Kambr (
ang.
Cambrian)
← mln lat temu Kambr |
← 4,6 mld | Kambr 542 | 488 | 444 | 416 | 359 | 299 | 251 | 200 | 145 | 65 | 23 | 2 |
System
kambryjski wydzielił
Adam Sedgwick
w
1835
roku. Nazwa pochodzi od łacińskiej nazwy
Walii
– Cambria, gdyż tam skały kambryjskie poznane zostały najwcześniej.
Wydarzenia
Pod koniec kambru doszło do pierwszych, słabych jeszcze, faz
orogenezy kaledońskiej
. Ruchy górotwórcze doprowadziły do podniesienia się dna morza, wypiętrzenia znacznych terenów ponad poziom wody i silnej
denudacji
np. na obszarze basenu świętokrzyskiego.
Fauna
Od tego okresu zaczynają obficie występować
skamieniałości strukturalne
zwierząt morskich, których linie rozwojowe rozdzieliły się znacznie wcześniej, na co wskazują badania genetyczne. To nagłe pojawienie się różnorodności życia zwierzęcego zostało nazwane
eksplozją kambryjską
. W czasie kambru miało miejsce kilka
masowych wymierań
, przyczyny których nie są do końca znane.
Największe znaczenie
stratygraficzne
jako
skamieniałości przewodnie
mają morskie
stawonogi
–
trylobity
, będące w kambrze bardzo zróżnicowaną grupą zwierząt. Przedstawiciele
szkarłupni
odgrywają podrzędną rolę. Ze zwierząt jednokomórkowych tego okresu znane są
otwornice
zlepieńcowate, żyjące na dnie mórz. Niewielkie znaczenie stratygraficzne mają
gąbki
.
Archeocjaty
odgrywają ważną rolę skałotwórczą i jako skamieniałości przewodnie mają dość spore znaczenie. W skałach dolnokambryjskich spotyka się ślady żerowania
pierścienic
. Licznie występują
ramienionogi
, głównie bezzawiasowe. Pewne znaczenie stratygraficzne z
mięczaków
mają
jednotarczowce
,
hiolity
i
ślimaki
.
Flora
Świat roślinny reprezentowany jest tylko przez
glony
(np. Callenia). Regionalne znaczenie stratygraficzne mają akritarchy, skamieniałości uważanych za cysty jednokomórkowych organizmów morskich lub morskich glonów.
Mapa
Kopaliny użyteczne
W skałach wieku kambryjskiego na świecie znane są złoża:
W
Polsce
znane są niewielkie złoża ropy naftowej w obniżeniu perybałtyckim. W
Górach Świętokrzyskich
eksploatowane są surowce skalne wieku kambryjskiego –
piaskowce kwarcytowe
. W
Sudetach
natomiast eksploatowane są na potrzeby przemysłu wapienniczego dolnokambryjskie wapienie wojcieszowskie, których wiek został potwierdzony przez znaleziska
archeocjatów
[1].
Kambr na obszarze Polski
W kambrze duże obszary Polski zalane były przez morza. Na ich dnie powstały prawie wyłącznie osady piaszczyste, mułowcowe i ilaste, natomiast w Polsce skały węglanowe (wieku prawdopodobnie z pogranicza prekambru i kambru) są wyjątkowo rzadkie i na powierzchni występują tylko w
Kotlinie Kłodzkiej
(masyw
Krowiarki
i rejon
Stronia Śląskiego
). Utwory te zachowały się niezmienione w
Górach Świętokrzyskich
, natomiast w
Sudetach
zostały później
przeobrażone
w
łupki
metamorficzne lub
fyllity
które budują dziś znaczne partie
Rudaw Janowickich
i
masywu Śnieżnika
, a wapienie przekształciły się w
marmury
.
Zobacz też
Przypisy
- ↑ D. Białek, P. Raczyński, P. Sztajner, D. Zawadzki, 2007. Archeocjaty wapieni wojcieszowskich. Przegląd Geologiczny, 12(2): 1112–1116
Bibliografia
- Włodzimierz Mizerski, Stanisław Orłowski, 2005: Geologia historyczna dla geografów.
PWN
- Stanisław Orłowski, Michał Szulczewski, 1990: Geologia historyczna. Wydawnictwa Geologiczne.