Dominat (
łac.
dominus et deus - pan i bóg) – termin używany przez współczesnych historyków na określenie ustroju Cesarstwa rzymskiego (III w.) po reformach
Dioklecjana
. Charakteryzowała go absolutna władza
cesarza
używającego tytułu dominus et deus (pan i bóg).
Dioklecjan przeprowadził reformę
państwa rzymskiego
, konieczną ze względu na rozległość terytorialną. Wprowadził rządy, nazwane
tetrarchią
(rządy czterech, czwórwładza), która polegała na tym, iż
Imperium
rządzi dwóch
augustów
, oni natomiast mianują swoich zastępców zwanych
cezarami
, po 20. latach sprawowania władzy, w teorii, mają zrzec się tytułu augusta na swojego zastępcę, który po kolejnych 20. latach ma zrzec się władzy na swego cezara itd. Dioklecjan, pozostając na Wschodzie, zachował władzę zwierzchnią nad całością
cesarstwa
. Jednocześnie, zrywając całkowicie z pozorami
republiki
, wprowadził jawną władzę absolutną, czego wyrazem był też pełen przepychu, wzorowany na tradycjach wschodnich rytuał dworski.
Pierwszymi tetrarchami byli:
Reforma podwajała liczbę
prowincji
z 50 do około 110, wprowadzała jednostki wobec nich nadrzędne (
diecezje
), kilka prowincji stanowiło jedną diecezję na czele z
wikariuszem
. Nowy podział terytorialny miał zdecentralizować państwo, zmniejszyć władzę namiestników prowincji, zwiększając przy tym wydajność tychże terytoriów.
Wojsko
zostało podzielone na dwa rodzaje: stacjonujące tuż przy granicy, mające przyjmować pierwsze uderzenie wroga (bardziej defensywne) oraz lotne (bardziej ofensywne), składające się głównie z
konnicy
, mające interweniować w miejscach szczególnie zagrożonych. Rozdzielała też władzę cywilną od wojskowej.
Sam system tetrarchii nie przetrwał po
abdykacji
Dioklecjana, jednak jego reformy umocniły państwo rzymskie na kolejne 200 lat.