Powiat krośnieński – powiat w
Polsce
(
województwo podkarpackie
), utworzony w
1999
r. w ramach
reformy administracyjnej
. Jego siedzibą jest miasto
Krosno
.
Położenie geograficzne
Powiat położony jest w obrębie trzech jednostek fizjograficznych:
Pogórza Karpackiego
,
Kotliny Jasielsko-Krośnieńskiej
, oraz
Beskidu Niskiego
.
Na północy przeważają łagodne faliste wzniesienia Pogórza, z których największe Sucha Góra (591 m n.p.m.) góruje ponad 300 metrów nad dnem Kotliny Jasielsko–Krośnieńskiej. Od strony południowej rozciągają się pasma Beskidu Niskiego osiągające wysokość ponad 857 m n.p.m. (Góra Kamień). Góry te są łatwo dostępne, lecz omijają je główne szlaki komunikacyjne. Urozmaicona rzeźba terenu powoduje zróżnicowanie klimatyczne z zachowaniem cech klimatu górskiego. Omawiane obszary znajdują się na terenie transformacji mas powietrza o różnych właściwościach fizycznych, z których największe znaczenie mają masy powietrza polarno–morskiego i polarno–kontynentalnego. Obszary pogórzy karpackich leżą w piętrze klimatu umiarkowanie ciepłego, nieco chłodniejszymi obszarami są obniżenia i kotliny śródgórskie. W Beskidzie Niskim występują w zasadzie trzy piętra klimatyczne: piętro chłodne (od +2 °C do +4 °C), umiarkowanie chłodne (od +4 °C do +6 °C) i umiarkowanie ciepłe (od +6 °C do +8 °C), najniższe średnie temperatury występują w styczniu lub lutym, najwyższe w lipcu.
Rys historyczny
Powiat krośnieński jest rejonem bardzo wiekowym pod względem historycznym. Plemiona myśliwskie penetrowały te ziemie już kilkanaście wieków przed narodzeniem Chrystusa, świadczą o tym znaleziska narzędzi kamiennych. Historia osadnictwa wiąże się tu już z okresem późnego
paleolitu
, natomiast wyraźniejsze ślady kultury pochodzą z
neolitu
. Decydujący wpływ na rozwój osadnictwa i kultury odegrały dwie fale kolonizacyjne: z północy postępowała kolonizacja przez Małopolan, z południa
kolonizacja wołoska
.
Jedne z pierwszych osad słowiańskich powstały w okolicy
Jedlicza
. Szczególny rozwój osadnictwa przypadł na okres panowania
Kazimierza Wielkiego
. W
1366
r. prawa miejskie uzyskały
Dukla
i
Jaśliska
. Przez nie wiodły szlaki komunikacyjne i handlowe (tzw.
szlak bursztynowy
w okresie
Cesarstwa Rzymskiego
, a w późniejszych czasach szlak winny). Na przestrzeni wieków tereny te doznały wielu klęsk wojennych przez najazdy tatarskie, szwedzkie, węgierskie, które pozostawiały spustoszenie, głód i epidemie.
O bogatej wielokulturowej przeszłości regionu świadczą liczne zabytki architektury sakralnej (świątynie katolickie, cerkwie, synagogi), architektury świeckiej (zamki, grodziska obronne, pałace, zespoły pałacowo–parkowe itp.). Do ważniejszych obiektów należy zaliczyć m.in. zabytkowe układy staromiejskie Dukli,
Rymanowa
,
zespół pałacowo–parkowy w Dukli
. Elementem pejzażu kulturowego Beskidu Niskiego są cerkwie i kapliczki połemkowskie.
Ogromne znaczenie historyczne należy przypisać rozwojowi przemysłu naftowego. Pierwsza na świecie kopalnia ropy naftowej została założona przez
Ignacego Łukasiewicza
w
1854
r. w miejscowości
Bóbrka
. Należy także pamiętać o
Przełęczy Dukielskiej
forsowanej przez wiele obcych armii. Była ona punktem strategicznym i miejscem działań wojennych w okresie dwóch ostatnich wojen światowych. Walorem historyczno-krajobrazowym są liczne pamiątki związane z okresem I wojny światowej (cmentarze wojenne o oryginalnych założeniach architektoniczno–urbanistycznych) i bitwami II wojny światowej (
bitwa o Przełęcz Dukielską
).
Podział administracyjny
W skład powiatu wchodzą:
Gminy miejsko-wiejskie
Gminy wiejskie
Miasta
Demografia
Liczba ludności (dane z 30 czerwca 2005):
| Ogółem | Kobiety | Mężczyźni |
---|
| osób | % | osób | % | osób | % |
---|
ogółem | 109 397 | 100 | 55 869 | 51,1 | 53 528 | 48,9 |
---|
miasto | 13 246 | 100 | 6923 | 52,3 | 6323 | 47,7 |
---|
wieś | 96 151 | 100 | 48 946 | 50,9 | 47 205 | 49,1 |
---|