Akord – współbrzmienie co najmniej trzech
dźwięków
o różnej wysokości i nazwie.
Współbrzmienie kilku dźwięków oddalonych o
oktawę
lub jej wielokrotności nie stanowi akordu. Powoduje jedynie wzmocnienie dźwięku najniższego i wzbogacenie jego barwy.
Dźwięki składające się na akord muszą mieć jednoznacznie określoną wysokość. Wynika z tego, że efekty perkusyjne nie mogą być składnikami akordu.
W niektórych przypadkach współbrzmienia dwudźwięków (odpowiadające definicji
interwału
) mogą być traktowane jako akordy niepełne. W nowszej harmonii budowane są akordy na bazie innych
interwałów
niż tercja, np. ich podstawą jest
kwarta
.
Budowa akordu
Akordy buduje się tercjami. Zasada ta wynika z istnienia
szeregu harmonicznego
. Po ułożeniu tonów harmonicznych tercjami pomijając tony zwielokrotnione w oktawach, otrzymuje się pięć rodzajów akordów naturalnych:
Nazwy akordów biorą się od interwału, w jakim są one zawarte.
Pierwszy (najniższy) dźwięk akordu nazywa się prymą, drugi - tercją, trzeci - kwintą, czwarty - septymą, piąty - noną, szósty - undecymą, siódmy - tercdecymą.
Poszczególne składniki akordu mogą być poprzemieszczane względem siebie lub ominięte. Jednak o typie akordu decyduje interwał w jakim zawiera się akord po uporządkowaniu jego dźwięków od najniższego do najwyższego oraz kontekst, w którym się znajduje w utworze.
Podział akordów
Ze względu na ilość dźwięków
- Trójdźwięk
- Akord septymowy (czterodźwięk)
- Akord nonowy (pięciodźwięk)
- Akord undecymowy (sześciodźwięk)
- Akord tercdecymowy (siedmiodźwięk)
Ze względu na współbrzmienie
- Akord
konsonansowy
- akord, w którym współbrzmienia między wszystkimi składnikami są konsonansowe (trójdźwięki durowe oraz molowe)
- Akord
dysonansowy
- akord, w którym przynajmniej jedno współbrzmienie pomiędzy składnikami jest dysonansowe. Przykładowo w akordzie septymowym między pierwszym a czwartym składnikiem znajduje się dysonujący interwał
septymy
.
Ze względu na pokrewieństwo
- Akordy pokrewne to takie akordy, które mają co najmniej jeden dźwięk wspólny.
- Akordy niepokrewne to takie akordy, które nie mają żadnego dźwięku wspólnego.
Stosunek pokrewieństwa/niepokrewieństwa określa się interwałem, jaki tworzą prymy dwóch akordów. I tak C-dur i D-dur są niepokrewne w stosunku sekundy, zaś B-dur i F-dur są pokrewne w stosunku kwinty.
Ze względu na funkcję w danej tonacji
- Akordy główne, czyli trójdźwięki
triady harmonicznej
. W C-dur będą to: C-dur, F-dur i G-dur.
-
Akordy poboczne
, czyli trójdźwięki nie wchodzące w skład triady harmonicznej. W C-dur będą to trójdźwięki: d-moll, e-moll, a-moll, h-zmniejszony.
Postać akordu
Postać akordu określa jego
przewrót
. W zależności od tego, który składnik akordu znajduje się najniżej akord może być:
- w postaci zasadniczej - najniższym dźwiękiem jest pryma akordu
- w I przewrocie - najniższym dźwiękiem jest tercja akordu
- w II przewrocie - najniższym dźwiękiem jest kwinta akordu
- w III przewrocie - najniższym dźwiękiem jest septyma akordu
- w IV przewrocie - najniższym dźwiękiem jest nona akordu
- w V przewrocie - najniższym dźwiękiem jest undecyma akordu
- w VI przewrocie - najniższym dźwiękiem jest tercdecyma akordu
Nie każdy akord musi istnieć w każdej postaci. Trójdźwięk posiada pozycję zasadniczą oraz dwa przewroty, gdyż nie posiada więcej składników.
Pozycja akordu
Pozycja akordu określa składnik, który jest najwyższym dźwiękiem w akordzie (przykładowo trójdźwięk C-dur w pozycji tercji ma najwyżej umieszczoną tercję, czyli dźwięk e).
Zobacz też