W strukturach Unii Europejskiej ochroną praw człowieka zajmują się przede wszystkim Parlament Europejski, Trybunał Sprawiedliwości oraz Europejski Rzecznik Praw Obywatelskich,
Kompetencje tych instytucji odnoszą się do sytuacji, gdy instytucja lub organ wspólnotowy dopuściły się naruszenia praw człowieka.
Punktem odniesienia są podstawowe prawa Unii, które obejmują także prawa człowieka. Traktat z Maastricht wprost stwierdza, że "Unia respektuje podstawowe prawa zagwarantowane w Europejskiej Konwencji o Ochronie Praw Człowieka i Podstawowych Wolności". Znalazło to potwierdzenie w orzecznictwie Trybunału Sprawiedliwości , który często odwołuje się do postanowień tej Konwencji, służąc w ten sposób ochronie praw człowieka. Odwołuje się też do gwarancji zawartych w traktacie ustanawiającym Wspólnotę Europejską, a w zakresie polityki społecznej uwzględnia prawa zapisane w Europejskiej Karcie Socjalnej i we Wspólnotowej Karcie Podstawowych Praw Socjalnych Pracowników.