Dziewięćsił bezłodygowy
Dziewięćsił bezłodygowyDziewięćsił bezłodygowy (Carlina acaulis
L.
) –
gatunek
rośliny należącej do rodziny
astrowatych
. Występuje w rejonach alpejskich południowej i centralnej
Europy
, dosyć często na terenie Polski południowej (
Beskidy
,
Pieniny
,
Tatry
,
Sudety
),
Wyżynie Woźnicko-Wieluńskiej
(
Rębielice Królewskie
), rzadko na niżu. Morfologia-
Łodyga
- Przeważnie brak łodygi i stąd pochodzi gatunkowa nazwa rośliny.
-
Liście
- Pierzaste, powcinane, kolczasto zakończone, tworzące
rozetę
. Na spodniej stronie słabo pajęczynowate. Rozeta rozpostarta tuż przy gruncie, osiąga do 15 cm średnicy.
-
Kwiaty
- W środku rozety umiejscowiony jest duży srebrzystobiały, rozwarty
koszyczek
, przypominający pojedynczy kwiat. Ma średnicę 7–15 cm, łuski
okrywy
mają na brzegach rozgałęzione
kolce
. Wewnętrzne łuski okrywy biało lśniące, długości 3–5 cm[2]. Kwiatostan złożony wyłącznie z kwiatów rurkowatych.
-
Owoce
-
Niełupka
o długości 4–6 mm z
puchem kielichowym
15–17 mm. Włoski puchu zrośnięte w nasadzie pęczkami po 5–8. Nasiona
rozsiewane
są przez wiatr.
-
Korzeń
- Gruby, palowy, słabo rozgałęziony i drewniejący.
Biologia i ekologia
Roślina dwuletnia
,
hemikryptofit
. Kwitnie od lipca do września. Kwiatostan otwiera się tylko w słońcu, a zamyka się pod wpływem zwiększonej wilgotności powietrza, co postrzegane jest jako zwiastun nadchodzącego deszczu. Występuje na suchych murawach i obrzeżach lasów na terenach górzystych do 2800 m n.p.m., często na wzgórzach wapiennych, także niżej. Preferuje gleby o odczynie obojętnym lub zasadowym, ubogie, piaszczysto-gliniaste. Rośnie w miejscach nasłonecznionych. Liczba
chromosomów
2n=20[3] Zmienność- Wyróżnia się dwa podgatunki:
- Carlina acaulis subsp. acaulis
- Carlina acaulis subsp. caulescens – posiada niewielką łodygę
Zagrożenia i ochronaW Polsce dziewięćsił bezłodygowy podlega
ścisłej ochronie
. Dawniej był masowo zbierany dla celów dekoracyjnych. Obecnie jest zagrożny przez działalność gospodarczą oraz zarastaniem przez wyższą roślinnośc wskutek zaprzestania użytkowania śródleśnych polan[4]. Zastosowanie-
Roślina lecznicza
: już w
Średniowieczu
uważany był za roślinę tego rodzaju. Korzeń wykorzystywany był jako środek napotny lub moczopędny, a także przy zaburzeniach trawienia.
- Zbiór i suszenie: korzeń zbierany jest jesienią i po oczyszczeniu suszony w warunkach naturalnych.
- Skład chemiczny: surowiec zawiera olejek eteryczny (1-2%) o działaniu bakteriobójczym, garbniki i
inulinę
[5]
- Działanie: przeciwbakteryjne, napotne, moczopędne i przeciwgorączkowe. W wyższych dawkach także przeczyszczające i wymiotne. Stosowany jest wewnętrznie przy zaburzeniach trawienia, zaparciach, oraz przy braku apetytu i przeziębieniach[5]
- Wzornictwo i sztuka: stylizowane przedstawienie dziewięćsiła jest klasycznym motywem sztuki
podhalańskiej
.
- Roślina ozdobna: wykorzystywany przy aranżacji ogródków skalnych. Zasuszone kwiatostany nadają się na zimowe bukiety.
-
Sztuka kulinarna
: w niektórych krajach europejskich (np.
Szwajcaria
,
Włochy
) dno koszyczków kwiatowych spożywane było jako
jarzyna
, tak jak
karczochy
[6].
UprawaRozmnaża się go przez nasiona, które wysiewa się jesienią. Na stałe miejsce sadzonki wysadza się wiosną. Wymaga jałowej piaszczysto-gliniastej gleby o odczynie obojętnym lub lekko zasadowym i o niedużej wilgotności. Stanowisko słoneczne[7]. Przypisy- ↑ Stevens P.F.:
Angiosperm Phylogeny Website
(
ang.
). 2001–. [dostęp 2010-04-15].
- ↑ Wilhelm Eisenreich, Alfred Handel, Ute E Zimmer: Rozpoznawanie roślin i zwierząt. Warszawa: Elipsa, 2005. .
- ↑ 3,0 3,1 Lucjan Rutkowski: Klucz do oznaczania roślin naczyniowych Polski niżowej. Warszawa: Wyd. Naukowe PWN, 2006. .
- ↑ Halina Piękoś-Mirkowa, Zbigniew Mirek: Rośliny chronione. Warszawa: Multico Oficyna Wyd., 2006. .
- ↑ 5,0 5,1 Jan Macků, Jindrich Krejča, Apoloniusz Rymkiewicz: Atlas roślin leczniczych. Wrocław [etc.]: Zakład Narodowy im. Ossolińskich – Wydawnictwo, 1989. .
- ↑ M. Nowiński: Chwasty łąk i pastwisk. Warszawa: PWRiL, 1966.
- ↑ Eugeniusz Radziul: Skalniaki. Warszawa: PWRiL, 2007. .
Inne hasła zawierające informacje o "Dziewięćsił bezłodygowy":
Brama Lubawska
Bramy Lubawskiej występują skupiska roślinności górskiej objęte prawną ochroną na uwagą zasługują:
Dziewięćsił bezłodygowy
,
lepiężnik biały
,
wawrzynek wilczełyko
,
pełnik europejski
, liczne
storczyki
,
goryczki
,
pierwiosnki
, ...
Polska Czerwona Księga Roślin
...
Francuski kalendarz rewolucyjny
...
Nizina Śląska
Występują tam lasy
bukowe
i
świerkowe
, a także liczne rośliny górskie, np.
Dziewięćsił bezłodygowy
,
turzyca
górska, nerecznica górska i inne.
Wzgórza Trzebnickie
to także ...
Góry Stołowe
są to m.in.
arnika górska
,
barwinek pospolity
,
cis pospolity
(głównie stanowiska antropogeniczne),
Dziewięćsił bezłodygowy
,
goryczka orzęsiona
,
lilia złotogłów
,
parzydło leśne
,
śnieżyczka przebiśnieg
,
śnieżyca wiosenna
, ...
Masyw Śnieżnika
500 m n.p.m. – użytki rolne, zazwyczaj łąki; występują m.in.
pełnik europejski
,
Dziewięćsił bezłodygowy
,500–1000 m n.p.m. – regiel dolny w postaci
borów
świerkowych
lub ...
Regiel dolny
purpurowy
,
starzec jajowaty
(s. Fuchsa),
krokusy
,
lilia złotogłów
,
zimowit jesienny
, paprotnica górska,
Dziewięćsił bezłodygowy
.Na terenie tego piętra występują gleby brunatne górskie, głównie kwaśne i ...
Szymon Syreński (Syreniusz)
...
Trzebinia
szuwar, muraw kserotermicznych oraz wiele ciekawych roślin chronionych m.in.: lilię złotogłów, rojnika, Dziewięćsił bezłodygowy, liczydło górskie i ciemiężycę zieloną. Ocenia się, że tylko storczykowatych ...
Dziewięćsił bezłodygowy
Dziewięćsił bezłodygowy
Systematyka
Domena
:
eukarionty
Królestwo
:
rośliny
Klad
:
rośliny naczyniowe
Klad
:
Euphyllophyta
Klad
:
rośliny nasienne
Klasa
:
okrytonasienne
Klad
:
astrowe
Rząd
:
astrowce
Rodzina
:
astrowate
Podrodzina
:
Carduoideae
Rodzaj
:
dziewięćsił
Gatunek
:Dziewięćsił bezłodygowy
Nazwa systematyczna
Carlina acaulis
L.
Sp. Pl. ed. 1. 828 ...
Inne lekcje zawierające informacje o "Dziewięćsił bezłodygowy":
214. Ochrona środowiska (plansza 11)
i wilki. Ochronie gatunkowej podlega dużo więcej roślin. Są to między innymi: Dziewięćsił bezłodygowy, grążel, sasanka, przebiśnieg, zawilec, rosiczka.Ochrona gatunkowa może mieć postać całkowitą, ...
210. Szata roślinna Polski (plansza 3)
...
|