Barok sycylijski
Barok sycylijskiIlustracja nr 1Kościół barokowy Collegiata przy Via Etnea w
Katanii
wzniesiony około
1768
przez Stefano Ittara Barok sycylijski - specyficzna odmiana
architektury barokowej
spotykana na
Sycylii
w
XVII
i
XVIII
wieku. Styl ten z jednej strony posiada cechy charakterystyczne baroku, takie jak przesyt krzywizn i ornamentów, z drugiej strony wyróżnia się na tle ówczesnej architektury
europejskiej
wykorzystaniem
masek
czy uśmiechniętych aniołków (
puttów
) i generalnie dynamizmem niespotykanym nigdzie indziej. Do niedawna był mało zbadany, mało uznany i rzadko doceniany, mimo badań, prowadzonych przez Anthony'ego Blunta w
latach 60. XX w.
Ten typ baroku nadaje architekturze Sycylii wyraźną własną charakterystykę. Barok sycylijski powstał na skutek potężnego lokalnego
trzęsienia ziemi
w
1693
, które spowodowało konieczność odbudowy wielu budynków. Przed tą datą styl barokowy był niemal niezauważalny na wyspie i reprezentował w zasadzie styl mieszany i naiwny, który czerpał więcej z dziedzictwa architektonicznego wyspy, niż z dzieł wielkich architektów baroku
rzymskiego
. Trzęsienie ziemi dało młodym architektom sycylijskim, z których wielu wykształciło się w
Rzymie
, idealny teren do wzniesienia budynków w bardziej wyrafinowanym stylu barokowym, modnym we
Włoszech
kontynentalnych. Ich dzieła, pełne innowacji stylistycznych, inspirowały innych miejscowych architektów, którzy w końcu wypracowali wspólną metodę: od
1730
nowe budowle na Sycylii były nadzorowane przez rodowitych architektów, doskonale zorientowanych w baroku do tego stopnia, że wypracowali własną szczególną i ograniczoną terytorialnie interpretację tego stylu. Od lat 80.
XVIII w.
barok sycylijski popadł w zapomnienie, wyparty przez nowy modny styl -
neoklasycyzm
. Barok sycylijski, tak bogaty w
ornamenty
i dekoracje, wiernie odzwierciedla społeczną historię wyspy w tamtej epoce i symbolizuje schyłek całej kasty
szlacheckich
mecenasów
sztuki, którzy wówczas tracili znaczenie. Zjawisko schyłkowego baroku sycylijskiego trwało zaledwie pół wieku, lecz dało architekturze wyspy własną tożsamość, trwającą do dzisiaj. Cechy charakterystyczne baroku sycylijskiegoIlustracja nr 2Uniwersytet w Katanii, wzniesiony wg planów G.B. Vaccarini i ukończony w
1752
, jest typowym przykładem baroku sycylijskiego;:
putta
zdobiące
balkony
,
balustrady
z kutego żelaza, rzeźbiona kamieniarka i wykorzystanie
tufu wulkanicznego
dla uzyskania odcieni czerni i szarości
Architektura baroku
to styl
europejski
, który powstał we
Włoszech
w
XVII w.
, charakteryzujący się przede wszystkim przepychem, teatralnością, bogactwem form
rzeźbiarskich
i częstym wykorzystywaniem efektu
chiaroscuro
między
światłem
i
cieniem
w budowli. Barok sycylijski reprezentuje dużo więcej, niż tylko zbiór dzieł barokowych, przypadkowo wzniesionych na
Sycylii
i określany jest jako styl niezależny. Np. cechą baroku jest wznoszenie w tym stylu budynków, zamówionych przez
Kościół rzymskokatolicki
lub
pałaców
(palazzi), czyli
arystokratycznych
prywatnych rezydencji mieszkalnych średniej wielkości. [1] Pierwsze dzieła baroku na Sycylii były niezgrabne, o złych proporcjach i nie wytrzymywały porównania ze wspaniałymi przykładami z
Rzymu
,
Florencji
lub
Neapolu
. Jednak od połowy
XVIII w.
barok sycylijski osiągnął pełną indywidualność i odtąd wyróżniał się w większości przypadków dwoma lub trzema następującymi cechami: -
Maski
i
putti
, często nacechowane
burleską
, podtrzymują
balkony
lub dekorują
fasadę
budynku. Te uśmiechnięte i bardzo widoczne twarze są reliktem architektury
manieryzmu
. (ilustracje nr 2 i 8).
-
Balkony
, począwszy od
1633
, są często otoczone
balustradą
z kutego żelaza o skomplikownym wzorze (ilustracja nr 2), w przeciwieństwie do wcześniejszego okresu, kiedy balustrady miały bardziej prostą konstrukcję (ilustracja nr 6).
-
Schody
zewnętrzne są dość częstym elementem w willach i
palazzi
. Większość tych rezydencji posiada wejście paradne, przeznaczone początkowo dla wjazdu
karocy
, które składa się z
łuku
przebitego w fasadzie, przylegającej do
ulicy
, prowadzącego na dziedziniec wewnętrzny. To przeważnie z tego miejsca wznoszą się, aż do sal przyjęć na pierwszym piętrze, podwójne schody o wyszukanej strukturze:
symetryczne
płaszczyzny schodów mogą zmieniać kierunek aż czterokrotnie. Dojście do
kościołów
ma często formę długich i prostych schodów, przypominających te na
Piazza di Spagna
w Rzymie (ilustracja nr 23).
- Fasady, zarówno w kościołach, jak w palazzi, były często wklęsło lub wypukło wygięte (ilustracje nr 1 i 6). Niekiedy wgłębienie utworzone przez wygięcie fasady służyło do wstawienia tam schodów zewnętrznych.
Ilustracja nr 3Dzwonnica wieńcząca kościół San Giuseppe w
Ragusie
, wzniesiony przez Rosario Gagliardi. - Dzwonnica na Sycylii nie miała formy
campanilli
, oddzielonej od kościoła, tak jak to często ma miejsce we
Włoszech
kontynentalnych, lecz była umieszczana nad fasadą budynku kultowego, przeważnie ponad
frontonem
centralnym. Dzwonnica zawiera jeden lub wiele
dzwonów
, każdy zawieszony pod własnym łukiem (patrz obok). Gdy kościół ma szczególne znaczenie i gdy posiada wiele dzwonów, wówczas górna część fasady przybiera formę
arkady
bogato rzeźbionej i dekorowanej, tak jak w Collegiata w
Katanii
(ilustracja nr 1). Dzwonnica stanowi jeden z elementów najbardziej typowych i częstych w baroku sycylijskim.
- Wnętrze kościołów zdobi wielka ilość
kolorowych
marmurów
, wprawionych w podłogi i ściany. (ilustracja nr 17).
-
Kolumny
, szczególnie na początku, rzadko są zgrupowane, lecz raczej występują osobno. Zresztą, nawet jeśli są często zdobione złoceniami, to na ogół wspierają tylko
łuki
o prostych formach, co zdradza wciąż silny wpływ epoki
normandzkiej
, znacznie mniej wyszukanej. (ilustracja nr 4).
- Kamieniarka jest starannie
rzeźbiona
i zdobiona. Od końca
XVI w.
architekci
sycylijscy zdobili kamień wzorem, przedstawiającym
liście
,
łuski
ryb
lub nawet
muszle
. Te ostatnie stały się następnie dominującym motywem stylu barokowego. Niekiedy zdobienie kamieniarki było wykonywane raczej na
pilastrach
, niż na ścianach (ilustracja nr 2), a przyczyną tego był zamiar wywołania zaskoczenia, przez działanie sprzeczne z oczekiwanym.
- Liczne budowle baroku sycylijskiego były wznoszone z miejscowych
skał wulkanicznych
, ponieważ były łatwo dostępne. Ich odcienie
czerni
i
szarości
są często wykorzystywane , aby tworzyć efekt
światłocienia
, podkreślając w ten sposób preferencję baroku dla światła i cienia.
- Wpływ architektury
Hiszpanii
, wówczas władającej
wyspą
, jest często widoczny (ilustracja nr 15), chociaż mniej wyraźnie, niż wpływ gotyku normandzkiego. Styl hiszpański jest szczególnie widoczny na wschodzie Sycylii : np. monumentalna Porta Grazia w
Messynie
(
1680
), mogłaby znajdować się w innych miastach i
cytadelach
hiszpańskiego imperium kolonialnego
. Ten model bramy miejskiej w formie łuku był wielokrotnie powielany w
Katanii
po
trzęsieniu ziemi
.
Podsumowując, barok sycylijski nie może jednak być definiowany przez obecność jednego lub wielu elementów, wymienionych powyżej, ponieważ żaden z nich nie jest charakterystyczny tylko dla architektury sycylijskiej. Pełna i wyczerpująca ocena baroku sycylijskiego wymaga z pewnością rozpoznania niektórych cech charakterystycznych, lecz również wymaga oceny całości budowli i jej ducha, aby określić, czy krzywizny, rzeźby i dekoracje wykazują rzeczywiście tę płynność tak charakterystyczną dla sycylijskiego stylu życia. Narodziny baroku sycylijskiego
Sycylia
, niewielka wyspa
wulkaniczna
w środkowej części
Morza Śródziemnego
, była kolonizowana przez starożytnych
Greków
, zarządzana silną ręką przez
Rzymian
, podporządkowana
Cesarstwu Bizantyjskiemu
, podbita przez ludy barbarzyńskie, przekształcona w
emirat
muzułmański
, następnie w
księstwo
normandzkie
i przekazana
Hohenstaufom
, potem rządzona przez
Plantagenetów
i w końcu przez
Hiszpanię
. Następnie wyspa przeszła po rządy
Burbonów
neapolitańskich
, a ostatecznie została przyłączona do
Królestwa Włoch
w
1860
. Sycylijczycy asymilowali w ten sposób liczne
kultury
, co tłumaczy dużą różnorodność
architektoniczną
wyspy. Innowacyjna forma architektury dekoracyjnej i
klasycystycznej
, charakterystyczna dla Sycylii, zaczęła pojawiać się w latach 30.
XVI w.
Pod silnym wpływem zrujnowanych budowli greckich oraz wzniesionych na wyspie normandzkich
katedr
, ta nowa forma zaczęła przyswajać motywy architektoniczne, typowe dla
sztuki starożytnej Grecji
, takie jak klucz grecki. Wpływ sztuki normandzkiej odzwierciedlił się w zastosowaniu
łuku
i w ważnej funkcji
okien
. Ta powstająca architektura jest pod wieloma względami wyjątkowa: przeciwnie, niż w
Europie
kontynentalnej, nie miała źródła w architekturze
odrodzenia
, lecz stanowiła w rzeczywistości rozwiniętą formę
gotyku
normandzkiego. Sztuka odrodzenia zaledwie zaznaczyła się na Sycylii, nawet w stołecznym mieście
Palermo
, jedynym dziełem z okresu
Cinquecento
jest
fontanna
, przywieziona z
Florencji
, gdzie zbudowano ją dwadzieścia lat wcześniej. (ilustracja nr 5) Niepopularność stylu renesansowego na Sycylii nie wynikała w żadnym wypadku z ignorancji. Antonello Gagini był zaangażowany w budowę
kościoła
Santa Maria di Porto Salvo aż do swej śmierci w
1536
. Został zastąpiony przez
architekta
Antonia Scaglione, który porzucił styl renesansowy i zakończył budowę w stylu normandzkim. DziedzictwoIlustracja nr 6Kosciół Anime Del Purgatorio, w
Ragusie
, zbudowany w drugiej połowie
XVIII w.
Barok sycylijski jako
styl architektoniczny
jest dziś poznany całkowicie, głównie dzięki badaniom Anthony'ego Blunta, który jest jednym z nielicznych badaczy szczególnie zainteresowanych tym stylem. Większość
pałaców
barokowych
pozostawała w rękach prywatnych jeszcze w
XIX wieku
. Stan ten się zmieniał w miarę jak stara
arystokracja
żeniła się z
burżuazją
, popadając jednocześnie w długi. Tylko nieliczne familie utrzymały własność swoich rodowych siedzib do dzisiaj. Jeśli chodzi o barokowe
kościoły
, to dzięki pobożności Sycylijczyków wiele z nich jest czynnych do dzisiaj. Degradacja i obecny straszny stan tak wielu palazzi nie mogą być po prostu atrybuowane brakiem opieki ze strony właścicieli tych obiektów, ale również brakiem woli politycznej
Włoskiej Partii Socjalistycznej
. Niektóre z najpiękniejszych willi lub najpiękniejszych pałaców, w tym także Pałacu
Książę Lampedusa
w
Palermo
są ciągle w ruinach od czasu
bombardowań
przez lotnictwo
amerykańskie
w
1943
roku. Często, nic nie zostało zrobione, aby odrestaurować lub tez nawet zachować to co po nich pozostało. Jeśli chodzi o budynki, które przetrwały
druga wojnę światową
, często zostały one zaadoptowane na lokale biurowe lub mieszkalne, co implikuje ich rozczłonkowanie, podziały lub tez sprzedaż wnętrz barokowych. W przeciwieństwie do tego co można zobaczyć w
Wielkiej Brytanii
, ci nieliczni reprezentanci arystokracji sycylijskiej zamieszkujący wciąż w palazzi nie poszli drogą de-naturalizacji ich
sadów
poprzez umieszczanie tam np.
dzikich zwierząt
w celu przyciągnięcia zaciekawienia
turystów
. Ostatni
książęta
,
markizowie
czy
hrabiowie
z Sycylii preferują często żyć w oddaleniu, w otoczeniu
piękna
. Właściciele oraz władza publiczna zaczynają mimo wszystko chcieć zabezpieczyć zachowanie tego dziedzictwa historii
Sycylii
. Sycylijskie pałace barokowe, korzystając z magnesu turystycznego wyspy, otwierają progresywnie swoje bramy na publiczność ciekawą i zamożną, dotychczas przede wszystkim
Amerykanie
lub
Brytyjczycy
raczej niż
Włosi
. Jeszcze kilka lat wcześniej, sala balowa pałacu Gangi była jedyna w regionie, która mogła się poszczycić faktem, że była miejscem kręcenia
filmu
, podczas gdy dziś duża liczba salonów i
sal balowych
zaczynają przyjmować rożnego rodzaju wydarzenia prywatne lub publiczne. Niektóre palazzi oferują nawet usługi typu « Bed and Breakfast » dla odwiedzających przejezdnie, nawiązując w ten sposob z wielka tradycja gościnności dla której były one zaprojektowane. Główni architekci baroku sycylijskiego- Antonello Gagini
- Rosario Gagliardi
- Andrea Giganti
- Camillo-Guarino Guarini
- Stefano Ittar
- Paolo Labisi
- Giulio Lasso
- Giuseppe Venanzio Marvuglia
- Tomasso Napoli
- Andrea Palma
- Vincenzo Sinatra
- Giovanni Battista Vaccarini
Przypisy- ↑ Żaden
arystokrata
sycylijski nie nazwałby tak swojej siedziby, preferując raczej słowo casa (dom). Słowo: "Palazzo" wraz z rodowym nazwiskiem było określeniem, zastrzeżonym dla władz państwowych, kupców i dostawców.
Źródła- Tłumaczenie artykułu
Baroque Sicilien
(z francuskiej Wikipedii, wersja z 26 października 2007)
- Anthony Blunt, Sicilian baroque, Weidenfeld and Nicolson Ltd., 1968.
- Francesco Palazzolo Drago, Famiglie nobili sicilian, Arnaldo Forni, Palerme, 1927.
- A J. Du Pays, Guide d'Italie et Sicile, Hachette, 1877.
- Gérard Gefen, Sicily, Land of the Leopard Princes, Tauris Parke Books, 2001.
- Pasquale Hamel, Breve storia della societa siciliana (1790-1980), Sellerio di Giorgianni, Palerme, 1994.
Linki zewnętrzne
Inne hasła zawierające informacje o "Barok sycylijski":
Linz
...
Brno
...
Ratusz w Kownie
...
XVI wiek
...
Klasztor w Pożajściu
...
Wittenberga
...
Canaletto
...
Złota wolność szlachecka
...
Adam Naruszewicz
...
Szczekociny
...
Inne lekcje zawierające informacje o "Barok sycylijski":
109 Kultura europejskiego baroku (plansza 12)
...
109 Kultura europejskiego baroku (plansza 15)
...
116. Barok (plansza 3)
...
|