Śnieżyczka przebiśnieg
Śnieżyczka przebiśnieg
| Gatunek trujący |
Rośliny przebijające się przez śnieg Cebula z wiązkowym systemem korzeniowym Przekrój przez dojrzewający owoc, widoczne liczne
zalążki
Śnieżyczka przebiśnieg (Galanthus nivalis
L.
) –
gatunek
rośliny należący do rodziny
amarylkowatych
,
typowy
dla rodzaju
Galanthus
. W naturze znany z lasów południowej i środkowej Europy, jednak szeroko rozpowszechniony poza zwartym zasięgiem jako roślina ozdobna. Gatunek popularny w uprawie i rozpoznawalny jako symbol
przedwiośnia
. Także
roślina miododajna
i
lecznicza
. W Polsce podlega
ochronie gatunkowej
. Rozmieszczenie geograficzneGatunek występuje w stanie dzikim w południowej i środkowej
Europie
, od północno-wschodniej części
Hiszpanii
poprzez
Włochy
(w tym
Sycylię
na południu),
Grecję
po
Kaukaz
i
Azję Mniejszą
na wschodzie. Północna granica naturalnego
zasięgu
biegnie przez
Francję
,
Niemcy
,
Polskę
i
Ukrainę
[2]. W
Polsce
występuje głównie na południu, w górach, na wyżynach i na Dolnym Śląsku. Mniej liczne stanowiska posiada w
Wielkopolsce
i na
Polesiu
. Dalej na północ spotykany jest tylko jako zdziczały z miejsc uprawy. Brak jest przebiśniegów na stanowiskach naturalnych w północno-wschodniej Polsce i na znacznej części Polski centralnej[3]. Walory ozdobne przebiśniegów spowodowały ich rozpowszechnienie w uprawie, a w konsekwencji rozprzestrzenienie znacznie poza zasięg naturalny. W wielu obszarach rejestrowane są jako gatunek dziczejący, np. na
Wyspach Brytyjskich
i w
Ameryce Północnej
[4]. Morfologia- Pokrój
- Roślina o wysokości od 15 do 30
cm
. W korzystnych warunkach tworzy duże kępy.
- Organy podziemne
- Kulista lub jajowata
cebula
o obwodzie do 4–6 cm, okryta suchą, brązową łuską. U jej nasady wytwarzane są cebule potomne i z tego miejsca wyrastają też liczne
korzenie
.
-
Łodyga
- Owalny
głąbik
jednokwiatowy, na przekroju obły, w dolnej części z kilkoma krawędziami. W czasie kwitnienia prosto wzniesiony, osiąga do 11 cm długości, podczas owocowania wydłuża się i pokłada.
-
Liście
- Asymilacyjne liście odziomkowe zwykle dwa, rzadko trzy lub cztery (liście liczniej rozwijają się po przekwitnieniu), sinozielone, mięsiste,
równowąskie
, szerokości 4–10
mm
i długości początkowo do 9 cm, krótsze od łodygi, później po przekwitnieniu dorastają do 24 cm długości [5]. U nasady objęte są liściem pochwiastym o długości do 6 cm, błoniastym, który pełni funkcję ochronną dla młodych liści asymilacyjnych otulając je od zewnątrz.
-
Kwiaty
- Kwiat pojedynczy, pachnący, zwisający na
szypułce
o długości ok. 3 cm wyrastającej ze szczytu łodygi. W
pąku
okryty dwoma zrośniętymi
podsadkami
, nieznacznie dłuższymi od szypułki (pełnią one funkcję ochronną przed niskimi temperaturami). Podsadki te zrastają się tworząc pochwiasty liść podkwiatowy z dwoma zgrubiałymi, zielonymi krawędziami, pomiędzy nimi i na ich krawędziach błoniasty.
Okwiat
dzwonkowaty, o sześciu listkach w dwóch okółkach: trzy zewnętrzne długie do 25 mm (u odmian bywają dłuższe) i szerokie do 8 mm, odstające, eliptyczne,
śnieżnobiałe
, na szczycie zaokrąglone i kapturkowate. Listki wewnętrzne krótsze, do 11 mm długości, na szczycie sercowato wycięte, z
zieloną
plamką w kształcie greckiej litery Λ przy wycięciu oraz biało zaznaczonymi miejscami przebiegu wiązek przewodzących, między którymi umiejscowione są kanalikowate
miodniki
. Osobny miodnik znajduje się także na szczycie szyjki dolnego, trójkrotnego, jednoszyjkowego
słupka
. Szyjka prosta do 9 mm długości, zakończona niewielkim główkowatym
znamieniem
.
Zalążnia
zielona wyraźnie widoczna poniżej listków okwiatu, walcowata, ma do 4 mm średnicy.
Pręcików
jest sześć. Mają 6 mm długości i bardzo krótką, białą nitkę pręcika. Komory pyłkowe mają 5 mm długości, żółty kolor i złączone są w wydłużony i zaostrzony na końcu stożek. Szczyty wydłużonych komór pyłkowych są odgięte, tak że przy lekkim wstrząsie wysypuje się z nich pyłek[6].
-
Owoce
- Mięsista, żółtozielona
torebka
trójkomorowa, pękająca wzdłuż komór. Zawiera 1-15 eliptycznych, białawych
nasion
, opatrzonych
elajosomami
(cienkościenne wyrostki zawierające
lipidy
i
białka
[7]).
- Gatunek podobny
- W Polsce przebiśniegi mylone bywają ze
śnieżycą wiosenną
. Rośliny mają podobny pokrój, jednak u przebiśniegów listki okwiatu są nierówne (zewnętrzne są dłuższe od wewnętrznych), a u śnieżycy wszystkie listki okwiatu są równe, z zielonymi koniuszkami. Poza tym przebiśniegi mają liście szarozielone, a śnieżyca żywo-, ciemnozielone.
Biologia Rozwój
Bylina
,
geofit
. Przebiśniegi są jednymi z najwcześniej zakwitających roślin, a ich kwiaty często wyrastają spod
śniegu
. Kwitną od lutego do kwietnia. Są wskaźnikowe dla
fenologicznej
pory roku –
przedwiośnia
[8]. Termin kwitnienia jest zróżnicowany w różnych populacjach w zależności od warunków klimatycznych, czego wyrazem jest inny termin zakwitania roślin występujących na różnych wysokościach nad poziomem morza. O ile rośliny rosnące na wysokości poniżej 300 m n.p.m. zakwitły w roku prowadzenia obserwacji 10 lutego, o tyle rosnące powyżej 800 m n.p.m. zakwitały po 16 marca[9]. Ze względu na kwitnienie w warunkach słabego nasłonecznienia i niskiej temperatury, kwiaty wykazują
ruchy
termo-
i
fotonastyczne
. Płatki reagują na zmianę temperatury, stulając się na noc, w dni pochmurne i podczas niskich temperatur, chroniąc słupek i pręciki. Mechanizm tych ruchów polega na szybszym wzroście listków okwiatu po wewnętrznej stronie, co skutkuje ich rozchyleniem się. Przy niekorzystnych warunkach termicznych i świetlnych szybciej rośnie zewnętrzna część listków i kwiat się stula. Kwiaty pachnące miodem zapylane są przez owady, przede wszystkim
pszczoły
, choć możliwe jest też
samozapylenie
. Owady próbując się dostać do
nektaru
trącają kwiat i powodują osypanie się
pyłku
. Ponieważ szyjka słupka jest dłuższa od pręcików, owad obsypany pyłkiem z poprzednio odwiedzonego kwiatu najpierw dokonuje zapylenia, a dopiero później trąca pręciki i obsypuje się ponownie pyłkiem. Przebiśniegi są najwcześniej kwitnącym gatunkiem w Europie Środkowej dostarczającym pożytku pszczołom[10]. Zielone plamki na wewnętrznych listkach okwiatu wabią i naprowadzają owady do wnętrza kwiatu, a dodatkowo aktywnie przeprowadzają
fotosyntezę
dostarczając
asymilatów
do pozostałej części kwiatu i rosnących
zalążków
[11]. Przebiśniegi mogą być
pędzone
– wystarczy przenieść rośliny w styczniu do pomieszczenia o temperaturze 8–12 °C, by otrzymać kwitnące rośliny po 3 tygodniach[12]. Torebka z nasionami dojrzewa i otwiera się w czerwcu. Wcześniej unosząca ją łodyga wiotczeje i kładzie się na ziemi[7]. Po dojrzeniu nasion są one rozsiewane przez
mrówki
, zjadające przy tym
elajosomy
bogate w
lipidy
i
węglowodany
[13]. Po przekwitnieniu w ciągu kilku tygodni liście najpierw pokładają się, później zamierają. Cztery tygodnie po kwitnieniu zwykle nie pozostaje już ślad po przebiśniegach na powierzchni gruntu[14]. Na początku września z podziemnej cebuli rozwija się nowy pęd, który kształtuje się do czasu nadejścia zimy. Dzięki temu po przeczekaniu zimy pod powierzchnią gruntu, roślina może tak szybko zakwitnąć. Nasiona rozsiane w danym roku kiełkują jesienią. Powstałe z nasion rośliny zakwitają po raz pierwszy zwykle po 6 latach rozwoju. Cebule potomne zakwitają już w następnym roku po powstaniu[7]. Cechy fitochemiczneLiście zawierają enzymy:
amylazę
, dekstrynazę i
inwertazę
. Rośliny są
trujące
ponieważ występują w nich szkodliwe
alkaloidy
(typowe dla przedstawicieli rodziny
amarylkowatych
[15]). Stwierdzono w nich obecność co najmniej 25 alkaloidów, spośród których najliczniejszym w korzeniach jest likoryna i tecetyna, w cebulach najwięcej jest tecytyny, w liściach likoryny, w kwiatach hemantaminy[16]. Poza tym obficie występują takie alkaloidy jak:
galantamina
, galantyna, leukoina, leukocystyna, niwalidyna i narcyklozyna[17][18]. W największym stężeniu występują one w cebulkach (tylko w nich stwierdzono
lektynę
). Spożycie cebul wywołuje odruch wymiotny[19][20], a także biegunkę i zwężenie źrenic[21]. U osób wrażliwych kontakt cebul ze skórą może wywołać reakcję
alergiczną
[22]. Spożyte przebiśniegi działają trująco na zwierzęta domowe (
bydło
,
świnie
,
owce
) powodując utratę przytomności, przyśpieszenie
tętna
i oddechu[18]. Przebiśniegi zawierają
lektynę
(GNA) o właściwościach
mitogenicznych
[23]. GenetykaLiczba
chromosomów
wynosi 2n=24[24]. Zmienność-
Podgatunki
- W zależności od ujęcia systematycznego w obrębie gatunku G. nivalis wyróżnia się kilka drobnych podgatunków występujących na Bałkanach i w Turcji, ewentualnie traktowane są one jak odrębne gatunki (takie ujęcie dominuje we współczesnej literaturze botanicznej, z wyjątkiem wyróżniania subsp. cilicicus):
- G. nivalis subsp. reginae-olgae (Orph.) Gottlieb-Tannenhain in Abh. Zool.-bot. Ges. Wien, 2, 4, 32 (1904); Hayek, Prodr. Fl. Bale. 3, 101 (1932) (
syn.
śnieżyczka królowej Olgi G. reginae-olgae Orph. in Atti Congr. Inter. Bot. Firenze, 1874, 214 (1876); Halácsy, Consp. Fl. Graec. 3, 206 (1904)) – wyróżnia się tym, że głąbik zakończony kwiatem pojawia się na miesiąc przed liśćmi we wrześniu. Poza tym podobny do typowego G. nivalis, od którego różni się jeszcze większymi listkami okwiatu (sięgającymi do 4 cm długości). Oryginalny pokrój jest przyczyną rozpowszechnienia tego taksonu w uprawie w krajach o cieplejszym klimacie. Pochodzi z
Grecji
[25].
- podgatunek cylicyjski[26] G. nivalis subsp. cilicicus (Baker) Gottl.-Tann. (syn. G. cilicicus Baker) – występuje w południowo-wschodniej
Turcji
i w
Libanie
. Wyróżnia się krótką szypułką kwiatową (krótszą od podsadek) i sinym zabarwieniem liści,
- podgatunek cesarski[26] G. nivalis subsp. imperati (Bertol.) Baker Handb. Amaryll. 17. 1888 – rośliny o silniejszym wzroście,
- G. nivalis subsp. caucasicus Baker (syn. G. alpinus Sosn.) – występuje w regionie
Kaukazu
. Wyróżnia się sinymi, wygiętymi liśćmi, dwa razy szerszymi niż u typowego G. nivalis. Poza tym szypułka kwiatowa jest wyraźnie krótsza od podsadek[27].
-
Odmiany uprawne
Najpospolitsze odmiany ogrodowe to[12]: - G. nivalis 'Maximus' – o dużych kwiatach.
- G. nivalis 'Flore Pleno' – kwiaty pełne o długości 1–2 cm, z zewnętrznymi listkami okwiatu białymi i licznymi wewnętrznymi, o nierównej długości i barwie zielono-białej. W tak przekształconych kwiatach nie powstają nasiona (dodatkowe listki okwiatu to przekształcone pręciki) i rośliny rozmnażane są wyłącznie za pomocą cebulek przybyszowych[28].
Inne odmiany (wybór)[28][29][30]: - G. nivalis 'S. Arnott' – kwiaty osiągające 2–4 cm długości, długo stulone, po rozchyleniu na listkach wewnętrznego okółka widoczne dwie zielone plamki u podstawy i na wierzchołku. Kwiaty silnie pachnące miodem.
- G. nivalis grupa Sandersii – różne zielone części u roślin typowych, w tej grupie odmian są żółtawe. Należą tu m.in. odmiany: 'Lutescens' (plamka na listkach wewnętrznego okółka okwiatu, szypułka i zalążnia koloru żółtego), 'Flavescens', 'Sandersii', 'Ray Cobb' i 'Savill Gold'. Odmiany te znane są od końca XIX wieku, przy czym znajdowane są w północnej Anglii (
Northumberland
).
- G. nivalis 'Blonde Inge' – plamka na listkach wewnętrznego okółka żółta podczas gdy zalążnia jest zielona (w przeciwieństwie od zwykle żółtych zalążni odmian z grupy Sandersii. Odmiana znaleziona koło
Kolonii
(Niemcy) w 1977 roku.
- G. nivalis 'Pusey Green Tips' – zielone plamki pojawiają się nie tylko na końcach listków wewnętrznego okółka, ale także na listach zewnętrznych. Poszczególne listki nieregularnie rozchylone.
- G. nivalis grupa Scharlockii – podsadki podzielone na dwa listki sterczące nad kwiatem na kształt oślich uszu. Najstarsza odmiana 'Scharlockii' znaleziona w dolinie
Nahe
w Niemczech w 1868 roku.
- G. nivalis grupa Poculiformis – odmiany o listkach okwiatu wewnętrznego okółka nie różniących się długością, a często także barwą i kształtem od okółka zewnętrznego (m.in. 'Sandhill Gate').
- G. nivalis 'Snow White's Gnome' – odmiana miniaturowa osiągająca do 5 cm wysokości, z podsadką osiągającą połowę długości łodygi, z okwiatem białym (bez zielonych plamek). Znaleziona w
Czechach
w 1990 roku.
- G. nivalis 'Virescens' – odmiana z zielono zabarwionymi nasadami zewnętrznych listków okwiatu (do 2/3 długości listków).
NazewnictwoDo początków XX wieku gatunek ten nazywano w różnych regionach Polski kilkoma nazwami zwyczajowymi, z których najpopularniejszymi były: gładysz, śnieguła, śniegułka, śnieżyca i przebiśnieg. Nazwy te niewiele lub wcale nie różniły się od określeń stosowanych dla
śnieżycy wiosennej
także zwanej gładyszkiem lub śnieżycą[31]. W początkach XX wieku popularność zdobyła nazwa przebiśnieg pospolity[32][33]. Od połowy XX wieku stosowana jest już w piśmiennictwie nazwa śnieżyczka przebiśnieg. Naukowa nazwa rodzajowa Galanthus ustalona została przez
Linneusza
od greckich słów gála – mleko i ánthos – kwiat. Nazwa gatunkowa nivalis znaczy w łacinie – śnieżny, ośnieżony (od łacińskiego nix – śnieg)[34]. EkologiaWystępuje na wilgotnych i bardzo wilgotnych
glebach brunatnych
właściwych, rzadziej na
czarnych ziemiach
i
madach
. Najlepiej w miejscach z dużą zawartością
próchnicy
, o odczynie obojętnym. Najchętniej rośnie w cieniu lub półcieniu w wilgotnych
lasach łęgowych
oraz w
grądach
i
buczynach
. W polskich górach rośnie po piętro
górnego regla
, w
Karpatach
zwykle w
buczynie
[35], w
Alpach
osiąga wysokość 2200 m n.p.m.[5] W zachodniej i północnej części kraju występuje na siedliskach antropogenicznych – w miejscu dawnych osad, parków, cmentarzy. Na stanowiskach rośliny rosną zwykle łanowo w liczbie setek i tysięcy osobników. Zagrożenia i ochronaW połowie XX wieku śnieżyczka przebiśnieg uznawana była za jeden z "najbardziej zagrożonych wyniszczeniem gatunków roślin w Polsce"[36]. Ponieważ nie było wówczas w ofercie rynkowej
pędzonych
i importowanych kwiatów ozdobnych w okresie zimowym, przebiśniegi były przedmiotem intensywnego pozyskania z lasów i – jako zwiastuny wiosny – chętnie nabywane. Eksploatacja stanowisk naturalnych doprowadziła do zniszczenia wielu z nich[36], w szczególności zniszczone zostały stanowiska w okolicach osad ludzkich[5][7]. Problemem w ochronie zasobów tego gatunku jest też wykopywanie cebulek ze stanowisk naturalnych oraz niszczenie stanowisk podczas zabiegów gospodarczych w lasach oraz zmniejszenie areału lasów liściastych[35]. By ograniczyć proces niszczenia zasobów tego gatunku, został on wymieniony na liście roślin objętych
ochroną gatunkową
w Polsce z 1946 i później konsekwentnie był ujmowany w kolejnych aktach prawnych ustalających gatunki poddane ochronie ścisłej. Współczesne polskie Czerwone Księgi i Czerwone Listy roślin zagrożonych nie wymieniają jednak tego gatunku jako zagrożonego[37]. Przebiśniegi wymieniane są jednak jako bliskie zagrożenia (NT) w regionalnej czerwonej księdze
Dolnego Śląska
[38]. Gatunek ten jako zagrożony wymieniony jest w
niemieckiej
[39] oraz
ukraińskiej
Czerwonej Księdze Roślin[40]. Status gatunku bliskiego zagrożeniu (NT) posiada w
Słowenii
[41] i
Szwajcarii
[42]. Przebiśniegi wymienione są także w załączniku II
Konwencji Waszyngtońskiej CITES
, wprowadzającej ograniczenie w obrocie handlowym tym gatunkiem. Ujęte są także w załączniku 5 Dyrektywy Rady w sprawie ochrony siedlisk naturalnych oraz dzikiej fauny i flory wprowadzającym obowiązek dla krajów członkowskich Unii Europejskiej ustalenia zasad pozyskania, odławiania i transportu, jeśli na mocy prawa krajowego takie działania są dopuszczalne[43]. W Polsce poza prawną ochroną gatunkową liczne populacje śnieżyczki przebiśnieg chronione są na obszarach rezerwatów i parków narodowych, m.in. w rezerwacie
Kokorycz
,
Dębowa Góra
i
Muńcoł
(woj. śląskie),
Dębina
na Opolszczyźnie. Istnieje także rezerwat
Śnieżyczki
na
Mazowszu
. ZastosowanieZe względu na ścisłą ochronę gatunkową, do celów ozdobnych i leczniczych stosowane mogą być tylko rośliny pozyskiwane z upraw. Pozyskanie roślin ze stanowisk naturalnych wymaga zezwolenia dyrektora Generalnej Dyrekcji Ochrony Środowiska. Roślina ozdobnaChętnie sadzona w przydomowych ogródkach, na cmentarzach, w dużych grupach także w parkach. Nadaje się do ogródków skalnych, można też tworzyć z niej duże grupy na trawnikach. Zaleca się tworzenie zestawień z
rannikami zimowymi
, karłowymi odmianami kosaćców żyłkowanych i innymi barwnie kwitnącymi roślinami wczesnowiosennymi[28]. Przebiśniegi stosowane są także jako kwiaty cięte w niewielkich bukietach. Roślina lecznicza-
Surowiec zielarski
- Wysuszone i sproszkowane cebule przebiśniegów Galanthi bulbus (w lecznictwie pod tą nazwą stosowany jest surowiec pochodzący z dwóch gatunków – G. nivalis oraz G. woronowii)[17].
- Działanie
- Cebule przebiśniegów służą do otrzymywania
galantaminy
będącej
inhibitorem
cholinoestrazy
. Acetylocholinesteraza jest
enzymem
rozbijającym
acetylocholinę
, a właśnie brak tego
neuroprzekaźnika
w niektórych obszarach
mózgu
jest charakterystyczny dla
choroby Alzheimera
. Galantamina hamując enzym pozwala utrzymać odpowiednie stężenie neuroprzekaźnika. Z zastosowaniem preparatów z galantaminą wiązane są duże nadzieje w leczeniu choroby Alzheimera. Alkaloid ten stosowany jest także w chorobach przebiegających z uszkodzeniem nerwów obwodowych, zakłóceniami w przewodzeniu bodźców, w leczeniu
nerwobóli
,
miastenii
,
atonii mięśni
,
paraliżu
i zapaleniu
korzonków nerwowych
[15][17]. Poza tym likoryna zawarta w cebulkach posiada właściwości przeciwwirusowe[17].
- Dawkowanie
- Galantaminę stosuje się w postaci
iniekcji dożylnych
w bardzo małych dawkach – 0,15–0,35 mg alkaloidu na 1 kg masy ciała. Ze względu na toksyczność rośliny nie wolno jej stosować w samoleczeniu[17].
Roślina miododajnaDostarcza
pyłku
i
nektaru
jako jeden z pierwszych gatunków po okresie zimowym. Inne zastosowaniaW
biotechnologii
stosowana jest "lektyna z (Galanthus nivalis) GNA" działająca jak silny
insektycyd
i inhibitor
retrowirusów
[44]. Gen kodujący lektynę pozyskany z przebiśniegów wprowadzany jest do genetycznie modyfikowanych roślin (np.
melonowca właściwego
,
ziemniaków
,
ryżu
) by zmniejszyć szkody powodowane przez szkodliwe dla nich owady[23]. Efektem wprowadzenia tego genu do genomu
rzodkiewnika pospolitego
jest także ograniczenie liczebności szkodliwych
nicieni
w pobliżu korzeni[45]. UprawaPrzebiśniegi uprawiane są jako rośliny ozdobne w ogrodach, parkach i na cmentarzach, pod okapem drzew i zarośli. Uprawa towarowa ukierunkowana na otrzymywanie surowca leczniczego odmian bogatych w alkaloidy prowadzona jest zwłaszcza w
Bułgarii
[17]. - Wymagania
- Najlepiej rośnie w żyznej, lekkiej, próchnicznej, wapiennej i umiarkowanie wilgotnej glebie. Preferuje miejsca zacienione lub półcieniste[12].
- Rozmnażanie
- Najczęściej rośliny rozmnaża się poprzez rozsadzenie cebulek przybyszowych (podział kęp). Cebulki wydobywa się z ziemi i sadzi od czerwca do września w rozstawie 3-5 cm, na głębokości 5-10 cm. Później posadzone cebule nie wykształcają odpowiedniego systemu korzeniowego przed nadejściem zimy i gniją. Z cebulami należy obchodzić się ostrożnie, ponieważ łuska okrywająca łatwo odpada[12]. Ponieważ wykopane cebule szybko zasychają, należy je sadzić niezwłocznie po wykopaniu (zwłaszcza niewielkie cebule potomne)[14]. Cebule niełatwo się przyjmują. Lepsze efekty osiąga się rozsadzając rośliny już przekwitłe, jednak z zielonymi jeszcze liśćmi. Możliwe jest też rozmnażanie z nasion, jednak ze względu na praco- i czasochłonność tej metody, jest ona rzadko stosowana. W miejscach uprawy przebiśniegi jednak rozsiewają się samorzutnie, w efekcie tworząc coraz liczniejsze i coraz większe kępy[28].
Szkodniki i chorobyCebulki są dość podatne na choroby grzybowe, szczególnie na słabo przewietrzanych, ciężkich glebach. Najbardziej rozpowszechniona jest
szara pleśń
śnieżyczki wywoływana przez grzyb Botrytis galanthina (Berk. & Broome) Sacc., 1886 z rodziny Sclerotiniaceae. Porażone rośliny albo wcale nie wypuszczają liści, albo liście są krótkie i szybko żółknące. Cebule szybko gniją. W celu ochrony roślin przed chorobą cebule zaprawia (moczy) się w preparatach przeciwgrzybowych[12]. Owadami żerującymi na przebiśniegach i powodującymi szkody są poskrzypki cebulowe[28] oraz pobzygi narcyzówki[22].
Przypisy- ↑ Stevens P.F.:
Angiosperm Phylogeny Website
(
ang.
). 2001–. [dostęp 2009-06-12].
- ↑
Galanthus nivalis L.
(
ang.
). Germplasm Resources Information Network (GRIN). [dostęp 2009-02-25].
- ↑ Adam Zając, Maria (red.) Zając: Atlas rozmieszczenia roślin naczyniowych w Polsce. Kraków: Pracownia Chorologii Komputerowej Instytutu Botaniki Uniwersytetu Jagiellońskiego, 2001. .
- ↑
An Online Encyclopedia of Life
(
ang.
). NatureServe Explorer. [dostęp 2009-02-25].
- ↑ 5,0 5,1 5,2 Marian Nowiński: Dzieje upraw i roślin ogrodniczych. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Rolnicze i Leśne, 1977.
- ↑ W. Szafer: Kwiaty i zwierzęta. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1969.
- ↑ 7,0 7,1 7,2 7,3 Mikołaj Kostyniuk, Edward Marczek: Nasze rośliny chronione. Wrocław: Wrocławskie Towarzystwo Naukowe, 1961.
- ↑ Zbigniew Podbielkowski, Maria Podbielkowska: Przystosowania roślin do środowiska. Warszawa: Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne, 1992. .
- ↑ Johannes Peteremann, Wolfgang Tschirner: Interesująca botanika. Warszawa: Wiedza Powszechna, 1987. .
- ↑ Renata Krzyściak-Kosińska, Marek Kosiński: Rośliny Polski. Poznań: Wydawnictwo Publicat, 2005. .
- ↑ Guido Aschan, Hardy Pfanz:
Why Snowdrop (Galanthus nivalis L.) tepals have green marks?
(
ang.
). Flora - Morphology, Distribution, Functional Ecology of Plants 201, 8, 2008. [dostęp 2009-02-25].
- ↑ 12,0 12,1 12,2 12,3 12,4 B. Grabowska, J. Krause, K. Mynett: Uprawa cebulowych i bulwiastych roślin ozdobnych. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Rolnicze i Leśne, 1987. .
- ↑ Jolanta Kujawa Pawlaczyk, Paweł Pawlaczyk: Rzadkie i zagrożone rośliny naczyniowe lasów Ziemi Lubuskiej i Łużyc. Świebodzin: Wydawnictwo Lubuskiego Klubu Przyrodników, 2001. .
- ↑ 14,0 14,1 Kazimierz Mynett: Kwiaty z mojego ogródka. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Rolnicze i Leśne, 1990. .
- ↑ 15,0 15,1 Krystyna Bonenberg: Rośliny użyteczne człowiekowi. Warszawa: Instytut Wydawniczy Związków Zawodowych, 1988. .
- ↑ Strahil Berkova, Jaume Bastidaa, Borijana Sidjimovab, Francesc Viladomata, Carles Codina:
Phytochemical differentiation of Galanthus nivalis and Galanthus elwesii (Amaryllidaceae): A case study
(
ang.
). Biochemical Systematics and Ecology 36, 8, 2008. [dostęp 2009-02-25].
- ↑ 17,0 17,1 17,2 17,3 17,4 17,5 Ben-Erik van Wyk, Michael Wink: Rośliny lecznicze świata. Wrocław: MedPharm Polska, 2008, s. 149. .
- ↑ 18,0 18,1 Jakub Mowszowicz: Przewodnik do oznaczania krajowych roślin trujących i szkodliwych. Warszawa: Państ. Wydaw. Rolnicze i Leśne, 1982. .
- ↑ Wielka Encyklopedia Przyrody. Rośliny kwiatowe. Warszawa: Muza SA, 1998. .
- ↑ Leonidas Świejkowski: Rośliny lecznicze występujące w stanie dzikim. Kraków: Wydawnictwo Polskiego Związku Zielarskiego, 1950.
- ↑ Burkhard Bohne, Peter Dietze: Rośliny trujące: 170 gatunków roślin ozdobnych i dziko rosnących. Warszawa: Bellona, Spółka Akcyjna, 2008. .
- ↑ 22,0 22,1 Steven Bradley: Ogród jesienią i zimą. Warszawa: Hachette Livre Polska sp. z o.o., 2003. .
- ↑ 23,0 23,1 Heather R.K. McCaffertya, Paul H. Mooreb, Yun J. Zhu:
Papaya transformed with the Galanthus nivalis GNA gene produces a biologically active lectin with spider mite control activity
(
ang.
). Plant Science 175, 3, 2008. [dostęp 2009-02-25].
- ↑ Lucjan Rutkowski: Klucz do oznaczania roślin naczyniowych Polski niżowej. Warszawa: Wyd. Naukowe PWN, 2006. .
- ↑ F.C. Stern:
Snowdrops and snowflakes. A study of the genera Galanthus and Leucojum
(
ang.
). The Royal Horticultural Society, 1956. [dostęp 2009-02-26].
- ↑ 26,0 26,1 Gawryś Wiesław: Słownik roślin zielnych. Kraków: Officina Botanica, 2008. .
- ↑ F.C. Stern:
Snowdrops and snowflakes. A study of the genera Galanthus and Leucojum
(
ang.
). The Royal Horticultural Society, 1956. [dostęp 2009-02-26].
- ↑ 28,0 28,1 28,2 28,3 28,4 Kathy Brown: Kwiaty cebulowe na każdą porę roku. Warszawa: Wydawnictwo Murator, 2001. .
- ↑ Christopher Brickell (red.): Wielka Encyklopedia Roślin. Warszawa: Muza S.A., 1993. .
- ↑ Matt Bishop, Aaron Davis, John Grimshaw: Snowdrops. A Monograph of Cultivated Galanthus. Griffin Press, 2002. .
- ↑ Erazm Majewski: Słownik nazwisk zoologicznych i botanicznych polskich. Warszawa: Nakładem autora, 1894.
- ↑ Antoni Lisowski: Klucz do oznaczania roślin. Lwów: Wydawnictwo Zakładu Narodowego imienia Ossolińskich, 1938.
- ↑ Józef Rostafiński: Przewodnik do oznaczania roślin. Lwów-Warszawa-Kraków: Wydawnictwo Zakładu Narodowego imienia Ossolińskich, 1923.
- ↑ Marian Rejewski: Pochodzenie łacińskich nazw roślin polskich. Warszawa: KiW, 1996. .
- ↑ 35,0 35,1 Halina Piękoś-Mirkowa, Zbigniew Mirek: Rośliny chronione. Warszawa: Multico Oficyna Wyd., 2006. .
- ↑ 36,0 36,1 Leonidas Świejkowski: Ochrona roślin w Polsce. Łódź: Spółdzielnia Wydawnictw Artystycznych i Użytkowych "Poziom", 1956.
- ↑ Red list of plants and fungi in Poland. Czerwona lista roślin i grzybów Polski. Zbigniew Mirek, Kazimierz Zarzycki, Władysław Wojewoda, Zbigniew Szeląg (red.). Kraków: Instytut Botaniki im. W. Szafera, Polska Akademia Nauk, 2006. .
- ↑ Zygmunt Kącki (red.): Zagrożone gatunki flory naczyniowej Dolnego Śląska. Wrocław: Polskie Towarzystwo Przyjaciół Natury "Pro Natura", 2003. .
- ↑ Ludwig & Schnittler:
Rote Liste der Pflanzen Deutschlands
(
niem.
). [dostęp 2009-02-24].
- ↑
Червона книга України
(
ukr.
). Міністерство екології та природних ресурсів України, 1996. [dostęp 2009-02-24].
- ↑
Červený zoznam rastlín Slovenska - výsledky prehľadávania
(
słow.
). [dostęp 2009-02-24].
- ↑ Daniel M. Moser i in.:
Rote Liste der gefährdeten Arten der Schweiz
(
niem.
). 2002. [dostęp 2009-02-24].
- ↑
Załącznik V Dyrektywy siedliskowej
(
pol.
). Instytut Ochrony Przyrody. [dostęp 2009-02-26].
- ↑ Gerko Hester i in.:
Structure of mannose-specific snowdrop (Galanthus nivalis) lectin is representative of a new plant lectin family
(
ang.
). Nature Structural Biology 2, 1995. [dostęp 2009-02-26].
- ↑ Christophe Ripoll i in.:
Evaluation of the ability of lectin from snowdrop (Galanthus nivalis) to protect plants against root-knot nematodes
(
ang.
). Plant Science 164, 4, 2003. [dostęp 2009-02-26].
Bibliografia- Józef Mądalski: Atlas flory polskiej i ziem ościennych. Tom II, zeszyt 5. Kraków: Instytut Botaniki im. W. Szafera, PAN, 1990. . (morfologia)
- Halina Piękoś-Mirkowa, Zbigniew Mirek: Rośliny chronione. Warszawa: Multico Oficyna Wyd., 2006. .
Linki zewnętrzne
Inne hasła zawierające informacje o "Śnieżyczka przebiśnieg":
Beskid Żywiecki
...
Francuski kalendarz rewolucyjny
...
Góry Stołowe
...
Wyżyna Krakowsko-Częstochowska
...
Śnieżyczka przebiśnieg
Śnieżyczka przebiśnieg
Systematyka
Domena
:
eukarionty
Królestwo
:
rośliny
Klad
:
rośliny naczyniowe
Klad
:
rośliny nasienne
Klasa
:
okrytonasienne
Klad
:
jednoliścienne
Rząd
:
szparagowce
Rodzina
:
amarylkowate
Rodzaj
:
śnieżyczka
Gatunek
:śnieżyczka przebiśnieg
Nazwa systematyczna
Galanthus nivalis
L.
Sp. pl.
1:288. 1753
Synonimy
Galanthus imperati ...
Siły Zbrojne Rzeczypospolitej Polskiej
...
Beskid Niski
...
Runo leśne
...
Gmina Nowa Dęba
...
Leśny Park Kultury i Wypoczynku
...
Inne lekcje zawierające informacje o "Śnieżyczka przebiśnieg":
214. Ochrona środowiska (plansza 11)
...
005. Przegląd i znaczenie nasiennych (plansza 21)
...
091. Kwiaty (plansza 20)
...
|