Tarnowskie Góry
Tarnowskie GóryTarnowskie Góry (
śl.
: Tarnowský Góry[1],
niem.
: Tarnowitz,
czes.
: Tarnovice,
łac.
: Montes Tarnovicenses) –
gmina miejska
na
Górnym Śląsku
, w południowo-zachodniej
Polsce
, w
województwie śląskim
,
siedziba powiatu
tarnogórskiego
, na północnym krańcu
Górnośląskiego Okręgu Przemysłowego (GOP)
i zarazem największe polskie miasto stanowiące odrębną gminę, którym rządzi
burmistrz
, a nie
prezydent miasta
.
W latach 1975-1998
miasto administracyjnie należało do
województwa katowickiego
. Według danych z 31 grudnia 2008 miasto liczyło 60 857 mieszkańców[2]. Jest jednym z kluczowych
węzłów drogowych
i
węzłów kolejowych
. Znajduje się tutaj jedna z największych stacji rozrządowych
Europy
, która osiąga długość kilku kilometrów. W przeszłości ośrodek wydobycia
węgla
,
ołowiu
,
cynku
i
srebra
. Znajduje się tu m.in.
Zamek
,
zabytkowa kopalnia
,
winiarnia Sedlaczka
,
Dzwonnica Gwarków
,
ratusz
,
kamienice podcieniowe
,
rezerwat Segiet
i
Sztolnia Czarnego Pstrąga
. Położenie geograficzne | Podział administracyjny Tarnowskich Gór |
| Śródmieście |
| Stare Tarnowice |
| Opatowice |
| Repty |
| OsadaJana |
| Bobrowniki Śląskie |
| Rybna |
| Strzybnica |
| Sowice |
| Lasowice |
| Pniowiec |
Podział administracyjny Tarnowskich Gór Tarnowskie Góry leżą na północ od
Bytomia
, na południe od
Lublińca
i na północny zachód od
Piekar Śląskich
. Przez miasto przepływa
Stoła
(
Bobrowniki Śląskie
,
Strzybnica
) i
Drama
(dzielnica
Repty Śląskie
). Miasto leży na skraju
Niziny
i
Wyżyny Śląskiej
. Tarnowskie Góry są głównym miastem
Garbu Tarnogórskiego
. Najwyższymi wzniesieniami są
Sucha Góra
(352 m n.p.m.) i Srebrna Góra (347 m n.p.m.), a najniżej położone są
Dolina Stoły
(254 m n.p.m.) i jej dopływ
Graniczna Woda
(255 m n.p.m.). Miasto od
Bytomia
dzieli 12 km, od
Gliwic
22 km, od
Katowic
25 km, a od
Lublińca
26 km. DzielniceMiasto składa się z 11 dzielnic i zajmuje obszar 83.47 km2. Dawne gminy włączone w granice miasta: Demografia
Dane z 30 czerwca 2004[3]: Opis | Ogółem | Kobiety | Mężczyźni |
---|
jednostka | osób | % | osób | % | osób | % | populacja | 61 566 | 100 | 31 947 | 51,9 | 29 619 | 48,1 | gęstość zaludnienia (mieszk./km²) | 737,6 | 382,7 | 354,8 |
Według danych z
2002
[4] średni dochód na mieszkańca wynosił 1300,99 zł. MieszkalnictwoNa podstawie przeprowadzonej przez Urząd Miejski analizy stwierdzono, iż w obrębie miasta tereny przeznaczone pod zabudowę mieszkaniową (jednorodzinną i wielorodzinną) zajmują łącznie 1644,2
ha
tj. 19,7% powierzchni całego miasta. Pod zabudowę jednorodzinną przeznaczonych jest 1333,14 ha, z których dotychczas zabudowano 615,86 ha tj. 46,2% całej powierzchni. Tereny zabudowy wielorodzinnej zajmują 311,06 ha, w tym zabudowanych jest 42,37% powierzchni. Największy odsetek terenów mieszkaniowych skupia się w dzielnicy śródmiejskiej, a zwłaszcza w samym centrum miasta, jak również w jednostce nazwanej umownie "Śródmieście – Północny Zachód". Wśród pozostałych dzielnic, największy odsetek terenów mieszkaniowych posiadają dzielnice: Lasowice, Osada Jana, Stare Tarnowice – os. "Przyjaźń". Środowisko naturalneWedług danych z
2002
[5] Tarnowskie Góry mają obszar 83,47 km², w tym: - użytki rolne: 36%
- użytki leśne: 39%
Miasto zajmuje 12,99% powierzchni powiatu tarnogórskiego. KlimatTarnowskie Góry leżą w obrębie śląsko-krakowskiej dzielnicy klimatycznej. Charakteryzuje ją przewaga wpływów oceanicznych nad kontynentalnymi oraz sporadyczne oddziaływanie docierających tu od południowego zachodu przez
Bramę Morawską
mas powietrza zwrotnikowego. Docierają tu również zimne masy powietrza arktycznego z północy – głównie w chłodnej połowie roku. PrzyrodaParki i ochrona przyrody: Rezerwaty przyrody: Nazwa rezerwatu | Powierzchnia | Przedmiot ochrony |
---|
Segiet
| 24,65 ha | w którym rośnie 149 gatunków roślin, w tym wiele rzadkich i chronionych. Naturalny
las
bukowy
graniczy tu z objętym ochroną, dawnym wyrobiskiem
dolomitu
– "Blachówka". |
W mieście występują 122
pomniki przyrody
żywej i 1 pomnik przyrody nieożywionej. -
Kasztan jadalny
– rosnący w ogrodzie plebanii parafii pw. św. Mikołaja w Reptach, który ma 25 m wysokości i 7,3 m obwodu u podstawy pnia. Jest najstarszym okazem tego gatunku w Europie Środkowej (liczy 260 lat).
-
Lipa drobnolistna
– pomnik przyrody o obwodzie 4,70 metrów w Gródku Rycerskim w Starych Tarnowicach.
Polityka i symbole miastaObecnie urzędującym
burmistrzem
jest od 2006 roku Arkadiusz Czech. Atrybutem Przewodniczącego Rady Miejskiej jest łańcuch z Herbem Wielkim Tarnowskich Gór wykonany z metalu barwy złotej, zaś Burmistrza taki sam łańcuch wykonany z metalu barwy srebrnej. Używane są podczas oficjalnych i uroczystych wystąpień. W herbie obok złotego orlego skrzydła z herbu
Jana II Dobrego
, księcia opolskiego, górnośląskiego Piasta, znajduje się także pół czarnego orła z herbu Hohenzollernów, których przedstawicielem był Jerzy Fryderyk von Ansbach fundator herbu. Młotki symbolizują najważniejsze zajęcie pierwszych mieszkańców miasta – gwarków. Labry i klejnot nad hełmem czynią ten herb dostojniejszym. Flagę miasta tworzą barwy srebrna (biała), czarna i złota (żółta). Flaga nawiązuje do herbu. Na pieczęci miejskiej widnieje herb miasta i jego nazwa otaczająca herb kołem. Pieczęcie te widnieją na dokumentach wydawanych przez reprezentantów władzy samorządowej Tarnowskich Gór. Współpraca międzynarodowa Historia
Widok miasta Tarnowskie Góry w I poł. XVIII wieku – rysunek Friedriecha Bernharda Wernhera Nazwa miasta pochodzi od nazwy wsi Tarnowice (obecnie dzielnica – Stare Tarnowice) i słowa gory, co w po staropolsku oznaczało kopalnie. Historia miasta jest bardzo związana z wydobyciem rud
srebra
,
ołowiu
i
cynku
. Według legendy, pierwszą bryłę kruszcu srebronośnego wyorał chłop Rybka około 1490. Od tego czasu na teren dzisiejszego miasta zaczęli przybywać osadnicy, powstawały pierwsze osady górnicze. Ówczesny właściciel ziem,
Jan II Dobry
, książę opolsko-raciborski, oraz margrabia
Jerzy von Ansbach
w 1526 nadali powstającemu miastu przywilej wspierający górnictwo, tj. "akt wolności górniczej". W tym samym roku Tarnowskie Góry otrzymały
prawa miejskie
, a dwa lata później ogłoszony został tzw.
Ordunek Gorny
. Jest to okres szybkiego rozwoju górnictwa rud srebronośnych oraz miasta, w którym równie intensywnie rozwija się
handel
i
rzemiosło
. Wybudowano wtedy wiele istniejących do dziś
kamienic
. W połowie XVI wieku Tarnowskie Góry były największym ośrodkiem górnictwa kruszcowego na
Górnym Śląsku
. Wielu zwolenników znalazła tu
reformacja
. Jej utrwalenie nastąpiło po śmierci Jana II Dobrego (1532), kiedy miasto przeszło pod panowanie Hohenzollernów. W 1529 protestanci wybudowali pierwszy drewniany kościół, a dwa lata później na jego miejscu – murowany. W 1531 utworzono różnowierczą szkołę, której rektorem na przełomie XVI i XVII wieku był Daniel Franconius, wybitny ariański pedagog i poeta. Świetności miasta kres położyła wojna trzydziestoletnia (1618-1648). W 1676 w Tarnowskich Górach wybuchła zaraza, która ustąpiła po "procesji błagalnej" do
Piekar
. Na pamiątkę tego zdarzenia tarnogórzanie zobowiązali się udawać corocznie w niedzielę po 2 lipca do Sanktuarium Matki Boskiej Piekarskiej. Tradycja ta trwa do dzisiaj. 16 grudnia 1740 wkroczeniem wojsk pruskich na Śląsk rozpoczęły się wojny śląskie. Po zakończeniu pierwszej z nich w 1742 miasto przeszło spod panowania
austriackiego
pod
pruskie
. W latach 80. XVIII wieku powstała z inicjatywy
Fryderyka Wilhelma von Redena
rządowa kopalnia i huta "Fryderyk" – nazwana od królewskiego imienia, w której w 1788 uruchomiono pierwszą na kontynencie europejskim, sprowadzoną z
Anglii
,
maszynę parową
do odwadniania wyrobisk górniczych. W 1803 otwarto pierwszą szkołę górniczą, kilkanaście lat później wydrążono nową sztolnię "Fryderyk", założono drukarnię, wybrukowano rynek i ulicę Krakowską i Lubliniecką, założono nowe fabryki i hutę żelaza, rozpoczęto budowę wodociągów miejskich. Również wtedy powstała
Spółka Bracka
jako instytucja ubezpieczająca górników. W 1857 uruchomiono pierwszą linię kolejową do
Opola
. Rozwój miasta przypieczętowało powstanie w 1873 Starostwa Tarnogórskiego. 20 marca
1922
, po przeprowadzeniu
plebiscytu
, mieszkańcy powiatu Tarnowskie Góry opowiedzieli się za przynależnością tego obszaru do
Państwa Polskiego
. Za Polską głosowało 62%, za przynależnością do Niemiec 38% (w tym prawie 10% tzw. emigrantów). Wyniki plebiscytu w powiecie Tarnowskie Góry, a następnie wybuch III powstania śląskiego bezpośrednio przyczyniły się do przyznania miasta Polsce, mimo że, w samym mieście za przynależnością do Niemiec opowiedziało się prawie 85%[6][7]. Na początku XX wieku wyczerpały się zasoby rud i zakończyło się wydobycie kruszcu. Kultura i rekreacja- Muzea:
- Biblioteki:
- Pedagogiczna Biblioteka Wojewódzka, filia w Tarnowskich Górach
- Miejska Biblioteka Publiczna
- Galerie:
- Pod Nad
-
Inny Śląsk
- Nos
- Foto-Melcer
- Alga
- Biblioteka
- Antresola
- Kina i instytucje teatralno-aktorskie:
- Tarnogórskie Centrum Kultury
- Towarzystwa:
- Towarzystwo Społeczno - Kulturalne Niemców Woj. Śląskiego, koło w Tarnowskich Górach
- Rekreacja i wypoczynek:
- Park Wodny
- Kolejka wąskotorowa
- Towarzystwo Sportowe Gwarek Tarnowskie Góry
- Tarnogórski Klub Taternictwa Jaskiniowego
- Korty Tenisowe w Parku Miejskim
- Skate Park
- Boisko sportowe "Orlik"
- Place w centrum miasta:
Wychodząca z Rynku ulica Gliwicka wraz z podcieniami Gmach Banku spółdzielczego Muszla koncertowa w tarnogórskim parku MuzykaW Tarnowskich Górach działają różne grupy muzyczne: - Grupa Tańca nowoczesnego "Tess"
- Zespół Pieśni i Tańca Tarnogórzanie powstał w 1984.
- Chór Kolejarz
- Chór Mieszany "Canzona"
-
Chór Męski im. Feliksa Nowowiejskiego
w Reptach Śląskich
- Chór Mieszany "Słowiczek"
- Chór "Schola"
- Orkiestra młodzieżowa Tijuana Square
- Tarnowskie Centrum Kultury
- Znajduje się tu Szkoła Muzyczna I stopnia im. Ignacego Jana Paderewskiego. Która odnosi duże sukcesy, szczególnie w sekcji klawiszowej (fortepiany). Ze szkoły tej pochodzi sławny kompozytor śląski i tarnogórski: Aleksander Glinkowski.
- Szkoła Tańca "Mistral"
- Na terenie tarnogórskiego parku organizowane są także koncerty, głównie
rockowe
, na znajdującej się tam muszli koncertowej.
Cykliczne imprezy kulturalne-
Dni Gwarków
– trzydniowy festyn organizowany od 1957. Charakterystyczną częścią tej imprezy jest barwny pochód ulicami miasta, podczas którego przebierańcy wcielają się w historyczne lub legendarne postacie. Odbywają się one we wrześniu.
- Piknik Gwarecki – organizowany przez Stowarzyszenie Miłośników Ziemi Tarnogórskiej na terenie Skansenu Maszyn Parowych i Kopalni Zabytkowej w czerwcu.
- Ogólnopolskie Warsztaty Twórcze Osób Niepełnosprawnych – trzydniowa impreza na przełomie września i października, organizowana z inicjatywy Urzędu Miasta i Zakładu Rehabilitacji Zawodowej Inwalidów dla niepełnosprawnych plastyków amatorów.
- Tarnogórskie Wieczory Muzyki Organowej i Kameralnej – cykl koncertów organowych i kameralnych odbywających się we wrześniu i w październiku w
kościele ewangelicko-augsburskim
.
- Dzień Kultury Ulicznej
- Tarnogórskie Spotkania Jazzowe
Zabytki i atrakcje turystyczneParowóz Tp1 stojący przy Zespole Szkół Techniczno-Usługowych Zabytkowa Kopalnia Rud Srebronośnych -
Sztolnia Czarnego Pstrąga
-
Zabytkowa Kopalnia Rud Srebronośnych
-
Dzwonnica Gwarków
- Kościoły:
-
Kościół Zbawiciela
- Kościół św. Apostołów Piotra i Pawła
-
Kościół św. Anny
- Kościół św. Józefa
- Klasztor oo. Kamilianów:
- Sanktuarium NMP Uzdrowienia Chorych
- Klasztor
- Park klasztorny z początku XIX wieku
- Kolumna – pomnik upamiętniający synagogę, spaloną we wrześniu 1939 r.
-
Ratusz miejski
- Dom Cochlera (najstarsza w mieście apteka "Pod Aniołem")
- Kamienice mieszczańskie na ulicach w obrębie Rynku
-
Kamienice podcieniowe na Rynku
-
Winiarnia Sedlaczka
(obecnie Muzeum Miejskie)
- Kamienice secesyjne na ulicach:
- Józefa Piłsudskiego, Henryka Sienkiewicza, Powstańców śląskich, Karola Miarki, Piastowskiej, Legionów, Bytomskiej, J. Styczyńskiego, Strzeleckiej
- Barokowy pałac przy ulicy Opolskiej (dawniej Lublinieckiej)
- Dworek szlachecki (ul. Górnicza)
- Budynki użyteczności publicznej:
- Zabudowa willowa ulicy Bytomskiej i Legionów. Na szczególną uwagę zasługuje willa wzniesiona przy ulicach: Henryka Sienkiewicza, Pokoju i przy Rondzie.
- Zajazd Donnersmarcków – ul. Legionów
- Koszary Ułańskie – ul. Opolska
- Park Miejski z 1903 – ul. kard. Stefana Wyszyńskiego
- Altana i grzybek z 1903
- Budynki parkowe z 1903
- Kościół św. Marcina w Starych Tarnowicach
-
Zamek w Starych Tarnowicach
-
Pałac w dzielnicy Rybna
-
Kościół Przemienienia Pańskiego w Bobrownikach Śl.
z oryginalną kopułą.
- Parowóz Tp1 oraz lokomotywa spalinowa
SM15
wystawione przy Zespole Szkół Techniczno-Usługowych
- Parowóz
Ty45
-217 – pomnik przed zakładem taboru
- Wieża ciśnień przy dworcu kolejowym
Szlaki turystyczne-
Szlak Husarii Polskiej: Będzin-Kozłowa Góra–Orzech–Nakło Śląskie-Tarnowskie Góry, Rynek-Repty Stare. Długość trasy: 156 kilometrów.
-
Szlak Stulecia Turystyki: Rybnik-Tworóg-Brynek, Hanusek–Boruszowice–Miasteczko Śląskie–Miasteczko Śląskie, Rynek –Chechło, Nakło-Tarnowskie Góry. Długość trasy: 138 km.
-
Szlak Powstańców śląskich: Bytom–Segiet (szlak czarny)-Repty Nowe–Sztolnia Czarnego Pstrąga (szlak żółty)–Laryszów–Wilkowice, Zbrosławice–Kępczowice-Góra św. Anny-Sierakowice. Długość trasy: 184 km.
-
Szlak Gwarków: Sztolnia Czarnego Pstrąga– Stare Tarnowice Kościół–Tarnowskie Góry, Rynek-Tarnowskie Góry PKP–Lasowice–Chechło, Nakło–Żyglin, Kościół–Leśniczówka, Mieczysko–Kolonia Woźnicka. Długość trasy: 27 km.
-
Szlak Segiecki: Segiet-Kopalnia Zabytkowa–Tarnowskie Góry, Rynek–Tarnowskie Góry PKP–Puferki–Pniowiec. Długość trasy: 12 km.
TransportParowóz Ty45-217 – pomnik przed Tarnogórskim zakładem taboru kolejowego TranzytTarnowskie Góry leżą na skrzyżowaniu
dróg krajowych
: Miasto posiada nowoczesną obwodnicę, która ułatwia przejazd przez miasto i spokojny wlot w obszar
GOP-u
bez stania w korkach, w środku miasta. Komunikacja miejskaW Tarnowskich Górach istnieje dobrze rozwinięta komunikacja miejska. Działa tu
MZKP Tarnowskie Góry
, który obsługuje 58 linii autobusowych, a przez gminy MZKP przebiega 18 linii obsługiwanych przez
KZK GOP
. Obsługę linii dla MZKP zapewnia PKM Świerklaniec i przewoźnicy prywatni. Tarnowskie Góry poprzez to posiadają duży (czteroperonowy) dworzec autobusowy obsługujący linie MZKP i KZK GOP. Perony są zadaszone, a przy dworcu znajdują się minibary i budynek zaplecza dla przewoźników oraz kiosk z biletami. Kolej
Tarnowskie Góry leżą na: Miasto posiada zabytkowy dworzec kolejowy z 1888 roku. Z zewnątrz posiada neoklasycystyczną kamieniarkę, lecz wewnątrz został on przebudowany w latach PRL-u. Gmach dworca w maju i czerwcu 2007 roku został dokładnie odrestaurowany i jest teraz jednym z najpiękniejszych budynków tego typu na Górnym Śląsku. W pobliżu Tarnowskich Gór znajduje się jedna z największych stacji rozrządowych Europy, która osiąga długość kilku kilometrów od stacji w Miasteczku Śląskim do stacji w Tarnowskich Górach. Co bardzo ważne i trwale związane z koleją tarnogórską jest odpalenie jednej z pierwszych w Europie maszyn parowych, w 1788 r. (druga na świecie). Przez miasto biegnie trasa towarowa. Jednak zmiany szlaków oraz dużo lepszy stan torów i trakcji na innych trasach, przyczynił się dużego zmniejszenia częstotliwości jeżdżących przez Tarnowskie Góry pociągów towarowych. Taki stan rzeczy widziany jest także w przypadku pociągów pasażerskich. Port lotniczy Katowice-Pyrzowice
W odległości ok. 20 km od Tarnowskich Gór znajduje się Port lotniczy Katowice-Pyrzowice. MediaTygodniki: Miesięczniki: - "Łamigłówek Religijny". Ogólnopolski miesięcznik zadań umysłowych dla dzieci i młodzieży. Wydawnany w latach 1992 – 2009, w tym w Tarnowskich Górach w latach 2007 – 2009.
Kwartalniki: - "Montes Tarnovicensis". Kwartalnik. Czasopismo historyczne wydawane od
2000
przez
Oficynę Monos
. Ukazuje się cztery razy w roku: Wielkanoc, początek wakacji, "
Gwarki
", Boże Narodzenie.
Wydawnictwa: - Wydawnictwo św.Macieja Apostoła, od 2009 r.
Zobacz też EkologiaOchrona środowiska jest traktowana priorytetowo w polityce inwestycyjnej miasta. W
1997
w Tarnowskich Górach-Rybnej oddano do użytku nowoczesne, ekologiczne składowisko odpadów komunalnych. Podstawowymi inwestycjami realizowanymi w celu poprawy stanu środowiska, a zwłaszcza ochrony wód podziemnych są: kanalizacja kolejnych rejonów miasta oraz budowa Centralnej Oczyszczalni Ścieków o docelowej przepustowości 7500 m³ na dobę. Ochrona atmosfery, w tym eliminacja niskiej emisji, realizowana jest od początku
lat 90. XX wieku
. poprzez gazyfikację Gminy i propagowanie paliw ekologicznych. W 1997 została zakończona realizacja programu restrukturyzacji rolnictwa PHARE II. Jego zasadniczym celem było utrzymanie działalności rolniczej na terenach, na których występuje zanieczyszczenie gleb w sposób zapewniający produkcję bezpiecznej żywności. Problemem ekologicznym jest zagrożenie ze strony zwałowisk odpadów niebezpiecznych po byłych Zakładach Chemicznych. Gmina jest żywo zaangażowana w program unieszkodliwiania tych odpadów i rekultywację skażonych terenów. Podstawową zasadą w rozwiązywaniu problemów ekologicznych gminy jest stosowanie prewencji, dlatego zorganizowano w 1993 I Regionalną Szkołę "Czystej Produkcji" dla wszystkich zakładów tarnogórskich. W ramach tego programu zminimalizowano szkodliwy wpływ zakładów przemysłowych na środowisko. Niektóre z nich obecnie wdrażają systemy zarządzania środowiskowego – zgodnie z ISO 14001. Gmina posiada Program Ochrony Środowiska, który stanowi podstawowe narzędzia prowadzenia polityki ekologicznej. Realizacja programu ma doprowadzić do poprawy środowiska naturalnego, efektywnego zarządzania środowiskiem oraz zapewnić skuteczne mechanizmy chroniące środowisko przed degradacją. Gmina wdrożyła również Regionalny System Zarządzania Środowiskowego (REMAS), który zawiera w sobie m.in. elementy międzynarodowych norm serii ISO 14000. Obecnie w ramach doskonalenia systemu zarządzania środowiskowego Gmina zapoznaje się z wymaganiami systemu ekozarządzania i audytu (EMAS). GospodarkaTarnowskie Góry są jednym z 3 miast powiatowych na Śląsku oraz jednym z 18 miast w Polsce zaliczanych do klasy A pod względem atrakcyjności inwestycyjnej (dane Instytutu Badań nad Gospodarką Rynkową w Warszawie). Tarnowskie Góry systematycznie zmieniają swój wizerunek – miasta przemysłowego, poprzez przekształcanie zakładów branży metalowej, obsługujących górnictwo i przemysł chemiczny, w miasto przyjazne dla innych form wytwórczości i usług, przychylne mieszkańcom i przyjezdnym. EdukacjaBudynek Liceum Ogólnokształcącego im. Stanisława Staszica Tarnowskie Góry mają bogatą historię szkolnictwa. Tu w 1531 powstała różnowiercza szkoła. W 1713 otwarte zostało pierwsze polskie gimnazjum na Śląsku prowadzone przez
Jezuitów
. Niedługo potem, bo w 1754 powstała szkoła protestancka. W 1803 założono tu pierwszą na ziemiach polskich szkołę górniczą, która istniała do 1933. W okresie pruskim, założono m.in. Gimnazjum Realne w 1870 (późniejsze Państwowe Gimnazjum Męskie im. Jana II Opolskiego, obecnie Liceum Ogólnokształcące im. Stanisława Staszica) i niemiecką szkołę realną w 1908 (od 1922 Publiczna Szkoła Powszechna nr 1, której w 1927 nadano imię Jana III Sobieskiego). Szczególnie w okresie międzywojennym miasto słynęło z dobrze rozwiniętego szkolnictwa (Gimnazjum Męskie, Gimnazjum Żeńskie, Seminarium Nauczycielskie, "Szkoła Raciborzanek"). Obecnie od 2003 funkcjonuje w Tarnowskich Górach uczelnia – Filia Wyższej Szkoły Zarządzania i Administracji w Opolu. Tak więc mieszkańcy mają możliwości nauki we własnym mieście od szkoły podstawowej po studia wyższe. Oprócz 10 szkół podstawowych i 6 gimnazjów istnieje tu 9 zespołów szkół o charakterze zawodowym: budowlanym, ekonomicznym, gastronomicznym, hotelarskim, mechanicznym, elektronicznym, odzieżowym, medycznym, kolejowym oraz chemicznym. Młodzież ma też możliwość pobierania nauki w 6 liceach ogólnokształcących (I L.O. im. Stefanii Sempołowskiej, II L.O. im. Stanisława Staszica,IV L.O. w Zespole Szkół Techniczych i Ogólnokształcących, VI Liceum Ogólnokształcącym z wojskowością, Zespole Szkół Chemiczno-Medycznych i Ogólnokształcących im. M. Skłodowskiej-Curie, Salezjańskim Ośrodku Szkolno- Wychowawczym) i Centrum Kształcenia Ustawicznego. Ponadto w mieście jest też Państwowa Szkoła Muzyczna I stopnia oraz Specjalny Ośrodek Szkolno Wychowawczy. Kościoły i związki wyznanioweKościół św. Apostołów Piotra i Pawła Buddyzm Sport
Jedna z wielu kamienic na Starym Mieście Osoby związane z Tarnowskimi Górami Honorowi obywatele miasta- Ks. prof.
Remigiusz Sobański
– za wybitne osiągnięcia w dziedzinie prawa kanonicznego
- Raymond Wawzyniak – za wybitną działalność na rzecz współpracy partnerskiej pomiędzy Mericourt a Tarnowskimi Górami
- ks. prałat Stefan Wylężek – za ogromny wkład w krzewienie kultury chrześcijańskiej
- Ks. dr Gustaw Klapuch – za wybitne osiągnięcia w dziedzinie praw człowieka w oparciu o moralność chrześcijańską, teologii i działalności społecznej
- Joachim Janik – za wybitne osiągnięcia w dziedzinie prawa karnego w czasie wieloletniego pełnienia funkcji prezesa Sądu Okręgowego w Opolu, wiceprezesa Krajowej Rady Sądownictwa, doradcy ministra sprawiedliwości i wykładowcy Uniwersytetu Opolskiego
- Prof.
Jan Miodek
– za popularyzowanie w swojej działalności naukowej i publicystycznej wartości kulturalnych Ziemi Gwarków oraz podnoszenie prestiżu Tarnowskich Gór
- Pułkownik śp. Bernard Drzyzga – za zasługi na ziemi ojczystej dokonane czynem żołnierza, patrioty i dowódcy Armii Krajowej
- Profesor
Bożena Hager-Małecka
– za zasługi w ratowaniu zdrowia śląskich dzieci
-
Bolesław Lubosz
– za zasługi w twórczości literackiej upowszechniającej m.in. historię i tradycje miasta oraz kulturotwórczą aktywność w Jego teraźniejszym życiu
-
Maria Pańczyk-Pozdziej
– za wybitną i wieloletnią działalność na rzecz popularyzacji śląskich tradycji, gwary i kultury, w tym również tradycji i kultury miasta
-
ksiądz Jan Twardowski
– za wspaniałą twórczość literacką, dzięki której zaglądamy w głąb własnej duszy i znajdujemy odpowiedź na pytania o nas samych i o istocie uczuć
- dr Guidotto Hrabia Henckel Książę von Donnersmarck – za zasługi rodu
Henckel von Donnersmarck
dla rozwoju miasta i regionu
- prof. Andrzej Kwolek – za całokształt działalności naukowej, dydaktycznej i społecznej w dziedzinie rehabilitacji medycznej
Pozostałe osoby-
Jerzy Hohenzollern-Ansbach
(1484-1543), książę
Karniowa
, pan
Bytomia
, założyciel Tarnowskich Gór, od 1532 roku również książę raciborski
-
Jan Jerzy (książę Karniowa)
(1577-1624), książę Karniowa, pan Bytomia, Tarnowskich Gór i
Bogumina
-
Karol Maksymilian Henckel von Donnersmarck
(1642-1720), pan Tarnowskich Gór,
baron
i
hrabia cesarstwa
-
Leon Maksymilian Henckel von Donnersmarck
(1691-1771), baron i hrabia cesarstwa, pan Tarnowskich Gór, 3.
wolny pan stanowy
Bytomia
-
Karol Erdmann Henckel von Donnersmarck
(1695-1760), pan Tarnowskich Gór, baron i hrabia cesarstwa
-
Salomon Isaac
(ur. ok. 1730, zm. po 1794) – żydowski kupiec, agent handlowy, przedsiębiorca górniczy działający w
Brabancji
i na
Górnym Śląsku
, od 1779 wyższy urzędnik nowo powstałego pruskiego urzędu górniczego w Tarnowskich Górach, jeden z najbardziej zasłużonych twórców podwalin śląskiego
górnictwa
i
hutnictwa
-
Erdmann Gustaw Henckel von Donnersmarck
(1734-1805), pan Tarnowskich Gór,
starosta
bytomski, baron i hrabia cesarstwa
-
Fryderyk Ludwik Hohenlohe
, (ur. 31 stycznia 1746 w
Ingelfingen
, zm. 15 lutego 1818 w
Slawentzitz
) – książę cesarstwa na
Ingelfingen
i
Öhringen
. Głównodowodzący w
bitwie pod Jeną
w
1806
-
Friedrich Wilhelm von Reden
(ur.
23 marca
1752
w
Hameln
,
Dolna Saksonia
, zm.
3 lipca
1815
w
Bukowcu
(
niem.
Buchwald) w
Sudetach
) – dyrektor Wyższego Urzędu Górniczego we
Wrocławiu
, a później minister w rządzie pruskim, zasłużony dla rozwoju przemysłu
Górnego Śląska
. W
1786
r. obdarzony przez króla
Fryderyka Wilhelma II
tytułem
hrabiowskim
.
-
Zygmunt Bogacz
, (ur. 12 czerwca 1758 w
Zielęcicach
koło
Brzegu
, zm. 27 maja 1800 w Tarnowskich Górach),
hutnik
polski, działający na
Śląsku
-
Rudolf von Carnall
, (ur. 9 lutego 1804 w
Kłodzku
, zm. 17 listopada 1874 we
Wrocławiu
) – niemiecki
inżynier
, geolog, dyrektor Wyższego Urzędu Górniczego we Wrocławiu
-
Emanuel Smołka
, (ur. w 1820 w
Cyprzanowie
), zm. 1854) – polski działacz narodowościowy i społeczny na Górnym Śląsku
-
Martin Websky
, (ur. 17 lipca 1824 w Nieder Wüstegiersdorf, obecnie
Głuszyca
, zm. 27 listopada 1886 w
Berlinie
) –
niemiecki
mineralog
. W Tarnowskich Górach odkrył i opisał minerał, odmianę
aragonitu
, któremu nadał nazwę tarnowicyt
-
Guido Henckel von Donnersmarck
(1830-1916), baron i hrabia cesarstwa, potem pruski
książę
, tytularny pan Tarnowskich Gór, magnat przemysłowy, 13. wolny pan stanowy Bytomia
-
Carl Wernicke
(ur. 15 maja 1848 w Tarnowskich Górach, zm. 15 czerwca 1905 w Gräfenroda) –
niemiecki
lekarz,
psychiatra
i
neuropatolog
-
Friedrich Ernst von Schwerin
, (ur. 4 czerwca 1863,
Katowice
, zm. 16 sierpnia 1936, Berlin), wysoki urzędnik
administracji
pruskiej
,
prawnik
, który działał m.in. w
Bydgoszczy
,
Gdańsku
i na Górnym Śląsku
-
Jan Reginek
, (ur. 24 listopada 1879 w
Dobrzeniu Wielkim
koło
Opola
na pruskim Górnym Śląsku, zm. 1941 w
Oświęcimiu
) – śląski nauczyciel i polityk, doktor geologii, przewodniczący Rady Robotników i Żołnierzy w
Raciborzu
(
1918
), współzałożyciel
Związku Górnoślązaków-Bund der Oberschlesier
(1919), polski działacz plebiscytowy (1920-1921), kierownik Seminarium Nauczycielskiego w Tarnowskich Górach (1922-1928)
-
Emil Gajdas
(ur. 23 listopada 1879 w
Zabrzu
, zm. 9 grudnia 1949 w
Radzionkowie
) – śląski polityk, poseł na
Sejm Śląski
(1930–1939) i jego wicemarszałek (1930–1932)
-
Stylita-Jadwiga Rudzka
, (ur. 31 października 1887 w Leśnicy koło
Opola
, zm. 7 maja 1978 w
Jastrzębiu-Zdroju
) – zakonnica polska, przełożona generalna Zgromadzenia Sióstr Miłosierdzia św. Karola Boromeusza
-
Bronisław Hager
, (ur. 30 stycznia 1890 w
Miłosławiu
, zm. 30 czerwca 1969 w Tarnowskich Górach) – lekarz, działacz niepodległościowy i społeczny
-
Władysław Dybowski ps. "Korwin"
(ur. 17 maja 1892, zamordowany 31 sierpnia 1947 w
więzieniu mokotowskim
w
Warszawie
) –
prawnik
,
rotmistrz
kawalerii
Wojska Polskiego
,
major
Narodowych Sił Zbrojnych
,
adiutant
gen.
Józefa Hallera
.
-
Kazimierz Pruszkowski
, (ur. 21 kwietnia 1897 w
Żaczkach
, zm. 1 października 1969) –
pułkownik
piechoty
Wojska Polskiego
-
Paweł Musioł
, (ur. 1905 w
Lesznej Górnej
, zm. 19 lutego 1943 w Katowicach) – polityk, publicysta, historyk literatury śląskiej, nauczyciel
-
Antoni Rosikoń
, (ur. 10 czerwca 1907 w
Gródkowie Siewierskim
) – prof. dr inżynier budowy dróg i mostów, specjalista z zakresu szkód górniczych w infrastrukturze kolejowej, odznaczony
Krzyżem Komandorskim Orderu Odrodzenia Polski
-
Henryk Janus
, (ur. 1910 w
Rokitnicy
w
powiecie bytomskim
, zm. 19 października 1966) – polski urzędnik państwowy i działacz polityczny, starosta opolski, poseł na
Sejm
PRL
IV kadencji
(1965–1966)
-
Franciszek Jerominek
(1913-1986), ksiądz katolicki, rektor Wyższego Śląskiego Seminarium Duchownego w Krakowie.
-
Jan Kozubek
ps. "Szczerba", (ur. 29 listopada 1915 w Tarnowskich Górach, zm. 14 września 1944 w Warszawie) –
porucznik
, uczestnik
powstania warszawskiego
-
Franciszek Blachnicki
(ur. 24 marca 1921 w Rybniku, zm. 27 lutego 1987 w Carlsbergu w
Niemczech
) –
Sługa Boży
, polski ksiądz
katolicki
, założyciel
Ruchu Światło-Życie
-
Henryk Sporoń
, (ur. 7 sierpnia 1926 w
Świerklańcu
) – publicysta historyczny
-
Zbigniew Głowacki
, (ur. 10 listopada 1931 w Tarnowskich Górach) – polski polityk, poseł na
Sejm
PRL
VIII kadencji
-
Leon Koj
, ur. (3 lutego 1929 w Tarnowskich Górach, zm. w 2006), profesor zwyczajny nauk humanistycznych, wykładowca
Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego
i
Uniwersytetu Marii Curie Skłodowskiej
w
Lublinie
-
Józef Wojnarowski
, (ur. 3 kwietnia 1933 w
Starym Sączu
) – polski
uczony
,
profesor
inżynier
,
nauczyciel akademicki
Politechniki Śląskiej
w
Gliwicach
-
Danuta Grzywaczewska
, (ur. 13 lipca 1933 w
Gdyni
) – polska polityk, posłanka na
Sejm
PRL
IX kadencji
-
Wincenty Swoboda
, (ur. 6 października 1934 w Tarnowskich Górach, zm. 29 września 2000 w
Poznaniu
) –
polski
historyk, badacz dziejów
Bałkanów
-
Jerzy Jóźwiak
, (ur. 28 stycznia 1937 w Tarnowskich Górach) –
polityk
Stronnictwa Demokratycznego
-
Zenon Pigoń
, (ur. 29 czerwca 1940 w miejscowości Radziwiłłów w
województwie wołyńskim
) –
polski
polityk, nauczyciel, poseł na
Sejm
X kadencji
-
Marian Kosiński
, (ur. 4 grudnia 1945 w Tarnowskich Górach), piłkarz
Stali Mielec
, grał na pozycji środkowego obrońcy
-
Zbigniew Kaczmarek
, (ur. 21 lipca 1946 w Tarnowskich Górach), polski
sztangista
, brązowy medalista olimpijski
Letnich Igrzysk Olimpijskich w Monachium
- Jan Franciszek Miodek, (ur. 7 czerwca 1946 w Tarnowskich Górach) – polski językoznawca, profesor i dyrektor Instytutu Filologii Polskiej Uniwersytetu Wrocławskiego, członek Komitetu Językoznawstwa Polskiej Akademii Nauk i Rady Języka Polskiego; popularyzator wiedzy o języku polskim.
-
Henryk Pyka
, (ur. 30 grudnia 1946 w Tarnowskich Górach) – polski
duchowny
katolicki
, dyrektor Muzeum Archidiecezjalnego w
Katowicach
i Galerii Fra Angelico.
-
Janusz Adamczyk
, (ur. 24 grudnia 1947 w Tarnowskich Górach, zm. 30 grudnia 2003) –
generał brygady
Wojska Polskiego
,
doktor
nauk medycznych
-
Stefan Jurkowski
, (ur. 30 stycznia 1948 w Tarnowskich Górach), poeta, publicysta, krytyk literacki, dziennikarz
-
Zygmunt Pejsak
, (ur. 17 kwietnia 1948 w Tarnowskich Górach) – polski lekarz weterynarii, profesor doktor habilitowany
nauk weterynaryjnych
-
Stanisław Kowolik
, (ur. 4 listopada 1953 w
Piekarach Śląskich
) – polski polityk,
samorządowiec
, poseł na
Sejm
II kadencji
.
-
Krzysztof Miller
, (ur. w 1953 w Tarnowskich Górach – polski
operator filmowy
i
fotografik
-
Tadeusz Dembończyk
(ur. 23 grudnia 1955 w Tarnowskich Górach – polski
sztangista
. Brązowy medalista olimpijski z
Moskwy
-
Krzysztof Śmieja
, (ur. 7 lipca 1957 w Tarnowskich Górach) – polski polityk, prawnik, poseł na
Sejm
III kadencji
, członek
Trybunału Stanu
-
Andrzej Stefański
, (ur. w 1957 w Tarnowskich Górach) – polski
dziennikarz
, były redaktor naczelny
katowickiego
i
stołecznego
wydania
Gazety Wyborczej
-
Ryszard Zając
, (ur. 15 marca 1959 w
Czeladzi
) – polski polityk i dziennikarz
-
Bogusław Paleczny
, (ur. 9 maja 1959 w
Szczecinie
, zm. 2 czerwca 2009 w Tarnowskich Górach) – polski duchowny katolicki,
kamilianin
, działacz społeczny na rzecz pomocy bezdomnym, autor muzyki religijnej.
-
Joanna Szafruga-Sypniewska
, (ur. 22 czerwca 1959 w Tarnowskich Górach) – polski polityk, poseł na
Sejm
II kadencji
.
-
Mariusz Zalejski
, (ur. 1959 w Tarnowskich Górach) – polski
aktor
-
Jolanta Wilk
, (ur. 11 września 1961 w Tarnowskich Górach) – polska aktorka, głównie zajmująca się
dubbingiem
i
kabaretem
-
Edward Przebieracz
,(ur.18 marca 1962 w Kazimierzy Wielkiej) – polski literat, teolog, dyrektor Wydawnictwa św.Macieja Apostoła
- Zbigniew Markowski,(ur.12 wrzesnia 1963 w Tarnowskich Górach) – dziennikarz, dyrektor programowy TVP Katowice, przezes pierwszej na Śląsku prywatnej stacji telewizyjnej Rondo, złożyciel pierwszego na śląsku portalu internetowego promującego powiat tarnogórski oraz śląską kulturę, wykładowca akademicki
-
Piotr Zienc
, (ur. 25 września 1966 w Tarnowskich Górach) – polski
samorządowiec
, od 2006 przewodniczący
sejmiku
śląskiego
-
Piotr Brzoza
, (ur. 19 października 1966 w Tarnowskich Górach}, polski piłkarz, grający na pozycji obrońcy. Znany głównie z występów w
Polonii Bytom
,
Śląsku Wrocław
,
Górniku Zabrze
i
Odrze Wodzisław Śląski
, były reprezentant Polski
-
Martin Max
, (ur. 7 sierpnia 1968 roku w Tarnowskich Górach) – były
niemiecki
piłkarz
polskiego
pochodzenia występujący na pozycji
napastnika
.
-
Krzysztof Respondek
, (ur. 17 lipca 1969 w Tarnowskich Górach) – polski aktor i
piosenkarz
, obecnie występuje w kabarecie
Rak
-
Eryk Lubos
, (ur. 6 września 1974 roku w Tarnowskich Górach), polski aktor filmowy i teatralny.
-
Tomasz Głogowski
, (ur. 30 grudnia 1974 w Tarnowskich Górach) – polski polityk i nauczyciel akademicki, poseł na
Sejm
V
i
VI kadencji
.
-
Jacek Dubiel
, (ur. 3 lutego 1976 w Tarnowskich Górach) – polski
szachista
-
Robert Krawczyk
, (ur. 26 marca 1978 w Tarnowskich Górach) – polski
judoka
, wielokrotny reprezentant Polski, członek kadry olimpijskiej i trener
-
Sylwia Gliwa
, (ur. 7 czerwca 1978 w Tarnowskich Górach) – polska aktorka
filmowa
i
teatralna
-
Lucjan Karasiewicz
, (ur. 10 lipca 1979 w Tarnowskich Górach) – polski polityk, poseł na
Sejm
V
i
VI
kadencji
-
Dariusz Świercz
, (ur. 31 maja 1994 w Tarnowskich Górach) – polski szachista,
arcymistrz
od 2009]
Zobacz teżPrzypisy Bibliografia- Historia Tarnowskich Gór, p. red. prof. Jana Drabiny, Tarnowskie Góry 2000.
- Herb i barwy Tarnowskich Gór, A. Kuzio-Podrucki, D. Woźnicki, Tarnowskie Góry 2002.
- Sławni na Tarnogórskiej Ziemi, A. Kuzio-Podrucki, D. Woźnicki, Tarnowskie Góry 2003.
- "Zeszyty Tarnogórskie" nr 1-52 (wydawnictwo ciągłe), wyd. Instytut Tarnogórski i Muzeum, Tarnowskie Góry 1986-2007.
Linki zewnętrzne
Inne hasła zawierające informacje o "Tarnowskie Góry":
Wag
...
Trzcina cukrowa
...
Tampere
...
Uznam
...
Jura
...
Zugspitze
...
Michałowice (powiat jeleniogórski)
...
Teatr Nasz
...
Flins
...
Sedmídolí
...
Inne lekcje zawierające informacje o "Tarnowskie Góry":
19 Sygnały na drodze. Hierarchia sygnałów i znaków (plansza 17)
...
23 Pierwsza pomoc (plansza 7)
...
211a Rzeczpospolita na arenie międzynarodowej w dwudziestoleciu międzywojennym (plansza 9)
...
|