Architektura barokowa w Niemczech
Architektura barokowa w Niemczech
Enrico Zucalli – Monachium – kościół Teatynów | Wnętrze kościoła Teatynów w Monachium | Enrico Zucalli – Pałac Nymphenburg | Enrico Zucalli – Klasztor Ettal | Giovanni Antonio Viscardi – Klasztoru Fürstenfeld – wnętrze kościoła | Giovanni Antonio Viscardi – Monachium, kościół św. Trójcy | Wnętrze kościoła św, Trójcy w Monachium | Georg Dientzenhofer – kaplica Trójcy Świętej w Waldsassen | Dientzenhofer – Bamberg – fasada kościoła św. Marcina | Johann Dientzenhofer – katedra w Fuldzie | J.L. Dientzenhofer – pałac biskupa – Bamberg | Dominikus Zimmermann – plan kościoła w Steinhausem | Dominikus Zimmermann – kościół w Wies – ołtarz główny | | Johann Georg Starcke – Stara Giełda Handlowa w Lipsku | Matthäus Daniel Pöppelmann – Zwinger | Gaetano Chiaveri – Hofkirche w Dreźnie | |
Paul du Ry – kościół w Carsdorf Johann Arnold Nering – Berlin – Arsenał Johann Arnold Nering – kaplica zamkowa w Köpenick Georg von Knobelsdorff – Pałac w Charlottenburg G. W. von Knobelsdorff – Poczdam – Stary Zamek – Stajnie Królewskie Pałac Sanssouci – rokokowa elewacja Balthasar Neumann – rezydencja biskupów w Würzburgu Balthasar Neumann – Fasada kościół opactwa w Neresheim Balthasar Neumann – bazylika w Vierzehnheiligen Wnętrze bazyliki w Vierzehnheiligen Balthasar Neumann – Dom pod Sokołem w Würzburgu François de Cuvilliés – wnętrze Cuvilliés-Theater François de Cuvilliés – Bonn Koblenzer Tor François de Cuvilliés – Monachium – Pałac Holstein Georg Bähr – Frauenkirche w Dreźnie Po niespokojnej pierwszej połowie
XVII wieku
na ziemiach
niemieckich
zapanował pokój.
Wojna trzydziestoletnia
, która trwała w latach
1618
-
1648
, zakończyła się, a księstwa wyodrębniły się jako niezależnie państewka. Ugruntował się podział na
protestancką
północ i
katolickie
południe. W zrujnowanych gospodarczo krajach dopiero po
1650
roku nastąpiło lekkie ożywienie w budownictwie, a wraz z nim zaczął upowszechniać się ów styl –
barok
. Jeśli wziąć pod uwagę rozdrobnienie polityczne i rozłam religijny, to nie powinno dziwić zróżnicowanie w rozwoju
tego stylu architektonicznego
na terytorium
niemieckim
. W budownictwie sakralnym
kościoły
katolickie początkowo rozwiązywano na planie
trójnawowej
bazyliki
z
elewacją
frontową dość często flankowaną dwiema
wieżami
. Nie zawsze projektowano nawę krzyżową i stosowano
kopułę
nad skrzyżowaniem naw. W drugiej połowie XVII wieku coraz częściej pojawiają się
układy centralne
o wydłużonym planie i bogatej dekoracji. Koniec XVII wieku zaowocował budynkami o giętych elewacjach o silnie profilowanych
obelkowaniach
, rzeźbiarsko traktowanych
hełmach
i
latarniach
, fantazyjnie rozczłonkowanych obramowaniach otworów i gęsto profilowanych
pilastrach
i łukach
sklepień
, dekoracyjnie potraktowanych
kartuszach
,
medalionach
,
wspornikach
. Budownictwo zborów ewangelickich, długo skromne, o układach podłużnych i centralnych, z wolna się zmienia, a w
XVIII wieku
zaczyna nawet przypominać architekturę krajów katolickich. Wraz z normalizacją gospodarczą kraju ożywa również budownictwo świeckie. Powstają nowe rezydencje magnackie, przebudowywane są istniejące. Pałace wzorowane są na układach
francuskich
, w których budynek główny z dwoma bocznymi skrzydłami poprzedza
dziedziniec
, a
ogród w stylu francuskim
lokalizowany jest za budynkiem. Tak samo wystawnie projektowane są pałace biskupów. Domy mieszczańskie otrzymują nowy wystrój. Nadal, zwłaszcza na północy, występuje
ornament
zwijany i sporadycznie chrząstkowy. Szybko rozpowszechnia się płaski ornament taśmowy. W XVIII wieku coraz częściej stosowany jest
ornament rokokowy
, modelowany w
gipsie
(
sztukateria
), inspirowany wzorami francuskimi. Kraje północno-zachodnie i zachodnieOkoło
1690
roku w
Bremie
francuski architekt, Jean Baptiste Broebes, zbudował budynek Giełdy (Handelsbörse). Ciekawiej reprezentują się dorobek Paula du Ry, francuskiego emigranta działającego w
Hesji
. W
1690
dla cysterskiego klasztoru Haydau (w gminie
Morschen
) projektuje nową oranżerię. W latach
1698
-
1710
realizuje ambitne zadanie zbudowania od podstaw w
Kassel
(
Hofgeismar
) Nowego Miasta (Carsdorf) dla
Hugenotów
. Oprócz planu przestrzennego i projektów budynków mieszkalnych w
1704
buduje nowy, protestancki kościół. Zaprojektował także w
Kassel
miejski pałac dla landgrafa Karola. Budynek powstał w
1714
, już po śmierci Paula. Pracami kierował jego potomek. Obecnie w budynku mieści się Brüder Grimm-Museum, muzeum z pamiątkami po
braciach Grimm
. Ernst Georg Sonnin to kolejny architekt pochodzenia francuskiego. Jego działalność związana była z
Hamburgiem
, gdzie brał udział w odbudowie szeregu budowli. Za najważniejsze z jego przedsięwzięć uważa się projekt odbudowy
kościoła św. Michała
. Współpracując z Johannem Prey zbudowali protestancki kościół założony na planie centralnym krzyża greckiego z wewnętrzną emporą o fantazyjnie wygiętej linii. Kraje północno-wschodniePierwsze elementy baroku pojawiły się w architekturze za sprawą przybyszów z
Holandii
. Największą rolę w
Berlinie
i jego okolicach odegrali: - Michael Mattias Smids z
Bredy
, współpracował z Memhardtem przy budowie fortyfikacji, Stajni Książęcych i wielu innych budynków w Berlinie, zamku w
Oranienburgu
i Poczdamie.
- Johann Gregor Memhardt z
Linz
, wykształcony w Holandii (przed przyjazdem do Berlina zapoznał się z architekturą holenderską m.in. w
Hadze
). W Berlinie projektował zamek (obecnie zamek nie istnieje), pracował przy rozbudowie zamku w Oranienburgu, autor projektu rozbudowy
Poczdamu
(
1661
) i projektant zamku w Poczdamie.
-
Johann Arnold Nering
, (Nehring) niemiecki architekt wykształcony w Holandii, współpracownik Memhardta i Smidsa, budował Berliński Arsenał (po jego śmierci prace ukończył Andreas Schlüter), pracował przy budowie części fortyfikacji i zamku w Berlinie, zaprojektował oranżerię na terenie Lustgarten (
1685
), protestancką kaplicę zamkową w
Köpenick
, plac Gendarmenmarkt,
pałac Charlottenburg
(Nering projektował od
1695
najstarszą część pałacu, ukończoną w latach
1701
-
1713
przez Eosander von Götthe, tzw. Nering-Eosanderbau), pracował przy rozbudowie starego zamku w Poczdamie.
-
Andreas Schlüter
, niemiecki architekt (ur. w 1660 r.) i rzeźbiarz, początkowo współpracował z Neringiem przy budowie Arsenału (jego dziełem jest rzeźbiarska dekoracja budynku, m.in. cykl Umierający wojownicy
1696
), projektant Starej Poczty (
1701
-
1704
) w Berlinie.
-
Georg Wenzeslaus von Knobelsdorff
, architekt i malarz, twórca późnobarokowych dzieł o spokojnej,
klasycyzującej
bryle i
rokokowych wnętrzach
. Jego najważniejsze prace to gmach berlińskiej opery (
1741
), pałace w
Charlottenburgu
(
1740
-
1742
), Sanssouci (
1745
-
1747
),
Rheinsbergu
i starego zamku Poczdamie (z kompleksu zachował się jedynie budynek stajni królewskich).
- Johann Gottfried Büring, budowniczy działający pod koniec rokoko, najbardziej znany jest jego udział przy budowie niektórych budynków w kompleksie Sanssouci, np. Chińskiego Pawilonu, Nowego Pałacu oraz Galerii Obrazów.
Kraje południoweArchitektura baroku w południowej części terytorium Niemiec prezentuje się znacznie bogaciej niż na północy. Powstają dzieła, w których odzwierciedlają się wpływy architektury włoskiej szkoły
Borrominiego
,
Berniniego
i jezuickiej architektury sakralnej oraz francuskiej architektury zespołów pałacowo-parkowych. Wystrój wnętrz został zdominowany francuskim rokoko, które także wpłynęło na ukształtowanie architektonicznej bryły budowli i jej rzeźbiarską dekorację. Na zlecenie arystokracji świeckiej i kościelnej pracowali architekci włoscy i francuscy. Oprócz nich, w dość krótkim czasie pojawiło się wielu znanych artystów pochodzenia niemieckiego. Do najbardziej znanych należą: - Enrico Zucalli, włoski architekt był jednym z pierwszych reprezentantów baroku na południu Niemiec. Od
1663
r. pracował wraz z
bolońskim
architektem Agostino Barelli przy budowie kościoła Teatynów w
Monachium
. Do projektu Barelliego dodał dwie wieże od frontu i kopułę nad skrzyżowaniem naw. Pracował przy rozbudowie pałacu Nymphenburg (wraz z Giovanni Antonio Viscardi, najstarszą część pałacu zbudował Barelli) oraz pałacu Schleissheim w Monachium oraz pałacu (Kurfürstliches Schloss Bonn, obecnie budynek Uniwersytecki) i dworku w
Bonn
. Sporządził także plany przebudowy klasztoru w Ettal (na ich podstawie odbudowano zniszczony pożarem klasztor po śmieci architekta).
- Giovanni Antonio Viscardi, włoski architekt zatrudniony na dworze
bawarskim
. W jego pracach wyraźnie widoczne są wpływy szkoły Borrominiego. Uczestniczył przy realizacji prac Enrico Zucalli. Kierował także przebudową cysterskiego klasztoru Fürstenfeld. Najciekawszą jego pracą jest projekt monachijskiego kościoła św. Trójcy w
Monachium
(
1711
-
1718
). Zastosował tu kopułę bez bębna, konstrukcję, która rozpowszechniła się na południu Niemiec.
- rodzina bawarskich architektów i budowniczych, pracujących nie tylko w Niemczech ale także na terenie
Czech
,
Austrii
:
- Georg Dientzenhofer, wprowadził do budownictwa sakralnego na południu Niemiec ciekawe rozwiązania oparte na planie centralnym. Zaprojektował kaplicę odpustową Trójcy Świętej w
Waldsassen
na rzucie trójkąta równobocznego z przylegającymi do jego boków trzech półkoli. Wnętrze kościoła obiega niskie
obejście
a bryłę akcentują wysokie i smukłe wieże zlokalizowane w wierzchołkach trójkąta. Z bratem Johannem Leonardem pracował przy budowie kościoła św. Marcina w
Bambergu
, którego architektura jest wzorowana na rzymskim
Il Gesù
.
- Johann Dientzenhofer, projektował kościoły, w których śmiało konstruowane, elipsoidalne
sklepienia
przenikały się. Przykładem takiej budowli jest kościół w Banz w
Bad Staffelstein
(
powiat Lichtenfels
). Inne jego dzieła to: katedra i pałac w
Fuldzie
, pałac w
Kleinheubach
, pałac Weissensteina w
Pommersfelden
, kościół w
Litzendorf
.
- Johann Leonhard Dientzenhofer, uczestniczył w rozbudowie benedyktyńskich opactw w Banz i św. Michała w Bambergu oraz nowego pałacu biskupa w Bambergu (do renesansowej rezydencji dobudował dwa skrzydła).
-
Balthasar Neumann
, niemiecki architekt z okresu późnego baroku, pracował przy budowie i rozbudowie wielu kościołów, opactw i zamków np. pałac w
Bruchsal
, pałac Augustusburg w Brühl, dla którego zaprojektował wspaniałą klatkę schodową, kościoły w Gössweinstein, w opactwie w
Neresheim
(jednonawowy w układzie podłużnym o przęsłach przykrytych owalnymi sklepieniami), Steinbach, klasztor i kościół benedyktyński w Münsterschwarzach w Schwarzach nad Menem,
powiat Kitzingen
, opactwa w Banz, w
Schöntal
,
kościół pielgrzymkowy Czternastu Wspomożycieli
w
Vierzehnheiligen
(jednonawowy, ze sklepieniami na planie koła i owalu) Dom pod Sokołem – Falkenhause w Würzburgu (z elewacją o bogatej, rokokowej dekoracji), pałac Poppelsdorfer w Bonn. Najbardziej znane jego projekty to rezydencja biskupa i kaplica rodziny Schönborn przy katedrze w Würzburgu.
-
Dominikus Zimmermann
, architekt niemiecki, znany przede wszystkim jako projektant wnętrz, licznych ołtarzy, ambon i innych dekoracji. Zbudował rokokowe kościoły, zaprojektowane na rzucie elipsy, w Steinhausem (
Bad Schussenried
)
1727
-
1733
i w
Wies
(
Steingaden
,
powiat Weilheim-Schongau
)
1745
-
1754
. Przy wystroju wnętrz współpracował z bratem
Johannem Zimmermannem
. Jego inne dzieła to: przebudowa kartuzji w Buxheimie – kościół, kaplica św. Anny (
1713
-
1727
), budowa kościoła NMP w Günzburgu (
1735
-
1740
), przebudowa franciszkańskiego klasztoru w Maria Medingen w
Mödingen
(
1716
-
1725
).
- François de Cuvilliés starszy, bawarski architekt wnętrz urodzony we Francji, przedstawiciel rokoko. Jako nadworny architekt elektorów
Maksymiliana II
i
Karola VII
i pracował nad wystrojem wnętrz
monachijskiej
Rezydencji – Pałacu Królewskiego i znajdującego się w skrzydle pałacu teatru dworskiego Cuvilliés-Theater
1751
-
1753
. Dla zespołu pałacowo-parkowego w Nymphenburgu zaprojektował pałacyk myśliwski Amalienburg (
1734
-
1739
). Jego dziełem jest także monachijski Pałac Holstein z sztukatorską dekoracją Johanna Zimmermanna (obecnie rezydencja biskupa) i fasada kościoła Teatynów (
1765
-
1768
). W
Bonn
pracował nad wystrojem wnętrz pałacu Brühla i bramą wjazdową pałacu elektorskiego (Koblenzer Tor) obecnie budynek należy do kompleksu zabudowań uniwersyteckich, w Brühl pracował nad wystrojem wnętrz zespołu pałacowego (Augustusburg i Falkenlust). Wraz z braćmi Zimmermann, Dominikusem i Johannem, zajmował się dekoracją pomieszczeń pałacu Nymphenburg.
- Johann Georg Starcke, niemiecki architekt, który pracował w
Dreźnie
i jego okolicy. W swoich pracach łączył elementy baroku francuskiego i włoskiego. Zaprojektował Ogród Włoski z pawilonem (
1669
) oraz pałac na terenie drezdeńskiego Grossen Garten (
1678
-
1683
). Brał udział w pracach związanych z przebudową zamku królewskiego Residenzschloss
1691
-
1693
, ujeżdżalni dworskiej w Dreźnie i budynku Starej Giełdy w
Lipsku
(
1678
-
1683
).
-
Matthäus Daniel Pöppelmann
, niemiecki architekt późnego baroku. Studiował we Włoszech, gdzie zainteresował się twórczością
Fontany
. Poznał też prace
austriackiego
architekta
Johanna Hildebrandta
. Pöppelmann w swoich projektach wprowadzał bogatą, symetryczną ornamentykę, która zbiżała jego twórczość do rokoko. Pracował w Berlinie, przy przebudowie zamku, Dreźnie i okolicach oraz w Warszawie. Najsłynniejszym dziełem Pöppelmanna jest drezdeński
Zwinger
(
1711
-
1728
). Wewnętrzny dziedziniec (o pow. ok. 1
ha
) z ogrodem w stylu francuskim okala galeria oraz jedno i dwukondygnacyjne pawilony. Brama prowadząca na dziedziniec została zaprojektowana w formie łuku triumfalnego i wieńczona wielką koroną (stąd jej nazwa Kronentor – Brama Koronna). Pöppelmann pracował także przy budowie lub przebudowie innych obiektów: w Dreźnie – pałac Taschenberg (1711-1715), pałac Japoński (
1715
), pałac w barokowych ogrodach Grossedlitz, pałac Pillnitz koło Drezna (1720-1723), pałac w Moritzburgu (
1723
-
1733
). Zaprojektował również drezdeński
most
Augusta – Augustusbrücke (
1727
-
1731
).
-
Georg Bähr
, architekt niemiecki pracujący przede wszystkim w
Dreźnie
. Jego najważniejszym projektem była budowa luterańskiego kościoła
Frauenkirche
(kościół Mariacki) (
1726
-
1743
). Kościół został zaprojektowany na planie centralnym i zwieńczony wysoką kopułą z
ciosów
. Schody prowadzące na kolistą
emporę
zostały umieszczone w czterech
ryzalitach
przylegających do bryły budowli. Inne prace Bähra to Hotel Saski (Hôtel de Saxe) w Dreźnie, kościoły w Loschwitz (Drezno) (
1705
-
1708
), Schmiedebergu (w pobliżu
Altenbergu
) (
1713
-
1716
) i
Forchheim
(
1719
-
1726
.
-
Gaetano Chiaveri
architekt włoski, pracował w Niemczech, Polsce i Rosji. Efektem jego działalności w Niemczech są drezdeńskie budowle: Pałac Maksymiliana i
katolicki kościół dworski – Hofkirche
(
1739
-
1751
). Budynek katedry został zaprojektowany na planie
bazyliki
o podwyższonej nawie środkowej i półkolistym obejściu. Fasadę o giętych liniach akcentuje smukła, czterokondygnacyjna, ażurowa wieża z
cebulastym hełmem
.
W XVIII wieku zapanowała moda na niewielkie pałacyki i pawilony ogrodowe lokalizowane na terenie rozległych założeń ogrodowych i parkowych. Do największych budowli o tym charakterze należą rokokowe pałace w pobliżu
Stuttgartu
: - Monrepos, budowany od
1760
przez Philippe de la Guêpière. Pałac na wodzie Monrepos to jeden z wielu obiektów założenia parkowo-pałacowego w
Ludwigsburgu
; barokowy zespół budowli powstał na zlecenie
Eberharda Ludwika Wirtemberskiego
i był wzorowany na francuskim
Wersalu
. Główny obiekt – rezydencja, zbudowany przez Johanna Friedricha Nette i Donato Giuseppe Frisoni, był gotowy w
1733
. Letni, myśliwski pałacyk Favorite, powstał w latach
1717
-
1723
według projektu Donato Giuseppe Frisoni.
- Solitude (
1764
-
1775
), zbudowany na zlecenie
Karola Eugeniusza Wirtemberskiego
przez Friedricha Weyhinga, Philippe de la Guêpière i Reinholda Ferdinanda Heinricha Fischera ok. 12,0 km od Ludwigsburga.
Ciekawym przykładem barokowej urbanistyki jest projekt zabudowy
Karlsruhe
w
Wirtembergii
. Miasto zostało założone w
1715
r. przez
Karola Wilhelma
. Centralnym punktem planu stała się wieża ocalała z średniowiecznej zabudowy obronnej (na szczycie Turmberg w
Durlach
). Do wieży dobudowano pałac a od niej, promieniście, wytyczono 32 aleje parkowe. Do zespołu pałacowo-parkowego początkowo przylegało niewielkie osiedle, które dało początek miastu. Literatura- Tadeusz Broniewski, Historia architektury dla wszystkich, Wydawnictwo Ossolineum, 1990 r.
- Sztuka baroku, red. Rolf Toman, Kōln: Kōnemann 2000 r.
- Sztuka Świata, t. 7, praca zbiorowa, Wydawnictwo Arkady, 1994 r.
- David Watkin, Historia architektury zachodniej, Wydawnictwo Arkady 2006 r.
Zobacz też,
historia architektury
Inne hasła zawierające informacje o "Architektura barokowa w Niemczech":
Pęcice
...
Mieszko II Lambert
...
Adwentyzm
...
Linköping
...
Sztuka
...
Brno
...
Dwudziestolecie międzywojenne na świecie
...
Antanas Smetona
...
Klasztor w Pożajściu
...
Wittenberga
...
Inne lekcje zawierające informacje o "Architektura barokowa w Niemczech":
056. Państwa Europy i ich mieszkańcy – część 1 (plansza 8)
...
204 Kryzys europejskiej myśli demokratycznej (plansza 14)
...
011. Cesarstwo Bizantyjskie (plansza 14)
...
|