Agregat izometrycznych kryształów
Piryt –
minerał
żelaza
z gromady
siarczków
,
nadsiarczek
żelaza(II), FeS2. Nazwa pochodzi od gr. pyr = ogień oraz pyrites = iskrzący, gdyż minerał ten iskrzy się pod wpływem uderzeń
krzesiwa
(
krzemienia
, twardego
metalu
).
Właściwości
Występuje niemal we wszystkich typach skał. Tworzy kryształy izometryczne przyjmujące najczęściej postać
sześcianów
, ośmiościanów, dwunastościanów pentagonalnych (pięciokątnych). Na ścianach kryształów często są widoczne wyraźne zbrużdżenia. Czasami tworzy charakterystyczne
bliźniaki
zwane "krzyżami żelaznymi". Występuje też w
skupieniach
zbitych, ziarnistych, skorupowych, kulistych i groniastych. Obok
markasytu
jest odmianą
poliformiczną
siarczku żelaza. Ze względu na podobieństwo barwą do
złota
, nazywane bywa "złotem głupców".
Często zawiera domieszki
niklu
,
kobaltu
,
cynku
,
srebra
,
złota
,
miedzi
.
Występuje najczęściej w asocjacji z
sfalerytem
,
galeną
,
chalkopirytem
,
markasytem
,
arsenopirytem
oraz
pirotynem
.
Pod wpływem
tlenu
i wilgoci atmosferycznej, ulega szybkiemu powierzchniowemu
wietrzeniu
, utleniając się do
tlenków
i
wodorotlenków żelaza
(np.
limonit
) oraz
siarczanów żelaza
(
korozja atmosferyczna
). Nawet dotknięcie palcem ścian kryształu pirytu może skutkować pojawieniem
rdzy
na jego powierzchni w ciągu kilku dni, ze względu na naturalnej wilgoci i kwaśnego
odczynu Ph
skóry.
Geneza
Powstaje w końcowych fazach krystalizacji
magmy
, w procesach hydrotermalnych i
pneumatolitowych
, powszechny również w skałach metamorficznych i osadowych.
Występowanie
Występuje we wszystkich typach skał. Należy do minerałów bardzo pospolitych i szeroko rozpowszechnionych.
Włochy
– Rio Marina, Elba, Campiano, Toskania;
Hiszpania
– Rio Tinto, Tharsis, Huelva;
Grecja
– Xante;
Norwegia
– Grong Lokken;
Szwecja
– Gallivare, Klefva;
Rosja
– Ural, Kaukaz, Dalniegorsk;
USA
– Kolorado, Pensylwania, Tennessee, Utah;
Peru
;
Meksyk
;
Uganda
.
W Polsce –
Rudki
k.
Nowej Słupi
,
Kowala
,
Kostomłoty
, Kielce Ślichowice (
Góry Świętokrzyskie
);
Sosnowiec
,
Szczygłowice
,
Bytom
, (
GZW
);
Wałbrzych
,
Nowa Ruda
(
Dolnośląskie Zagłębie Węglowe
);
Turoszów
;
Olkusz
,
Trzebinia
,
Bytom
,
Tarnowskie Góry
, (Śląsko-Krakowskie złoża Zn-Pb);
Sieroszowice
,
Lubin
,
Rudna
(
Legnicko-Głogowski Okręg Miedziowy
);
Wieściszowice
,
Miedzianka
,
Ciechanowice
(
Rudawy Janowickie
);
Złoty Stok
;
Radzimowice
, (
Góry Kaczawskie
);
Borów
k.
Strzegomia
,
Szklarska Poręba
(
Dolny Śląsk
)
Galeria
Zastosowanie
Główne zastosowania pirytu:
- produkcja
kwasu siarkowego
,
żelaza
oraz metali stanowiących domieszki
- wyjątkowo atrakcyjny i łatwy do zdobycia kamień kolekcjonerski
- stosowany od czasów starożytnych do wyrobu biżuterii i ozdób
- bywa stosowany jako proszek polerski
- do wyrobu czerwonych i brunatnych farb mineralnych
- w przeszłości do jednego ze sposobów rozpalania ognia.
Piryt jest jako siarczkowa ruda żelaza (Fe=33-45%, S=32-45%) surowcem do produkcji tlenku siarki(IV) i surówki żelaza:
- 4 FeS2 + 11 O2 → 2 Fe2O3 + 8 SO2