i lekką, nawet jeślibym miał skręcić przy tym kark[3]. Sznitke odchodził niekiedy od technik awangardowych, jak na przykład w poświęconym pamięci jego zmarłej matki Kwintecie fortepianowym (
1972
-
1976
). Kilka pomysłów, które nie weszły do tego
kwintetu
, kompozytor wykorzystał w mniej reprezentatywnym dla jego twórczości, ale cieszącym się sporym powodzeniem u słuchaczy czternastoczęściowym
Requiem
(
1975
). Z końcem
lat 70
. znalazł swój własny język, spajający rozmaite idee w homogeniczną całość, i tworzył większe formy: symfonie, koncerty i
concerti grossi
. Wraz z pogarszaniem się jego zdrowia, pod koniec
lat 80.
oraz później, zaczął odchodzić od polistylizmu i znalazł schronienie w posępnym, hermetycznym stylu. Niektórzy uczniowie Sznitkego twierdzą, że te późne dzieła stanowią najbardziej znaczącą część jego dorobku. Po śmierci Sznitkego ukazało się kilka niepublikowanych wcześniej utworów. Aleksander Iwaszkin, jego biograf, namówił Irinę Sznitke do udostępnienia praw do dwóch młodzieńczych dzieł kompozytora: zainspirowanej twórczością Szostakowicza i napisanej na niewielką orkiestrę Symfonii nr 0 (
1956
) oraz powstałego pod wpływem
Carminy Burany
Carla Orffa
oratorium Nagasaki (
1958
). Z kolei sama Irina postanowiła udostępnić niedokończoną przez Sznitkego trzyczęściową
IX Symfonię
(
1997
-
1998
), która jest jej zdaniem muzycznym testamentem artysty. Pisany lewą ręką i częściowo nieczytelny rękopis odcyfrował i zrekonstruował w
2007
r. rosyjski kompozytor Aleksander Raskatow. Bardzo obszerny katalog nagrań dzieł Alfreda Sznitkego oferuje melomanom szwedzka wytwórnia muzyczna
BIS Records
, powiązana z mającym siedzibę w Hongkongu Naxosem. Płyty z utworami Sznitkego wydają ponadto między innymi brytyjski
Chandos Records Ltd
i rosyjska Melodia. Z kolei nakładem niemieckiego Capriccio Records, również związanego z Naxosem, ukazały się cztery albumy z muzyką filmową Sznitkego. InterpretacjaAleksander Iwaszkin w monografii Alfred Schnittke wydanej nakładem wydawnictwa Phaidon w ramach serii 20th Century Composers w
1996
r. tak pisze o utworach koncertowych Sznitkego: Zamysł zapożyczony od Szostakowicza przez wiele lat dominował w muzyce Sznitkego. Jego liczne koncerty i concerti grossi prezentują w sposób symboliczny typową dla Sznitkego ideę konfliktu pomiędzy indywidualnym (
solista
) a kolektywnym (
orkiestra
). Ten rodzaj dramaturgii był ukryty w muzyce Szostakowicza, która w wielu wymiarach odzwierciedlała dramat życia w Związku Radzieckim pod politycznym naciskiem sowieckiego reżimu[4]. Zdaniem Iwaszkina w innych dziełach Sznitkego – symfoniach, operach i
muzyce kameralnej
– bezpośredni opór zostaje zastąpiony przez mniej oczywiste skupienie się na irracjonalnym jako przeciwieństwie oficjalnie propagowanej racjonalności. Ewolucję stylu muzycznego Sznitkego najłatwiej można prześledzić na przykładzie wyjątkowo cenionych przez słuchaczy
kwartetów smyczkowych
. Osobliwości jego stylistyki najlepiej pokazują
concerti grossi
oraz
symfonie
– szczególnie dotyczy to dzieł powstałych po
1985
r. Znacznym powodzeniem u melomanów cieszy się Concerto grosso nr 4 – V Symfonia – dzieło będące swoistą syntezą; pomostem łączącym dwie formy, którym kompozytor poświęcał najwięcej uwagi. Podejmowane przez niego niekiedy wątki religijne znalazły najpełniejsze odzwierciedlenie we wspomnianym już
Requiem
. Na uwagę zasługuje też opera Historia von D. Johann Fausten, nad którą pracował z przerwami przez dwanaście lat, i którą – biorąc pod uwagę jego wypowiedzi – można uznać za temat jego życia. Irina Sznitke mówi o tym: Niepokoiła go natura duszy ludzkiej – wieczny konflikt między ludzkimi pragnieniami a sumieniem. Być może dlatego Alfred tak dążył do napisania opery
Doktor Faust
[5]. NagrodySpośród otrzymanych przez Alfreda Sznitkego wyróżnień na uwagę zasługują: Austriacka Nagroda Państwowa (
1990
), Premium Imperiale w
Tokio
(
1992
), Nagroda Bachowska Hanseatyckiego Miasta Hamburg (
1992
), Rosyjska Nagroda Kulturalna (
1993
), Wielki Krzyż Zasługi z Gwiazdą Republiki Federalnej Niemiec (
1994
), Österreichisches Ehrenzeichen für Wissenschaft und Kunst (
1994
) oraz
rosyjska
nagroda Sława-Gloria (
1998
). Poza tym uzyskał on członkostwo Bawarskiej Akademii Sztuk Pięknych w
Monachium
(
1986
), Królewskiej Szwedzkiej Akademii Muzycznej (
1987
), Freie Akademie der Künste w
Hamburgu
(
1989
), Royal Academy of Music w
Londynie
(
1990
) oraz American Academy of Arts and Letters w
Nowym Jorku
(
1994
) Ważniejsze dzieła (układ chronologiczny)- Fuga na skrzypce solo (
1953
)
- Symfonia nr 0 (
1956
)
- I Koncert na skrzypce i orkiestrę (
1957
)
- Nagasaki (
1958
)
- I Koncert na fortepian i orkiestrę (
1960
)
- I Sonata na skrzypce i fortepian (
1963
)
- Drei Gedichte von Marina Zwetajewa (
1965
)
- I Kwartet smyczkowy (
1966
)
- II Koncert na skrzypce i orkiestrę kameralną (
1966
)
- Pianissimo na orkiestrę (
1968
)
- Labyrinthe,
balet
w pięciu częściach (
1971
)
- I Symfonia (
1969
-
1972
)
- Der Gelbe Klang, kompozycja sceniczna (
1973
-
1974
)
- Requiem (
1975
)
- Der Sonnengesang des Franz von Assisi na dwa chóry mieszane i sześć instrumentów (
1976
)
- Concerto grosso nr 1 (
1977
)
- III Koncert na skrzypce i orkiestrę kameralną (
1978
)
- Hymnen I-IV na wiolonczelę i zespół instrumentalny (
1974
-
1979
)
- Koncert na fortepian i orkiestrę smyczkową (
1979
)
- II Symfonia St. Florian na chór kameralny i orkiestrę (
1979
)
- Passacaglia na orkiestrę (
1979
-
1980
)
- II Kwartet smyczkowy (
1980
)
- III Symfonia (
1981
)
- Concerto grosso nr 2 (
1981
-
1982
)
- Seid Nüchtern und Wachet...,
kantata
(
1983
)
- III Kwartet smyczkowy (
1983
)
- IV Koncert na skrzypce i orkiestrę (
1984
)
- IV Symfonia (
1984
)
- Concerto grosso nr 3 (
1985
)
- Trio smyczkowe (
1985
)
- Koncert na altówkę i orkiestrę (
1985
)
- I Koncert na wiolonczelę i orkiestrę (
1985
-
1986
)
- Peer Gynt,
balet
(
1986
)
- Concerto grosso nr 4 – V Symfonia (
1988
)
- Vier Aphorismen na orkiestrę (
1988
)
- Kwartet fortepianowy (
1988
)
- IV Kwartet smyczkowy (
1989
)
- Monolog na altówkę i orkiestrę smyczkową (
1989
)
- II Koncert na wiolonczelę i orkiestrę (
1990
)
- Concerto grosso nr 5 (
1991
)
- Leben mit einem Idioten,
opera
(
1991
)
- VI Symfonia (
1992
)
- III Sonata fortepianowa (
1992
)
- Concerto grosso nr 6 (
1993
)
- VII Symfonia (
1993
)
- Improvisation na wiolonczelę (
1993
)
- Historia von D. Johann Fausten,
opera
(
1991
-
1994
)
- VIII Symfonia (
1994
)
- Koncert potrójny na skrzypce, altówkę, wiolonczelę i orkiestrę smyczkową (
1994
)
- Lux aeterna na chór mieszany i orkiestrę (
1994
)
-
IX Symfonia
(
1997
-
1998
; rekonstrukcja –
2007
)
Ważniejsze dzieła (układ logiczny) Utwory kameralne- I Kwartet smyczkowy (
1966
)
- II Kwartet smyczkowy (
1980
)
- III Kwartet smyczkowy (
1983
)
- IV Kwartet smyczkowy (
1989
)
- Hymnen I-IV na wiolonczelę i zespół instrumentalny (
1974
-
1979
)
- I Sonata na skrzypce i fortepian (
1963
)
- III Sonata fortepianowa (
1992
)
- Fuga na skrzypce solo (
1953
)
- Trio smyczkowe (
1985
)
- Kwartet fortepianowy (
1988
)
- Improvisation na wiolonczelę (
1993
)
Koncerty- Concerto grosso nr 1 (
1977
)
- Concerto grosso nr 2 (
1981
-
1982
)
- Concerto grosso nr 3 (
1985
)
- Concerto grosso nr 4 – V Symfonia (
1988
)
- Concerto grosso nr 5 (
1991
)
- Concerto grosso nr 6 (
1993
)
- I Koncert na skrzypce i orkiestrę (
1957
)
- II Koncert na skrzypce i orkiestrę kameralną (
1966
)
- III Koncert na skrzypce i orkiestrę kameralną (
1978
)
- IV Koncert na skrzypce i orkiestrę (
1984
)
- I Koncert na wiolonczelę i orkiestrę (
1985
-
1986
)
- II Koncert na wiolonczelę i orkiestrę (
1990
)
- I Koncert na fortepian i orkiestrę (
1960
)
- Koncert na fortepian i orkiestrę smyczkową (
1979
)
- Koncert na altówkę i orkiestrę (
1985
)
- Koncert potrójny na skrzypce, altówkę, wiolonczelę i orkiestrę smyczkową (
1994
)
Symfonie Utwory na orkiestrę- Pianissimo na orkiestrę (
1968
)
- Passacaglia na orkiestrę (
1979
-
1980
)
- Vier Aphorismen na orkiestrę (
1988
)
- Monolog na altówkę i orkiestrę smyczkową (
1989
)
Utwory wokalno-instrumentalne- Nagasaki (
1958
)
- Drei Gedichte von Marina Zwetajewa (
1965
)
- Requiem (
1975
)
- Der Sonnengesang des Franz von Assisi na dwa chóry mieszane i sześć instrumentów (
1976
)
- Seid Nüchtern und Wachet...,
kantata
(
1983
)
- Lux aeterna na chór mieszany i orkiestrę (
1994
)
Kompozycje sceniczne Podstawowa dyskografiaPoniższy wybór uwzględnia płyty CD-Audio zawierające najwyżej oceniane utwory Sznitkego: - Alfred Schnittke, Concerto Grosso No. 3, Concerto Grosso No. 4 – Symphony No. 5,
Royal Concertgebouw Orchestra
,
Riccardo Chailly
,
The Decca Record Company Ltd (London)
,
1991
, 430 698-2.
- Alfred Schnittke, Life with an Idiot (Жизнь с идиотом), Rotterdam Philharmonic Orchestra,
Mstislav Rostropovich
,
Sony
,
1992
, CD52495.
- Alfred Schnittke, Symphony No. 8, Concerto Grosso No. 6, Viktoria Postnikova, Sasha Rozhdestvensky,
Royal Stockholm Philharmonic Orchestra
,
Gennady Rozhdestvensky
,
Chandos Records Ltd
,
1995
, CHAN 9359.
- Alfred Schnittke, Historia von D. Johann Fausten, Jürgen Freier, Chor der Hamburgishen Staatsoper, Philharmonishes Staatsorchester Hamburg,
Gerd Albrecht
,
BMG Music
,
1996
, 09026 684132.
- Alfred Schnittke, Requiem, Piano Concerto (Concerto for Piano and Strings), Igor Khudolei, Russian State Symphonic Capella, Russian State Symphony Orchestra, Valeri Polyansky,
Chandos Records Ltd
,
1997
, CHAN 9564.
- Alfred Schnittke, The Complete String Quartets (oraz Canon in Memory of I. Stravinsky i Collected Songs Where Every Verse Is Filled with Grief),
Kronos Quartet
,
Nonesuch Records
,
1998
, N 79500-2.
- Alfred Schnittke, Concerti grossi nos. 1 & 5 (oraz Quasi una sonata),
Gidon Kremer
, The Chamber Orchestra of Europe,
Heinrich Schiff
,
Wiener Philharmoniker
,
Christoph von Dohnányi
,
Deutsche Grammophon GmbH
,
2002
, 471 626-2.
Skrócona filmografiaNiniejsze zestawienie obejmuje najbardziej cenione filmy wykorzystujące muzykę Sznitkego: - Вступление (
ang.
Introduction),
reż.
Игорь Васильевич Таланкин (
pol.
Igor Talankin,
ang.
Igor Talankin),
ZSRR
,
1962
, dramat.
- Дневные звёзды (
ang.
Day Stars, The Stars of the Day),
reż.
Игорь Васильевич Таланкин (
pol.
Igor Talankin,
ang.
Igor Talankin),
ZSRR
, 1968,
biograficzny
, dramat.
- Белорусский вокзал (
pol.
Dworzec białoruski,
ang.
Byelorussia Station),
reż.
Андрей Сергеевич Смирнов (
pol.
Andriej Smirnow
,
ang.
Andrei Smirnov),
ZSRR
,
1970
, dramat.
- И всё-таки я верю... (
ang.
And Still I Believe...),
reż.
Марлен Мартынович Хуциев (
pol.
Marlen Chucyjew,
ang.
Marlen Khutsiev),
ZSRR
,
1974
,
dokument
.
- Восхождение (
pol.
Wniebowstąpienie
,
ang.
The Ascent),
reż.
Лариса Ефимовна Шепитько (
pol.
Łarisa Szepitko
lub Larisa Szepitko,
ang.
Larisa Shepitko),
ZSRR
,
1976
, dramat wojenny.
- Маленькие трагедии (
ang.
Little Tragedies),
reż.
Михаил (Моисей) Абрамович Швейцер (
pol.
Michał Szwejcer,
ang.
Mikhail Shvejtser),
ZSRR
,
1979
, dramat historyczny (
serial telewizyjny
).
- Фантазии Фарятьева (
ang.
Faratyev’s Fantasies),
reż.
Илья Александрович Авербах (
pol.
Ilja Awerbach,
ang.
Ilya Averbakh),
ZSRR
,
1979
,
komediodramat
(film telewizyjny).
- Лариса (
pol.
Łarisa,
ang.
Larisa),
reż.
Элем Германович Климов (
pol.
Elem Klimow
,
ang.
Elem Klimov),
ZSRR
,
1980
,
biograficzny
,
krótkometrażowy
.
- И с вами снова я...,
reż.
Андрей Юрьевич Хржановский (
pol.
Andriej Chrzanowski,
ang.
Andrey Khrzhanovsky),
ZSRR
,
1980
,
animowany
,
krótkometrażowy
.
- Le Tombeau d’Alexandre (ang. The Last Bolshevik),
reż.
Chris Marker
,
Francja
,
1992
,
dokument
.
LiteraturaZałączony spis wylicza podstawowe publikacje poświęcone osobie i dziełu Alfreda Sznitkego: - Дмитрий Шульгин,
1993
, Годы неизвестности Альфреда Шнитке (Беседы с композитором),
Москва
, Деловая Лига, .
- Jürgen Köchel (Hrsg.),
1994
, Alfred Schnittke zum 60. Geburtstag. Eine Festschrift,
Hamburg
, Sikorski, .
- Alexander Ivashkin,
1996
, Alfred Schnittke,
London
, Phaidon Press, .
- Alfred Schnittke,
1998
, Über das Leben und die Musik. Gespräche mit Alexander Iwaschkin,
München
, Econ, .
- Alfred Schnittke, Alexander Ivashkin,
2002
, A Schnittke Reader,
Bloomington
, Indiana University Press, .
- Александр Ивашкин, Альфред Шнитке,
2003
, Беседы с Альфредом Шнитке,
Москва
, Классика-XXI, .
- Maria Kostakeva,
2005
, Im Strom der Zeiten und der Welten. Das Spätwerk von Alfred Schnittke,
Saarbrücken
, Pfau, .
Bibliografia- Alfred Schnittke, w:, Classical Music on CD (The Rough Guide),
1994
, Rough Guides Ltd, ss. 305-308, .
- Alfred Sznitke, Alfred Sznitke (patrz:
Alfred Sznitke
– Notka biograficzna na stronach
Warszawskiej Jesieni
2001
).
- G. Schirmer, Alfred Schnittke, (patrz:
Alfred Sznitke
– Skrócona biografia...).
- Alfred Schnittke by Alexander Ivashkin (patrz:
Alfred Sznitke
– Recenzja książki Alfred Schnittke Aleksandra Iwaszkina).
- Irina Sznitke, Życie na cztery ręce (patrz:
Alfred Sznitke
– Życie na cztery ręce – Irina Sznitke o Alfredzie Sznitkem).
- Gerard McBurney, Alfred Schnittke, Concerto Grosso No. 3, Concerto Grosso No. 4/Symphony No. 5, w:, wkładka do płyty Concerto Grosso No. 3, Concerto Grosso No. 4 (patrz:
Alfred Sznitke
– Concerto Grosso No. 3, Concerto Grosso No. 4).
- Aleksander Iwaszkin, Alfred Schnittke: Piano Concerto/Requiem, w:, wkładka do płyty Requiem, Piano Concerto (patrz:
Alfred Sznitke
– Requiem, Piano Concerto).
- Martin Demmler, Between styles, w:, wkładka do płyty Concerti grossi nos. 1 & 5 (patrz:
Alfred Sznitke
– Concerti grossi nos. 1 & 5).
Przypisy- ↑
pol.
: Alfred Sznitke,
niem.
: Alfred Schnittke, Alfred Garyevich Schnittke lub Alfred Harriyevich Schnittke,
ros.
: Альфред Гарриевич Шнитке,
transkrypcja ang.
: Alfred Shnitke lub Alfred Garriyevich Shnitke, transliteracja: Al´fred Šnit´ke
- ↑ Okładka płyty Alfred Schnittke, Concerti grossi nos. 1 & 5,
Gidon Kremer
, The Chamber Orchestra of Europe,
Heinrich Schiff
,
Wiener Philharmoniker
,
Christoph von Dohnányi
,
Deutsche Grammophon GmbH
,
2002
, 471 626-2.
- ↑ Tamże (wkładka do płyty).
- ↑ Alexander Ivashkin,
1996
, Alfred Schnittke, Phaidon Press, .
- ↑ Życie na cztery ręce – Irina Sznitke o Alfredzie Sznitkem (patrz:
Alfred Sznitke
– Życie na cztery ręce – Irina Sznitke o Alfredzie Sznitkem).
Linki zewnętrzneStrony polskojęzyczne: Strony anglojęzyczne (
ang.
): Strony rosyjskojęzyczne (
ros.
): Strony w innych językach:
Inne hasła zawierające informacje o "Alfred Schnittke":
1972
...
Alfred Lityński
...
Ludwik XVIII
...
Widmo Brockenu
...
1908
...
Herodot
...
Narodowy socjalizm
...
Ewolucja
...
Zoologia
...
1969
...
Inne lekcje zawierające informacje o "Alfred Schnittke":
232 Kultura i nauka w latach 1945 ? 2003 (plansza 6)
...
Groza gór wysokich w poezji Kazimierza Przerwy - Tetmajera (plansza 28)
...
014. Nowe państwa Europy Zachodniej (plansza 4)
...
|