Arcykapłan (w Biblii i judaizmie)
Arcykapłan (w Biblii i judaizmie)Arcykapłan (
hebr.
כהן גדול Kohen ha-Gadol) – najwyższy dostojnik religijny w starożytnym
Izraelu
w latach
1444 p.n.e.
–
70
n.e. Urząd arcykapłanaArcykapłan (
gr.
archiereus), zwany też najwyższym
kapłanem
(
hebr.
kohen ha-gadol – „kapłan wielki”), głównym kapłanem (
hebr.
kohen ha-rosz – „kapłan-głowa”) i namaszczonym kapłanem (
hebr.
kohen ha- mashiach – „kapłan-
mesjasz
”) łączył w sobie funkcje najwyższego pośrednika między
Bogiem
, a Izraelem, zwierzchnika
Przybytku Mojżeszowego
, a potem
Świątyni Jerozolimskiej
, przełożonego kapłanów i
lewitów
oraz naczelnika (patriarchy) rodu
Aaronitów
. Arcykapłan Boga
Jahwe
był osobą szczególnie uświęconą i posiadał pełnię władzy kapłańskiej. Tylko on i tylko raz do roku (w święto
Jom Kipur
) mógł wejść do Miejsca Najświętszego Świątyni, aby dokonać przed Bogiem przebłagania za grzechy całego narodu. Obowiązywały go szczególnie restrykcyjne przepisy dotyczące czystości rytualnej, np. mógł mieć za żonę tylko dziewicę. Strój arcykapłanaArcykapłan wyróżniał się spośród innych kapłanów specjalnym
strojem liturgicznym
. Oprócz spodni, tuniki, pasa i zawoju (rodzaju
turbanu
) wspólnych wszystkim kapłanom, na jego uroczysty strój składały się: - efod – czterokolorowa szata wierzchnia, porównywalna wyglądem do przedsoborowego
ornatu
katolickiego,
- hoszen – napierśnik (
pektorał
) porównywalny wyglądem do katolickiej bursy służącej do przenoszenia wiatyku. Na zewnętrznej powierzchni hoszenu umieszczonych było dwanaście kamieni szlachetnych, reprezentujących dwanaście pokoleń (plemion) Izraela. Wewnątrz mieścił się schowek na losy zwane
urim i tummim
, za pomocą których arcykapłan udzielał w imieniu Boga odpowiedzi na konkretne pytania stawiane mu przez petentów,
- diadem – złota obręcz zakładana na zawój. Na jej powierzchni wyryty był napis: „poświęcony dla
Jahwe
” (hebr. Kodesz ha JHWH).
Historyczny rozwój urzędu arcykapłanaWedług tradycyjnej chronologii biblijnej urząd arcykapłana został ustanowiony w 1444 r. p.n.e., to jest w drugim roku po wyjściu Izraelitów z niewoli egipskiej. Miało to miejsce podczas postoju Izraela pod górą Synaj, kiedy to Bóg podyktował
Mojżeszowi
Prawo
i zawarł z
Żydami
wieczyste przymierze. Pierwszym arcykapłanem został
Aaron
, brat Mojżesza. Odtąd arcykapłan, podobnie jak każdy inny kapłan, musiał być potomkiem Aarona w linii męskiej. W okresie wędrówki Izraelitów po pustyni oraz w czasach sędziów (1444 p.n.e. –
1042 p.n.e.
) arcykapłan był jedynym, stałym przedstawicielem związku plemion izraelskich. W czasach królów (1042 p.n.e. –
586 p.n.e.
) stał się jednym z urzędników dworskich, mających wpływ na politykę państwową. Ok.
850 p.n.e.
arcykapłan został ustanowiony w
królestwie Judy
sędzią apelacyjnym w sprawach religijnych. Po powrocie Żydów z niewoli babilońskiej (
536 p.n.e.
) pozycja arcykapłana tak się umocniła, że ok.
370 p.n.e.
stał się on namiestnikiem prowincji Judy. Taka sytuacja utrzymała się również pod rządami
Ptolemeuszy
i
Seleucydów
. Po odzyskaniu niepodległości przez
Judeę
(
142 p.n.e.
) urząd arcykapłana został połączony z godnością
etnarchy
, a później króla Judei (od
104 p.n.e.
). Arcykapłan zachował władzę polityczną do
37 p.n.e.
kiedy królem Judei została osoba świecka -
Herod Wielki
. Od tego momentu, aż do zburzenia Świątyni Jerozolimskiej w
70
r. n.e. znaczenie arcykapłana systematycznie słabło. W latach ok.
200 p.n.e.
-
70
n.e. arcykapłan pełnił funkcję przewodniczącego Wielkiego
Sanhedrynu
- najwyższej rady religijno-sądowniczej
judaizmu
.
Chrześcijanie
wierzą, że jedynym arcykapłanem żydowsko-chrześcijańskim jest
Jezus Chrystus
, który przez złożenie doskonałej ofiary z samego siebie zniósł urząd arcykapłana żydowskiego. W dzisiejszym Izraelu funkcję zwierzchnika religijnego pełni naczelny rabin Izraela, który może, lecz nie musi pochodzić z kapłańskiego rodu
Aarona
. Następstwo i chronologia arcykapłanówWykazy arcykapłanów izraelskich znajdują się w
Biblii
, a także w dziełach
Józefa Flawiusza
, historyka żydowskiego żyjącego w
I w.
n.e. Wykazy te są w niektórych partiach ze sobą niezgodne. Dotyczy to w szczególności okresu między poświęceniem Świątyni Jerozolimskiej (
959 p.n.e.
), a jej zburzeniem przez
Babilończyków
(
586 p.n.e.
). Stąd też lista arcykapłanów dla tej epoki jest hipotetyczna. Daty dotyczące długości urzędowania poszczególnych arcykapłanów są znane lepiej dopiero od
II w. p.n.e.
. Ustanowienie
Aarona
arcykapłanem, które według tradycyjnej chronologii biblijnej datowane jest na 1444 r. p.n.e., według części badaczy krytycznych miało miejsce około 1250 p.n.e.
Józef Flawiusz
obliczył, że od
Aarona
do zakończenia
wojny żydowskiej
sprawowało urząd arcykapłański 81 mężczyzn. Lista arcykapłanów-
Aaron
/brat
Mojżesza
/ (1444 p.n.e.-1406 p.n.e.)
-
Eleazar
/syn/ (
1406 p.n.e.
-ok. 1350 p.n.e)
-
Pinchas
/syn/ (ok.
1350
-ok. 1300 p.n.e.)
- Abiszua /syn/ (ok.
1300
-ok. 1245 p.n.e.)
- Bukki /syn/ (ok.
1245 p.n.e.
-ok.
1190 p.n.e.
)
- Uzzi /syn/ (ok. 1190 p.n.e.-ok. 1140 p.n.e.)
- Heli /potomek Itamara brata Eleazara; abdykował; zmarł ok.
1100 p.n.e.
/ (ok. 1140 p.n.e.-ok. 1110 p.n.e.)
-
Pinchas
/syn/ (ok. 1110 p.n.e.-ok. 1100 p.n.e.)
- Achitub /syn/ (ok. 1100 p.n.e.-ok. 1060 p.n.e)
-
Achimelek
/inaczej Abimelek, Achiasz; syn/ (ok.
1060 p.n.e.
-ok.
1013 p.n.e.
)
-
Abiatar
/syn; usunięty; zmarł ?/ (ok.
1013 p.n.e.
-
970 p.n.e.
)
-
Sadok
/w 5. stopniu potomek Uzziego/ (
970 p.n.e.
-ok.960 p.n.e)
-
Achimaas
/syn/ (ok.
960 p.n.e.
-ok.
950 p.n.e.
-
Azariasz
/syn lub brat/ (ok.
950 p.n.e.
-ok.
930 p.n.e.
)
-
Jochanan
/syn/ (ok.
930 p.n.e.
-ok.
910
)
-
Azariasz
/syn/ (ok.
910 p.n.e.
-ok.
870 p.n.e.
)
- Amariasz /inaczej Amazjasz; syn/ (ok.
870 p.n.e.
-ok.
848 p.n.e.
)
- Jojada Barachiasz /potomek
Sadoka
; także regent Królestwa Judy/ (ok.
848 p.n.e.
-ok.
800 p.n.e.
)
- Sudajasz /potomek
Sadoka
/ (ok.
800 p.n.e.
-ok.
780 p.n.e.
)
- Juelos /syn/ (ok.
780 p.n.e.
-ok.
760 p.n.e.
)
-
Azariasz
/potomek Sadoka/ (ok.
760 p.n.e.
-ok.
740 p.n.e.
)
-
Uriasz
/wnuk Juelosa/ (ok.
740 p.n.e.
-ok.
715 p.n.e.
)
-
Azariasz
/potomek Sadoka/ (ok.
715 p.n.e.
-ok.
685 p.n.e.
)
- Odajasz /wnuk Uriasza/ (ok.
685 p.n.e.
-ok.
660 p.n.e.
)
-
Szallum
/inaczej Meszullam; syn, potomek Amariasza/ (ok.
660 p.n.e.
-ok.
640 p.n.e.
)
-
Chilkiasz
/syn/ (ok.
640 p.n.e.
-ok.
610 p.n.e.
)
-
Azariasz
/syn/ (ok.
610 p.n.e.
-ok.
600 p.n.e.
)
- Serajasz /syn/ (ok.
600 p.n.e.
-
586 p.n.e.
- Josadak /syn; arcykapłan tytularny w niewoli babilońskiej/ (
586 p.n.e.
-ok.
540 p.n.e.
)
-
Jozue
/syn; arcykapłan tytularny, rzeczywisty od
536 p.n.e.
/ (ok.
540 p.n.e.
-ok.
510
)
- Jojakim /syn/ (ok.
510 p.n.e.
-ok.
460 p.n.e.
)
-
Eliaszib
/syn/ (ok.
460 p.n.e.
-ok.
430 p.n.e.
)
-
Jojada
/syn/ (ok.
430 p.n.e.
-ok.
410 p.n.e.
)
-
Jochanan
/syn/ (ok.
410 p.n.e.
-ok.
370 p.n.e.
)
- Jaddua /inaczej Ezechiasz; syn; także namiestnik - tirszatta Judy, namiestnik -
eparcha
Judei
od
332 p.n.e.
/ (ok.
370 p.n.e.
-ok.
330 p.n.e.
)
- Oniasz /syn; także eparcha Judei/ (ok.
330 p.n.e.
-ok.
300 p.n.e.
- Szymon Sprawiedliwy /przydomek wg J. Flawiusza; syn; także eparcha Judei/ (ok.
300 p.n.e.
-ok.
280 p.n.e.
)
-
Eleazar
/brat; także eparcha Judei/ (ok.
280 p.n.e.
-ok.
260 p.n.e.
)
- Manasses /prawdopodobnie stryj; także eparcha Judei/ (ok.
260 p.n.e.
-ok.
245 p.n.e.
)
- Oniasz /syn Szymona Sprawiedliwego; także eparcha Judei/ (ok.
245 p.n.e.
-ok.
220 p.n.e.
)
- Szymon Sprawiedliwy /przydomek wg
Talmudu
; syn; także eparcha Judei/ (ok.
220 p.n.e.
-
195 p.n.e.
)
- Oniasz /syn; usunięty; zmarł
170 p.n.e.
) (
195 p.n.e.
-
175 p.n.e.
)
-
Jezus Jazon
/brat; także eparcha Judei; usunięty; zmarł po
170 p.n.e.
/ (
175 p.n.e.
-
172 p.n.e.
)
- Oniasz Menelaos /potomek Eleazara, syna
Aarona
; także eparcha Judei/ (
172 p.n.e.
-
162 p.n.e.
)
- Jakim Alkimos /potomek Eleazara, syna
Aarona
; także eparcha Judei/ (
162 p.n.e.
-
159 p.n.e.
)
-
Jonatan Machabeusz
zwany Apfus /potomek Eleazara, syna
Aarona
; także eparcha Judei/ (
152 p.n.e.
-
142 p.n.e.
)
-
Szymon Machabeusz
zwany Tassi /brat; także władca - etnarcha Judei/ (
142 p.n.e.
-
134 p.n.e.
)
-
Jan Hirkan I
/syn; także etnarcha Judei/ (
134 p.n.e.
-
104 p.n.e.
)
-
Arystobul I
/syn; także król Judei/ (
104 p.n.e.
-
103 p.n.e.
)
- Jonatan Aleksander Trakidas /inaczej
Aleksander Jannaj
; brat; także król Judei/ (
103 p.n.e.
-
76 p.n.e.
)
-
Jan Hirkan II
/syn; także król Judei w 67 p.n.e; usunięty/ (
76 p.n.e.
-
67 p.n.e.
)
-
Arystobul II
/brat; także król Judei; usunięty; zmarł
49 p.n.e.
/ (
67 p.n.e.
-
63 p.n.e.
)
Jan Hirkan II
/brat; ponownie; także etnarcha Judei; usunięty; zmarł
30 p.n.e.
) (
63 p.n.e.
-
40 p.n.e.
) -
Antygon
/bratanek, syn Judy Arystobula; także król Judei/ (
40 p.n.e.
-
37 p.n.e.
)
- Ananel potomek Eleazara, syna
Aarona
; usunięty / (
37 p.n.e.
-
36 p.n.e.
}
-
Arystobul III
/bratanek Matatiasza Antygona/ (
36 p.n.e.
-
35 p.n.e.
)
Ananel /potomek Eleazara, syna
Aarona
; ponownie; usunięty; zmarł ?/ (
35 p.n.e.
-
30 p.n.e.
) -
Jezus syn Fabiego
/potomek Eleazara, syna
Aarona
; usunięty; zmarł ?/ (
30 p.n.e.
-
23 p.n.e.
}
-
Szymon syn Boetosa
/potomek Eleazara, syna
Aarona
; usunięty/ (
23 p.n.e.
-
5 p.n.e.
)
-
Mattias syn Teofila
/potomek Eleazara, syna
Aarona
; usunięty; zmarł ?/ (
5 p.n.e.
-
4 p.n.e.
)
-
Józef syn Ellemosa
/potomek Eleazara, syna
Aarona
; arcykapłan zastępczy; abdykował; zmarł ?/ (
4 p.n.e.
)
-
Joazar syn Boetosa
/brat Szymona syna Boetosa; usunięty; zmarł ?/ (
4 p.n.e.
)
-
Eleazar syn Boetosa
/brat; usunięty; zmarł ?/ (
4 p.n.e.
-ok.
1 p.n.e.
)
-
Jezus syn See
/potomek Eleazara, syna
Aarona
; usunięty; zmarł ?/ (ok.
1 p.n.e.
-
3
)
Joazar syn Boetosa /brat Eleazara syna Boetosa; ponownie; usunięty; zmarł ?/ (
3
-
6
) -
Annasz syn Setiego
/potomek Eleazara, syna
Aarona
; usunięty; zmarł po
30
lub
33
/ (
6
-
15
)
-
Izmael syn Fabiego
/brat Jezusa syna Fiabiego; usunięty; zmarł ?/ (
15
-
16
)
-
Eleazar syn Annasza
/syn Annasza syna Setiego; usunięty; zmarł ?/ (
16
-
17
)
-
Szymon syn Kamitosa
/potomek Eleazara, syna
Aarona
; usunięty; zmarł ? (
17
-
18
)
-
Józef Kajfasz
/inaczej Józef syn Kajafy; zięć Annasza syna Setiego; usunięty; zmarł przed
66
/ (
18
-
36
)
-
Jonatan syn Annasza
/w Nowym Testamencie Jan; brat Eleazara syna Annasza; usunięty/ (
36
-
37
)
-
Teofil syn Annasza
/brat Jonatana syna Annasza; usunięty; zmarł ?/ (
37
-
41
)
-
Szymon Kanteras
/potomek Eleazara, syna
Aarona
; usunięty/ (
41
-
42
)
-
Mattias syn Annasza
/syn Annasza syna Setiego; usunięty; zmarł przed
66
/ (
42
-
43
)
-
Elioneusz syn Kanterasa
/syn Szymona Kanterasa; usunięty; zmarł przed
66
/ (
43
-
44
)
-
Józef syn Kamei
(vel Kamita) /brat Szymona syna Kamita; usunięty; zmarł przed
66
/ (
44
-
47
)
-
Ananiasz syn Nebedeusza
/potomek Eleazara, syna
Aarona
; usunięty; zmarł
66
/ (
47
-
59
)
-
Izmael syn Fabiego
/potomek Eleazara, syna
Aarona
; usunięty; zmarł po
61
/ (
59
-
61
)
-
Józef Kabi
/syn Szymona syna Kamitosa; usunięty; zmarł po
70
/ (
61
-
62
)
-
Annasz syn Annasza
/brat Jonatana syna Annasza; usunięty; zmarł
68
/ (
62
)
-
Jezus syn Damnajosa
/potomek Eleazara, syna
Aarona
; usunięty; zmarł po
70
/ (
62
-
63
)
-
Jezus syn Gamaliela
/potomek Eleazara, syna
Aarona
; usunięty; zmarł
68
/ (
63
-
65
)
-
Mattias syn Teofila
/bratanek Annasza syna Annasza/ (
65
-
68
)
-
Fanni syn Samuela
/inaczej Pinchas; potomek Sadoka/ (
68
-
70
)
- Eleazar syn Charsoma /inaczej Eleazar z Modin; potomek Jonatana Apfusa; arcykapłan podczas powstania Bar Kochby/ (
132
-
135
)
Inne hasła zawierające informacje o "Arcykapłan (w Biblii i judaizmie)":
Adwentyzm
...
Wittenberga
...
Diakon
...
Stanisław Hozjusz
...
1908
...
Pionier (Świadkowie Jehowy)
...
Chrześcijaństwo
...
List do Hebrajczyków
...
Tradycja Apostolska
...
Przeszczepianie narządów
...
Inne lekcje zawierające informacje o "Arcykapłan (w Biblii i judaizmie)":
Antyk judajski - mądrość Biblii (plansza 10)
...
Antyk judajski - mądrość Biblii (plansza 1)
...
Antyk judajski - mądrość Biblii (plansza 3)
...
|