Braminizm - termin wprowadzony w
XIX
wieku do
religioznawstwa
przez europejskich uczonych, określający fazę rozwoju
religii
indyjskiej
między
wedyzmem
,a
hinduizmem
. Obejmuje rozpowszechnione między
X
-
VI w. p.n.e.
formy życia religijnego, opierające się na
Wedach
(głównie
Jadźurwedzie
i
Atharwawedzie
),
brahmanach
,
upaniszadach
i przenikających do już późnego wedyzmu wierzeniach ludowych. Nazwa pochodzi od warstwy społecznej braminów (kapłanów), którzy odgrywali w ówczesnym społeczeństwie dominującą rolę.
Braminizm kontynuuje częściowo tradycje wedyjskie, wprowadza jednak też nowe elementy. Obok ważnych bóstw wymienianych już przez
Rygwedę
, pojawiają się nowe bóstwa, na pierwszy plan wybijają się bóstwa dotychczas marginalne, np.
Rudra-Śiwa
,
Pradźapati
- demiurg i pierwszy ofiarnik.
Ofiara (
jadźńa
) nabiera jeszcze głębszego znaczenia filozoficznego, zostaje rozbudowana, a rządzące nią reguły stają się niezwykle sztywne - religia jest już silnie zrytualizowana.
W braminizmie rozwijana jest także (przede wszystkim w brahmanach) idea
brahmana
- bytu nieskończonego i niepojętego (sygnalizowana wcześniej jedynie w Atharwawedzie),
atmana
- duszy jednostkowej oraz tożsamości obu pojęć. Podkreśla się wagę podziału życia jednostki na cztery etapy -
aśrama
oraz podziału społecznego na sztywno określone warstwy -
warny
, którym przepisane są z góry obowiązki i pozycja.
Podział na 4 główne warny:
- Bramini - kapłani (filozofowie, uczeni)
- Kszatrijowie - dowódcy wojskowi, politycy, urzędnicy
- Waisjowie - kupcy, rolnicy, rzemieślnicy
- Śudra (Śudrowie) - robotnicy, służba, pracownicy niewykwalifikowani
(W ramach podziału na warny, istnieje wiele
dźati
(podkast), a także tzw.
bezkastowcy
żyjący poza kastami; poza społeczeństwem.)
Cztery etapy życia:
- Brahmaczarin (student)
- Gryhastha (gospodarz)
- Wanaprastha (eremita)
- Sannjasin (wędrowny żebrak)
Cztery cele życia osiągane w czterech etapach życia:
- Dharma - prawość, religia, - przestrzeganie praw moralnych, obyczajowych i obowiązków. I uczono tego z "Manusmriti" ("Traktat o zacności")
- Artha - dobro materialne, rozwój ekonomiczny. I uczono tego z "Arthasastra" ("Traktat o dobrobycie") Kautiljia
- Kama - przyjemności fizyczne i zmysłowe. I uczono tego z "Kamasutra"("Traktat o miłowaniu") Watsjajana Mallanaga
- Moksza -
wyzwolenie
- cel najważniejszy
W braminizmie także pojawia się m.in. idea
prawa karmana
,
sansary
(niekończącego się kręgu kolejnych wcieleń) oraz
mokszy
(ostatecznego wyzwolenia).
W Braminizmie pojawił się podział na cztery sposoby osiągnięcia mokszy (wyzwolenia):
- Dźńanajoga - ścieżka wiedzy - poznania
- Karmajoga - ścieżka bezinteresownej pracy i działania
- Bhaktijoga - ścieżka miłości i oddania
- Radża joga - ścieżka skupienia - kontemplacji.
Zwątpienie w coraz bardziej wyrafinowane religijno-filozoficznie spekulacje braminizmu (niezrozumiałe dla ogółu), przywiązanie do usztywnionych i niezwykle rozbudowanych reguł rządzących ofiarą oraz bunt wobec dominacji braminów owocuje w
VI w. p.n.e.
wyłonieniem się nowych ruchów religijnych w Indiach, m.in.
buddyzmu
i
dżinizmu
.
Zobacz też:
glosariusz hinduizmu
,
mitologia indyjska
,
Wedy
.