Kościół katolicki obrządku bizantyjsko-ukraińskiego (ukr. Українська Греко-Католицька Церква – Ukrajinśka Hreko-katołyćka Cerkwa) –
większy arcybiskupi
Kościół wschodni
działający obecnie na terenie
Ukrainy
oraz wśród diaspory
ukraińskiej
, uznający władzę i autorytet
papieża
.
Nazwa
Oficjalną nazwą Kościoła, używaną przez Stolicę Apostolską jest Kościół katolicki obrządku bizantyjsko-ukraińskiego, nazwa ta została nadana współcześnie, a dokładnie dopiero po odrodzeniu tego kościoła w latach '90 XX wieku[1]. Przez wyznawców nazywany jest również Ukraińską Cerkwią greckokatolicką, Bizantyjskim Katolickim Kościołem Ukraińskim, Greckokatolicką Cerkwią Ukraińską lub Ukraińskim Kościołem katolickim. Dla porównania Kościoła z Kościołem rzymskokatolickim można użyć nazwy Kościół ukraińsko-katolicki, jest to jednak nazwa mylącą, ponieważ może wskazywać że Kościół ten działa wyłącznie na Ukrainie. Zwyczajowo jest nazywany Kościołem unickim (nazwa pochodzi od
unii brzeskiej
) bądź greckokatolickim. Określenie Kościół bizantyjsko-ukraiński również bywa mylące, bowiem tak określa się czasem ukraińską część
Rosyjskiej Cerkwi Prawosławnej
.
Nazwę Kościół greckokatolicki wprowadziła cesarzowa
Maria Teresa
w
1774
dla odróżnienia wiernych tej wspólnoty od wiernych
Kościoła rzymskokatolickiego
oraz
Kościoła ormiańskokatolickiego
. Natomiast nazwa Ukraiński Kościół Katolicki w dokumentach figuruje od 1960 roku. W
1999
zaproponowano by nazwać Kościół: kijowskim, kijowskokatolickim czy Kijowskim Kościołem katolickim.
Historia
I Rzeczpospolita
W
988
książę
Rusi Kijowskiej
Włodzimierz Wielki
przyjął chrzest w obrządku wschodnim z rąk
patriarchy Konstantynopola
, co oznaczało wejście Rusi w krąg chrześcijaństwa bizantyjskiego.
Po
wielkiej schizmie wschodniej
w
1054
Kościół ruski formalnie dalej podlegał patriarsze Konstantynopola. Pomimo nie uznania papieża jako swojego zwierzchnika, Kościół ruski oficjalnie nie zerwał komunii (jedności) z Rzymem aż do XIII w. Nie zważając na fakt, że obie strony – Rzym i Konstantynopol – obłożyły się wzajemnie
ekskomuniką
, delegaci Kościoła ruskiego uczestniczyli w
soborach
w
Lyonie
(
1245
i
1274
) oraz w
Konstancji
(
1414
-
1417
). W końcu jednak ruska Cerkiew porouzumiała się z patriarchą Konstantynopola i odeszła od komunii z Kościołem rzymskim. Ruscy hierarchowie aktywnie uczestniczyli w pracach nad
unią florencką
, nie wysłali jednak delegatów na
sobór w Trydencie
.
W
1299
r. podczas wojny pomiędzy chanami złotoordyjskimi
Toktą
i
Nogajem
metropolita
Wszechrusi
Maksym
przeniósł swą siedzibę ze zniszczonego Kijowa do
Włodzimierza nad Klaźmą
. W
1325
r. metropolita Wszechrusi
Piotr
przeniósł swą siedzibę z Włodzimierza nad Klaźmą do
Moskwy
. W wyniku zaistniałej sytuacji książęta halicko-wołyńscy rozpoczęli starania o utworzenie nowej, drugiej metropoli na Rusi z siedzibą w Kijowie, na co patriarcha Konstantynopola wyraził zgodę.
W 1448 roku metropolia moskiewska uzyskała niezależność od Patriarchatu Konstantynopolitańskiego (status autokefalii), a metropolita Jonasz tytuł Metropolity Moskwy i Wszechrusi. Działo się to zaledwie na 5 lat przed upadkiem Konstantynopola, toteż Moskwa zaczęła być postrzegana jako sukcesorka jego tradycji, co zrodziło pojęcie
Trzeciego Rzymu
. W
1589
roku metropolita
Jow
stał się pierwszym patriarchą Moskwy i Wszechrusi. W Rosyjskim Kościele Prawosławanym, zajmuje on piąte miejsce w dyptychu Kościołów prawosławnych, tuż po czterech patriarchatach starożytnych. W ciągu następnych lat wraz z osłabianiem się potęgi domu carskiego patriarchowie (zwłaszcza
Hermogen
i
Filaret
) stali się wpływowymi figurami w państwie.
Niektórzy ruscy hierarchowie ponowiali próby przywrócenia jedności z Rzymem i w
1596
zawarli unię brzeską. Na jej mocy część
Cerkwi prawosławnej
na terytorium
Rzeczypospolitej Obojga Narodów
przyjęła zwierzchnictwo papieża, zachowując jednak własną strukturę administracyjną oraz wschodnią liturgię. Oficjalne przyjęcie Kościoła ruskiego do wspólnoty z Rzymem nastąpiło
23 grudnia
1595
.
Pierwszy synod Katolickiego Kościoła Ruskiego odbył się w
1626
. Następne planowane (a nawet zwoływane) w 1647, oraz w 1683-1684 nie doszły do skutku, chociaż formalnie miały odbywać się co 4 lata.
Znaczna część prawosławnych hierarchów z terenów Rzeczypospolitej odrzuciła unię, pozostając pod zwierzchnictwem patriarchy Konstantynopola. W
1686
Cerkiew prawosławna Rzeczypospolitej została podporządkowana
patriarchatowi moskiewskiemu
.
Diecezje położone w późniejszej
Galicji
, czyli na obszarze największej współcześnie aktywności ukraińskiej cerkwi greckokatolickiej, przystąpiły do unii z Rzymem stosunkowo późno – diecezja przemyska w
1692
, diecezja lwowska w
1700
. Do końca XVIII wieku ponad dwie trzecie mieszkańców tych ziem stało się grekokatolikami. Po przyłączeniu się wymienionych diecezji, struktura organizacyjna kościoła wyglądała następująco: metropolia kijowska, archidiecezja połockia, oraz 6 eparchii: pińsko-turowska, włodzimiersko-brzeska, chełmsko-bełska, łucko-ostrogska, lwowsko-halicko-kamieniecka i przemysko-samborska.
Drugim synodem kościoła unickiego był synod zamojski, zwołany w
1720
.
Diecezje unickie dzieliły się na parafie, dekanaty i oficjalaty. Diecezje unickie były znacznie większe od rzymskokatolickich, przeciętnie liczyły ponad 60 tysięcy km². Archidiecezja kijowska zajmowała ok. 50% ogólnej powierzchni diecezji unickich, a wraz z archidiecezją połocką prawie 70%. W XVII i XVIII wieku nastąpił żywiołowy rozwój sieci parafialnej. Miały na to wpływ między innymi finanse - fundacja cerkwi była przedsięwzięciem dużo tańszym od fundacji kościoła rzymskokatolickiego. Początkowo fundacje odbywały się poza kontrolą biskupów. Dopiero w XVIII wieku biskupi zaczęli dbać o równomierne rozłożenie parafii i odpowiednie zabezpieczenie materialne proboszczów.
Rosja
Już w czasach rozbiorów Rzeczypospolitej Rosja zaplanowała likwidację Cerkwi greckokatolickiej poprzez jej włączenie ("powrót") do Cerkwi prawosławnej. W swojej polityce rosyjscy carowie nie przewidywali miejsca dla konkurentów prawosławia, będącego religią państwową.
Większość duchowieństwa greckokatolickiego wyraziła oficjalnie swoje poparcie w sprawie likwidacji unii. Wśród nich znajdowali się biskupi uniccy
Józef Siemaszko
, Łużyński, Zubko, którzy w
1838
roku zgłosili w tajemnicy swój akces do Cerkwi prawosławnej, ponadto Siemaszko i Łużyński rozpoczęli zbierani wśród duchowieństwa unickiego podpisów za masową konwersją na prawosławie. W diecezji litewskiej zebrano ich 760 (więcej niż połowa wszystkich duchownych z tego obszaru), a w diecezji białoruskiej 186 (mniej niż połowa). Na synodzie w Połocku w lutym 1839 przedstawiciele duchowieństwa, wraz z wymienionymi wyżej biskupami, podjęli decyzję o połączeniu Cerkwi greckokatolickiej z Patriarchatem Moskiewskim. Następnie wystosowano petycję do cara, na której znalazły się podpisy 1305 duchownych (jedynie 500 duchownych odmówiło pod nią podpisu). Po zapoznaniu z nią władz rosyjskich Cerkwi prawosławnej doszło dnia 25 marca 1839 roku (starego stylu) do formalnego wyrażenia zgody na przyłączenie Kościoła unickiego do prawosławia[2]. Tym samym Cerkiew unicka na obszarze Cesarstwa Rosyjskiego zachowała się jedynie w Królestwie Polskim (Chełmszczyzna), jednak i tutaj unia została zlikwidowana. W styczniu 1874 przy użyciu siły rosyjscy żołnierze zabili 26 unitów w
Pratulinie
i
Drelowie
. Tak więc Cerkiew greckokatolicka na terenie zaboru rosyjskiego została niemal całkowicie zniesiona, trwając tylko na niektórych terenach w podziemiu.
Austria
W zbliżonym okresie do unii z Kościołem rzymskim przystąpiła również część prawosławnej hierarchii i wiernych
Zakarpacia
(
unia użhorodzka
–
1646
,
unia mukaczewska
–
1664
,
unia marmaroska
–
1713
) i
Siedmiogrodu
(
unia w Baia Mare
–
1700
). Powstała w ten sposób odrębna od ukraińskiej
rusińska cerkiew greckokatolicka
, z której później rozwinęły się greckokatolickie cerkwie
słowacka
,
węgierska
i
rumuńska
.
Katolicyzm w obrządku bizantyjsko-ukraińskim przetrwał w
Galicji
, która w
1772
znalazła się pod rządami
austriackimi
. W jej skład weszła
unicka diecezja przemyska
(1253 parafie), większa część
diecezji lwowskiej
(990 parafii), oraz część diecezji halickiej i kamienieckiej (w sumie 3432 parafie). Po zajęciu Bukowiny w
1786
tamtejsi wierni zostali podporządkowani jurysdykcji biskupa lwowskiego.
W
1774
cesarzowa Maria Teresa zmieniła nazwę kościoła z "unicki" na "greckokatolicki", zakazano również stosowania określenia "pop" na rzecz księdza i proboszcza. Księża greckokatoliccy zostali zrównani w prawach z duchowieństwem łacińskim, a ich synom zapewniono teoretycznie dostęp do urzędów na równi ze szlachtą.
W Wiedniu w
1774
otwarto seminarium – "
Barbareum
", natomiast w
1783
otwarto we Lwowie
Greckokatolickie Seminarium Generalne
, kształcące rocznie 50 alumnów.
Również w 1774 biskup lwowski
Lew Szeptycki
rozpoczął starania o odnowienie
metropolii halickiej
, uwieńczone sukcesem w
1808
. Pierwszym arcybiskupem został biskup przemyski
Anton Anhełłowycz
. W
1850
powołano
diecezję stanisławowską
(której podlegali również wierni z Bukowiny), jednak rozpoczęła ona działalność dopiero w
1885
, po decyzji
papieża Leona XIII
. Jej pierwszym biskupem był
Julijan Pełesz
.
Okres I wojny światowej
Słabość Cerkwi unickiej, oraz szerzące się rusofilstwo wśród duchowieństwa greckokatolickiego, wyraźnie zarysowała się po inwazji na tereny
Galicji
Imperium Rosyjskiego
. W okresie tym na ogólną liczbę 2483 duchownych greckokatolickich w całej Galicji: 30 bezpośrednio przeszło na prawosławie (nie wliczając
eparchii stanisławowskiej
), 61 z własnej woli opuściło Galicję i wyjechało do Rosji (nie wliczając eparchii stanisławowskiej), ponad 350 kapłanów o poglądach
rusofilskich
, uznanych za niebezpiecznych dla państwa ze względu na swoje poglądy polityczne zostało aresztowanych przez władze austriackie przed wkroczeniem Rosjan, i
internowanych w obozie w Talerhofie
, 350 kapłanów "uciekinierów" opuściło Galicję wraz z armią austriacką, poza tym wielu duchownych (nawet kilkaset), którzy pozostali w swoich parafiach współpracowało jawnie z duchowieństwem prawosławnym. Duchownych unickich aktywistów, którzy wyraźnie przeciwstawiali się narzuconemu reżimowi rosyjskiemu było zaledwie, według różnych szacunków od 56 do około 100[2][3].
Według źródeł rosyjskich w okresie I wojny światowej, i obecności na ziemiach dawnej Galicji armii rosyjskiej, około 500 parafii unickich (prawie 1/4 ogółu) przyjęło prawosławie, w większości pod przymusem. Zdarzały się jednak wypadki, że sami wierni greckokatoliccy usuwali swoich proboszczów unickich ze świątyni, po czym na ich miejsce wprowadzano popów rosyjskich[4].
II Rzeczpospolita
Wraz z odrodzeniem Polski po I wojnie światowej nastąpiła akcja misyjna wśród prawosławnej ludności pounickiej na
Wołyniu
i na
Białorusi
(
neounityzm
). Bardzo silny rozwój kościoła greckokatolickiego miał miejsce w zaborze austriackim – w
Galicji
, a później w
Małopolsce Wschodniej
, za czasów metropolity
Andrzeja Szeptyckiego
(
1900
-
1944
). W
1939
cerkiew greckokatolicka na terenach
Polski
składała się z
archieparchii lwowskiej
, z
eparchii przemyskiej
(w jej ramach istniała
Apostolska Administracja Łemkowszczyzny
) i z
eparchii stanisławowskiej
(od
1885
). Pod koniec XIX wieku emigranci z Galicji Wschodniej założyli parafie greckokatolickie w
Brazylii
,
Kanadzie
i
Stanach Zjednoczonych
.
W okresie całego
dwudziestolecia międzywojennego
była prowadzona systematyczna ukrainizacja Kościoła greckokatolickiego, a jednym z jej sposobów było tzw. oczyszczanie obrządku greckokatolickiego z naleciałości łacińskich[5]. Ukrainizacja spotkała się z wyraźnym sprzeciwem ludności ruskiej na
Łemkowszczyźnie
, gdzie w wyniku oporu do tej akcji zaczęło się szerzyć prawosławie.
Kościół greckokatolicki w
1938
roku na terenie II Rzeczpospolitej posiadał 138 tys. ha ziemi i lasów i był zrównany w prawach z kościołem rzymskim. Państwo wypłacało duchowieństwu pensje i emerytury, pokrywało koszty administracji kościelnej i koszty funduszów budowlanych[2].
W latach
1923
-
1939
Kościół Katolicki w
II Rzeczypospolitej
podjął próbę przywrócenia unii z kościołem
prawosławnym
, ostatecznie skasowanej przez władze
rosyjskie
w
1875
.
Watykan
powołał w
1924
kościół bizantyjsko-słowiański w Polsce
.
Po powstaniu
Związku Radzieckiego
i zajęciu przez niego wschodnich ziem Rzeczypospolitej historia z czasów zaborów się powtórzyła, z dodatkowym czynnikiem w postaci programowej ateizacji. Ukraiński Kościół greckokatolicki padł ofiarą szczególnie silnych prześladowań, w toku których został oficjalnie wcielony do rosyjskiej Cerkwi prawosławnej.
Okres II wojny światowej
Po II wojnie światowej
W
1945
wszyscy biskupi ukraińskiej Cerkwi greckokatolickiej zostali aresztowani i skazani na długie wyroki więzienia. Na początku
1946
we
Lwowie
odbył się
pseudosynod
, w którym udział wzięło 214 z 1270 duchownych greckokatolickich, a który pod nadzorem tajnej policji politycznej zjednoczył grekokatolików z
Rosyjskim Kościołem Prawosławnym
. W
1949
podobny pseudosynod miał miejsce na Zakarpaciu. W
komunistycznej Polsce
kres działalności ukraińskiej Cerkwi greckokatolickiej jako zorganizowanej całości przyniosła
Akcja "Wisła"
w
1947
. Prymas
Stefan Wyszyński
umożliwił funkcjonowanie Cerkwi greckokatolickiej w ramach struktury administracyjnej Kościoła rzymskokatolickiego w Polsce. Jednak
cenzura
nakazywała "eliminować wszelkie informacje o istnieniu – aktualnie w Polsce – obrządku greckokatolickiego, jego podporządkowaniu ks. Wyszyńskiemu oraz jakiejkolwiek działalności unitów w naszym kraju"[6].
Ukraińska Cerkiew Greckokatolicka w
diasporze
i w podziemiu (1945-1991)
Ukraiński Kościół Greckokatolicki przetrwał wśród diaspory ukraińskiej na emigracji oraz w podziemiu. Dzięki temu po czterdziestu latach przerwy w legalnej pracy, w okresie
pierestrojki
cerkiew kontynuowała działalność w zorganizowanej strukturze, dzięki tajnie wyświęconym biskupom, nielegalnym seminariom, przygotowującym kandydatów do święceń, działalności zgromadzeń zakonnych oraz wielu świeckich, oddanych kościołowi.
W latach 1946-1990 Kościół greckokatolicki był największą podziemną organizacją religijną w
ZSRR
, udzielającą wbrew sowieckim władzom sakramentów i nauczającą potajemnie religii. W
katedrze łacińskiej we Lwowie
o.
Rafał Kiernicki
udzielał
sakramentów
wiernym Kościoła greckokatolickiego.
Samizdatowe
pismo Kościoła greckokatolickiego Віра Батьків (Wira Bat'kiw) (
pol.
Wiara ojców) redagował i wydawał
Teodozjusz Starak
, po uzyskaniu niepodległości przez
Ukrainę
pierwszy poseł Ukrainy w Polsce.
Odrodzenie Ukraińskiej Cerkwi Greckokatolickiej. Beatyfikacje męczenników Cerkwi
Pod koniec listopada
1988
Rada ds. Religii przy Radzie Ministrów USRR zarejestrowała pierwsze wspólnoty greckokatolickie w zachodniej części kraju . W chwili legalizacji Cerkiew unicka posiadała trzy diecezje: lwowską, iwano-frankowską i mukaczewską. Niemal natychmiast rozpoczęto prace nad reorganizacją struktury terytorialnej Cerkwi poprzez włączenie w jej struktury części diecezji przemyskiej oraz Bukowiny, która w granicach Ukrainy znalazła się w
1940
. Pierwszy synod biskupów odrodzonej Cerkwi, który w maju
1992
obradował we Lwowie pod przewodnictwem kardynała
Myrosława Iwana Lubaczywskiego
(w marcu
1991
wrócił do Lwowa z emigracji w Rzymie), podjął decyzję o utworzeniu diecezji kołomyjsko-czerniowieckiej, samborsko-drohobyckiej, tarnopolskiej i zborowskiej. Aby objąć opieką duszpasterską wiernych żyjących w Ukrainie Wschodniej i w
Kazachstanie
w kwietniu
1996
utworzono egzarchat kijowsko-wyszogrodzki kierowany przez
Lubomyra Huzara
(od
2001
kardynał, obecny zwierzchnik Cerkwi). Dalsza reorganizacja Cerkwi nastąpiła podczas synodu w sierpniu
2000
, kiedy utworzono diecezje buczacką, sokalską i stryjską oraz w lipcu
2003
, kiedy z egzarchatu kijowskiego wydzielono egzarchat odesko-krymski.
27 czerwca
2001
na
hipodromie
we
Lwowie
podczas
Mszy Świętej
odprawionej w obrządku bizantyjsko-ukraińskim,
Jan Paweł II
dokonał beatyfikacji 28 męczenników Kościoła katolickiego obrządku bizantyjsko-ukraińskiego. Są wśród nich greckokatoliccy biskupi:
Hryhoryj Chomyszyn
,
Nikita Budka
,
Hryhoryj Łakota
,
Jozafat Kocyłowski
,
Mykoła Czarnecki
,
Wasyl Wełyczkowski
,
Teodor Romża
,
Iwan Słeziuk
i archimandryta
Klemens Szeptycki
[7].
O osobie abp. metropolity
Andrzeja Szeptyckiego
i jego beatyfikacji
Jan Paweł II
wypowiedział się w
homilii
następująco:
|
Jak moglibyśmy nie wspomnieć dalekowzrocznej i gruntownej działalności pasterskiej
Sługi Bożego
, metropolity Andrzeja Szeptyckiego, którego proces beatyfikacyjny posuwa się do przodu, i którego mamy nadzieję oglądać pewnego dnia w chwale świętych? Trzeba tu odnieść się do jego bohaterskiej działalności apostolskiej, jeśli chcemy zrozumieć niewytłumaczalną po ludzku płodność Kościoła greckokatolickiego na Ukrainie w ciemnych latach prześladowań. [8][9] |
Budowa patriarszego soboru Zmartwychwstania Chrystusa w
Kijowie
Organizacja
Obecnie Cerkiew greckokatolicka jest drugim co do liczebności kościołem na
Ukrainie
. Liczy około trzech milionów wiernych na Ukrainie oraz pięć i pół miliona poza jej granicami. Na początku stycznia
2005
stan Cerkwi był następujący:
- 1207 zakonników w 93 klasztorach męskich i żeńskich oraz w 14 misjach,
- 2103 duchownych, w tym 32 biskupów,
- 3240 parafii (większość na zachodzie Ukrainy),
- około 2700 cerkwi, kolejne 300 w budowie,
- 13 własnych zakładów oświatowych, w tym
Ukraiński Uniwersytet Katolicki
we Lwowie, w których naukę pobierało blisko 1,7 tys. osób,
- 1186 szkół niedzielnych,
- 27 periodyków,
- trzy wydawnictwa.
Zwierzchnikiem Cerkwi na Ukrainie i poza jej granicami jest obecnie arcybiskup większy
kardynał
Lubomir Huzar
, metropolita Kijowa i Galicji, biskup
Kamieńca Podolskiego
.
21 sierpnia
2005
odbyła się uroczystość przeniesienia jego siedziby ze Lwowa do Kijowa. Faktycznie do dzisiaj Lwów pozostaje najważniejszym ośrodkiem ukraińskiej cerkwi.
Jednostki administracyjne
-
Niemcy
- Apostolski egzarchat Niemiec i Skandynawii
-
Francja
- Apostolski egzarchat Francji, krajów Beneluksu i Szwajcarii
-
Stany Zjednoczone
- Metropolia filadelfijska
- Archieparchia filadelfijska
- Eparchia chicagowska
- Eparchia parmińska
- Eparchia stemfordska
-
Kanada
- Metropolia winnipeska
- Archieparchia winnipeska
- Eparchia edmontońska
- Eparchia saskatoońska
- Eparchia torontońska
- Eparchia westministerska
Ukraińska Cerkiew greckokatolicka w Polsce
Zwierzchnikiem ukraińskiej Cerkwi greckokatolickiej w Polsce jest abp
Jan Martyniak
,
metropolita
przemysko-warszawski
. Metropolia jest niezależna od zwierzchnika cerkwi na Ukrainie i podlega bezpośrednio
Stolicy Apostolskiej
. W jej skład wchodzą
Archieparchia przemysko-warszawska
i
Eparchia wrocławsko-gdańska
z
ordynariuszem
Włodzimierzem Juszczakiem
. Eparchie te dzielą się na
dekanaty
.
W
Warszawie
działają obecnie dwie cerkwie greckokatolickie. Jedna z nich, zbudowana w latach
1781
-
1784
wg klasycystycznego projektu
Dominika Merliniego
, znajduje się przy ul. Miodowej i jest zarazem siedzibą zakonu
Bazylianów
. Druga została uruchomiona trzy lata temu z powodu coraz większej liczby osób wyznania greckokatolickiego znajdujących się w Warszawie i jest afiliowana przy kościele
o. Augustianów
w
Łomiankach
pod Warszawą. Parafia warszawska istnieje od
1721
.
Od kilkunastu lat Kościół greckokatolicki w Polsce organizuje coroczne spotkania młodych – Sarepta w Beskidzie Niskim.
Podobnie jak w cerkwi na Ukrainie, wszystkich duchownych greckokatolickich w Polsce obowiązuje
celibat
, co oznacza, że po przyjęciu
święceń kapłańskich
nie mogą oni już wstąpić w
związek małżeński
. Zasada ta nie stoi jednak w sprzeczności z możliwością zawarcia
małżeństwa
przez kandydata na duchownego, zanim zostanie on księdzem, gdyż takie małżeństwo jest ważne także po przyjęciu święceń i nie uniemożliwia przystąpienia do stanu duchownego. Reguła ta nie dotyczy wyższych duchownych (
biskupów
itd), którzy rekrutują się spośród
zakonników
, ślubujących m.in. bezżenność, w związku z czym od samego początku sprawowania posługi duszpasterskiej pozostają w stanie celibatu.
Przypisy
- ↑ Stanisław Kłos, Krajobraz nieistniejących wsi, Rzeszów 2010, s. 13
- ↑ 2,0 2,1 2,2 Florentyna Rzemieniuk, Unici Polscy 1596-1946, Siedlce 1998, s. 38, 150-156, 214
- ↑ Emil Pełczyński, Prawosławie w Galicyi w świetle prasy ruskiej we Lwowie z czasów inwazji 1914-1915 roku, Lwów 1918, s. 18-25
- ↑ Archiwum Akt Nowych, MSZ, sygn. 1858, k. 17 [w:] Florentyna Rzemieniuk, Unici Polscy 1596-1956, Siedlce 1998, s. 155-156
- ↑ Wyczawski H. E., Kościół unicki w Polsce. Cerkiew greckokatolicka, s. 84
- ↑ Czarna księga cenzury PRL, t. 1, Aneks, Londyn 1977, s. 75.
- ↑
Pełna lista błogosławionych męczenników wyniesionych na ołtarze 27 czerwca 2001
- ↑
Homilia podczas Mszy św. w obrządku bizantyjsko-ukraińskim i beatyfikacji. Lwów (hipodrom), 27.06. 2001
- ↑ Як при цьому не згадати далекоглядну й ґрунтовну пастирську діяльність Слуги Божого, митрополита Андрея Шептицького, справа беатифікації якого ведеться і сподіваємось одного дня побачити його у славі Святих? Треба зробити належне посилання на його героїчну апостольську діяльність, щоб зрозуміти по-людському незрозумілу живучість Української греко-католицької Церкви в темні роки переслідувань.
Oryginalny tekst homilii w języku ukraińskim na stronie Stolicy Apostolskiej
Literatura
- Luis J. Rogier, Guillaume de Bertier de Sauvigny, Joseph Hajjar - "Historia Kościoła", t. 4 1715-1848, Warszawa 1987,
Zobacz też
Linki zewnętrzne