Gruzińscy oficerowie kontraktowi - nazwa oficerów narodowości gruzińskiej służących w
Wojsku Polskim
w okresie
II Rzeczypospolitej
jako
oficerowie kontraktowi
.
Historia
Kontraktacja oficerów gruzińskich wiąże się z wzajemną współpracą między rządami Polski oraz
Gruzji
w dwudziestoleciu międzywojennym. Spowodowało to podobne
geopolityczne
położenie obu narodów oraz zagrożenie ich niepodległości przez Rosję sowiecką. Gruzja podobnie jak Polska po
I wojnie światowej
uzyskała niepodległość po 100 latach zaborów przez Rosję. Po
rewolucji październikowej
w 1917 Gruzini utworzyli 26 maja 1918
Demokratyczną Republikę Gruzji
. Niestety już w lutym 1920 r. młode państwo gruzińskie otrzymało z
Moskwy
ultimatum
z żądaniami podporządkowania się Kremlowi.
Józef Piłsudski
popierający niepodległe państwo gruzińskie niezwłocznie wysłał na
Kaukaz
delegację kierowaną przez
Tytusa Filipowicza
. Polscy posłowie podpisali w
Tbilisi
umowę o współpracy militarnej, w której Piłsudski gwarantował dostawy broni oraz amunicji w razie inwazji sowieckiej (zob.
sojusz polsko-gruziński
). Podobny układ miał być zawarty także z
Azerbejdżanem
jednak Filipowicz wraz z towarzyszami dostał się do sowieckiej niewoli w
Baku
. W kwietniu 1920 Azerbejdżan został zajęty przez Armię Czerwoną.
Sowiecki atak na Azerbejdżan był jedną z przyczyn
ofensywy kijowskiej
, którą wspólnie z wojskami ukraińskimi
Symona Petlury
podjęła Polska w 1920 roku.[] Z kolei sześć dni później
Armia Czerwona
rozpoczęła atak na Gruzję poprzedzony rewolucją komunistów w
Adżarii
oraz
Osetii
. Sukcesy polsko-ukraińskie na zachodnim froncie, zajęcie przez Polaków i Ukraińców
Kijowa
, zmusiły jednak do podpisania z Gruzją pośpiesznego pokoju, w którym Rosja domagała się jedynie gwarancji swobodnego działania partii komunistycznej w Gruzji.[]
Rosja sowiecka
powróciła do podboju Gruzji w 1921 roku dopiero po zakończeniu
wojny polsko-bolszewickiej
. Tym razem kampania zakończyła się sukcesem. Po utracie niepodległości rząd gruziński ewakuował się do
Stambułu
. Tam w imieniu Piłsudskiego attaché wojskowy polskiej ambasady, płk Balicki zaoferował posadę żołnierzy kontraktowych gruzińskim oficerom. Z oferty tej skorzystało około 100 oficerów narodowości gruzińskiej, którzy w Wojsku Polskim starali się kontynuować walkę o wolną Gruzję.
Zgodę na przyjęcie tych oficerów wyraził
Józef Piłsudski
. Ogółem przyjęto do szkół oficerskich 48 podchorążych oraz 42 oficerów na doszkolenie do służby liniowej. Początkowo sądzono, że pobyt Gruzinów w Wojsku Polskim będzie krótki, jednak szybki upadek powstania gruzińskiego w sierpniu
1924
, i następujące po nim represje spowodowały konieczność pozostania oficerów w Polsce.
Żołnierze ci walczyli w 1939 roku w
kampanii wrześniowej
dzieląc wspólnie z Polakami wojenne losy. Po ataku Armii Czerwonej na Polskę 17 września 1939 r. oddziały
NKWD
wyszukiwały wg imiennych list żołnierzy narodowości gruzińskiej i rozstrzeliwały ich na miejscu. Dziesięciu spośród nich zginęło także w obozie w
Kozielsku
. Oficerowie gruzińscy, którzy przeszli do konspiracji w
AK
walczyli w
Powstaniu warszawskim
. Wojnę przeżyło jedynie kilkunastu gruzińskich oficerów, służących w polskim ruchu oporu. Jednak pozostałych przy życiu tropiły po wojnie na terenie Polski specjalne grupy NKWD. Jedynie kilku oficerów przetrwało.
W maju 2007 roku, w
Muzeum Powstania Warszawskiego
, prezydenci - Polski,
Lech Kaczyński
oraz Gruzji,
Micheil Saakaszwili
odsłonili pomnik ku czci gruzińskich oficerów kontraktowych służących w Wojsku Polskim, którzy oddali życie w
Katyniu
, Powstaniu Warszawskim i na frontach II wojny światowej. Jest to jedyny pomnik poświęcony pamięci żołnierzy gruzińskich poza granicami Gruzji.
W 2007 roku reżyser Jerzy Lubach nakręcił
film dokumentalny
współfinansowany przez polski instytut filmowy pt. "W
rogatywce
i tygrysiej skórze" poświęcony gruzińskim oficerom kontraktowym w Wojsku Polskim.
Gruzińscy żołnierze w Wojsku Polskim
Bibliografia
- Zdzisław G. Kowalski "Najliczniejsza mniejszość. Gruzini, Azerowie i inni przedstawiciele narodów Kaukazu w Wojsku Polskim w okresie międzywojennym, [w:]
Zbigniew Karpus
,
Waldemar Rezmer
"Mniejszości narodowe i wyznaniowe w siłach zbrojnych Drugiej Rzeczypospolitej 1918-1939", Toruń 2001, , s. 177-200.
-
Robert Potocki
- "Polityka państwa polskiego wobec zagadnienia ukraińskiego w latach 1930-1939", Lublin 2003,
Internet