Włochy
– należą pod względem gospodarczym do najważniejszych krajów
Europy
i świata, chociaż od połowy lat dziewięćdziesiątych ubiegłego wieku ich gospodarka rozwija się wyraźnie wolniej niż przeciętna dla krajów
UE
. W 2009 roku
PKB
w tym kraju wyniosło 2112,78 miliardów dolarów - co czyni Włochy siódmą największą gospodarką Świata[1]. Udział poszczególnych gałęzi gospodarki w tworzeniu PKB był następujący (2003, w %):
rolnictwo
i leśnictwo 2,6, przemysł i rzemiosło 28,3, handel 18,4, budownictwo 6,9, usługi finansowe i bankowość 9,5, pozostałe 41,2. Poważnym problemem gospodarczym jest znaczne bezrobocie (8,3% zasobów siły roboczej w 2003) oraz zadłużenie wewnętrzne kraju przewyższające wartość
PKB
i wynoszące w 2003 ok. 1,38 biliona
euro
. Średni wzrost gospodarczy w ostatnich pięciu latach oscyluje wokół 1%, zaś wzrost cen przekraczał zazwyczaj 1,5% rocznie.
Olbrzymim problemem gospodarki
włoskiej
jest wybitnie nierównomierny poziom rozwoju poszczególnych regionów kraju. Gospodarczo
Włochy
wyraźnie dzielą się na wysoko rozwiniętą północ i do niedawna zacofane, dziś nadal słabiej rozwinięte południe. Region przemysłowy
Lombardii
i
Piemontu
należy do najbogatszych obszarów świata, a
przemysł
jest tu bardzo dobrze rozwinięty i nowoczesny, zaś
rolnictwo
wysoko wydajne. Na południu przeważają tradycyjne uprawy oraz małe i nisko wydajne gospodarstwa rolne, natomiast przemysł jest znacznie słabiej rozwinięty i bezrobocie wysokie. Mimo tych różnic Włochy są siódmą potęgą gospodarczą świata.
Bogactwa naturalne i mineralne
Włochy obfitują w rozmaite bogactwa naturalne i mineralne, które jednak nie zawsze całkowicie zaspokajają rosnące potrzeby gospodarki. Wydobycie różnych gatunków
węgla kamiennego
obecnie zanika – rocznie poniżej pół miliona ton – i jest prowadzone głównie na
Sardynii
ok. Iglesiente oraz w regionie
Friuli
, ponadto
węgiel brunatny
wydobywa się w
Umbrii
oraz koło
Grosseto
. Odkrycie po
II wojnie światowej
poważnych zasobów
ropy naftowej
i
gazu ziemnego
znacznie poprawiło bilans energetyczny kraju. Około 80% wydobycia tych surowców daje
Sycylia
– okolice
Geli
i
Raguzy
oraz szelf przybrzeżny w tym rejonie, ponadto gaz eksploatuje się na
Nizinie Padańskiej
. Niegdysiejsza intensywna eksploatacja
rud żelaza
na
Elbie
została wstrzymana, bogate złoża rud
cynku
i
ołowiu
są na
Sardynii
koło Iglesiente.
Sycylia
jest zasobna w złoża
siarki
, które stały się podstawą rozwoju wielkich fabryk
kwasu
i ciężkiej chemii. Ogromne zasoby kamieni budowlanych oraz żwirów, piasków są podstawą wysoko rozwiniętego przemysłu
cementowego
i wapienniczego, a także przedmiotem intensywnej eksploatacji dla potrzeb budownictwa. Surowce budowlane występują powszechnie w całym kraju, lecz najbardziej znane obszary wydobycia to przedgórze
Alp
oraz środkowe
Apeniny
, w tym słynne
marmury carraryjskie
. Do zaspokojenia potrzeb energetycznych wykorzystuje się energię wód płynących (
alpejskie
dopływy
Padu
i
Adygi
); elektrownie wodne dostarczają ogółem 15% produkcji
energii elektrycznej
. Ograniczone znaczenie ma również wydobycie boksytów, niklu i
soli
oraz wykorzystanie
energii geotermicznej
– na przykład elektrownia Larderello – w okolicach
wulkanów
oraz
energię atomową
.
Przemysł
Bardzo dobrze rozwiniętą gałęzią przemysłu jest
hutnictwo
, zlokalizowane głównie w miastach
portowych
– Cornigliano Ligure koło
Genui
,
Neapol
,
Tarent
na południu – ze względu na
import
surowców – oraz w
Turynie
i w
Mediolanie
– jest to główny pas przemysłowy kraju. Hutnictwo zaspokaja w całości potrzeby przemysłu elektromaszynowego, a zwłaszcza stoczniowego i samochodowego. Wielka huta aluminium pracuje w Porto Marghera. Włochy są jednym z najpoważniejszych producentów wszelkiego rodzaju maszyn i pojazdów oraz
elektrotechniki
. Najważniejsze zakłady tych gałęzi są w wielkich miastach oraz ich okolicach (Turyn,
Mediolan
, Bolonia, Genua, Rzym, Florencja i inne). Wielka fabryka sprzętu komputerowego firmy Olivetti znajduję się w
Ivrei
. Większość samochodów wytwarza firma
Fiat
, której siedziba znajduje się w Turynie, gdzie także znajdują się największe zakłady produkcyjne, inne ośrodki to Cassino, Mediolan (Alfa Romeo); Włochy słyną w świecie z produkcji znakomitych samochodów sportowych (zakłady Ferrari koło
Modeny
, fabryka Maserati koło
Bolonii
oraz zakłady firmy Lamborghini). Coraz więcej zakładów jest budowanych poza granicami kraju; znaczne rozmiary osiąga także produkcja motocykli i skuterów oraz taboru kolejowego (FIAT Ferroviaria) i małych samolotów (Turyn). Włochy są liczącym się wytwórcą statków; największe stocznie pracują w La Spezii, Genui, Neapolu, Trieście, Livorno i Palermo.
Wielowiekową tradycje ma przemysł włókienniczy i odzieżowy skoncentrowany w północnej części kraju (Lombardia, Piemont, okolice
Wenecji
) oraz wokół Neapolu i Rzymu. Głównymi produktami są tkaniny bawełniane i odzież. Światową sławą cieszy się włoskie wzornictwo – Mediolan i Rzym należą do najważniejszych centrów mody na świecie. Włochy są największym producentem obuwia w
Europie
, jest to jedna z najbardziej rozproszonych dziedzin produkcji z dwoma wielkimi głównymi ośrodkami w
Rzymie
i Mediolanie na czele.
Około połowy produkcji chemicznej przypada na dwa regiony
Lombardię
i
Piemont
, gdzie są największe zakłady produkcji
sody
, nawozów, tworzyw i włókien sztucznych (m.in. Monfalcone, Sesto San Giovanni, Chatillon, Pawia,
Forli
), ponadto wielkie zakłady pracują w okolicach Rzymu i Neapolu. Do najstarszych gałęzi tego przemysłu należy wytwórstwo szkła (wśród nich słynne zakłady w
Murano
i wielka fabryka szkła optycznego w Treviglio). Największe fabryki
kabli
oraz opon posiada koncern Pirelli (Bari, Trecate, Latina i Brescia). Głównymi ośrodkami farmacji są Rzym,
Mediolan
i okolice Wenecji. W 2002 roku produkcja głównych artykułów wyniosła: kauczuk syntetyczny – 291 tys. ton,
opony samochodowe
– 45,4 mln sztuk. Ze względu na przeważający import ropy największe rafinerie powstały w miastach portowych bądź na ich zapleczu – przerób ropy wyniósł w 2002 roku ok. 83 mln ton (Genua,
La Spezia
, Trecate, Torre del Greco, Palermo, Syrakuzy i Monza koło Mediolanu).
Cement
(2 miejsce w Europie) produkuje się głównie w północnej części kraju (Bergamo, Como, Piacenza, Trydent), ale wielkie cementownie pracują też koło Florencji,
Spoleto
, Salerno i Tarentu. Obfitość taniego surowca zadecydowała o powstaniu kilku dużych zakładów produkcyjnych na
Sardynii
, skąd pochodzi 12% produkcji.
Wyjątkowe znaczenie od wieków ma przetwórstwo żywności, które posiada znakomite warunki rozwoju na skutek wysokowydajnej produkcji rolniczej. Ta gałąź przemysłu należy do najbardziej równomiernie rozmieszczonych w całym kraju, choć poszczególne rodzaje
przemysłu spożywczego
mają wyraźne ośrodki koncentracji związane bezpośrednio z występowaniem
surowców
.
Produkcja ważniejszych wyrobów przemysłowychNazwa produktu | Jednostka miary | Rok 2000 | Rok 2003 |
---|
Węgiel brunatny | mln t | 2,9 | 2,3 |
Ropa naftowa | mln t | 4,6 | 5,5 |
Gaz ziemny | km³ | 16,4 | 13,7 |
Energia elektryczna | tWh | 283 | 291 |
Stal surowa | mln t | 26,8 | 26,7 |
Cynk | tys. t | 182 | 174 |
Aluminium | tys. t | 780 | 766 |
Samochody osobowe | tys. szt. | 1 273 | 1 026 |
Samochody ciężarowe | tys. szt. | 286 | 294 |
Pralki | mln szt. | 8,2 | 7,2 |
Lodówki | mln szt. | 6,9 | 7,0 |
Statki wodowane | tys. BRT | 518 | 582 |
Telewizory | mln szt. | 1,35 | 1,21 |
Kwas siarkowy | mln t | 1,1 | 1,0 |
Włókna syntetyczne | tys. t | 920 | 982 |
Obuwie | mln par | 293 | 303 |
Papier i tektura | mln t | 9,1 | 9,5 |
Cement | mln t | 39,6 | 43,8 |
Tkaniny wełniane | km² | 538 | 488 |
Tkaniny bawełniane | km² | 1 619 | 1 496 |
Wino | mln hl | 59 | 53 |
Sery | tys. t | 1 078 | 1 315 |
Cukier | mln t | 1,53 | 1,46 |
Rolnictwo
Rolnictwo włoskie ma na ogół korzystne warunki naturalne dla rozwoju produkcji, chociaż jego struktura agrarna (przewaga małych i średnich
gospodarstw
o niewysokiej towarowości) jest mniej korzystna niż w innych krajach
Unii
. Z ogólnej powierzchni
kraju
30,13 mln ha areał poszczególnych form użytkowania gruntów był następujący (
2002
rok, w mln ha): ziemie orne 8,1, sady 2,86, łąki i pastwiska 3,0, lasy 10,1, tereny mieszkalne 1,85, pozostałe grunty 4,22. Na mieszkańca przypadało zaledwie 0,19 ha gruntów ornych i sadów. Ponad 2,7 mln ha użytków rolnych jest sztucznie nawadnianych.
Głównymi zbożami uprawianymi na obszarze całego kraju są pszenica: (8,6 mln t w 2004, uprawa 2,24 mln ha) i kukurydza (10,9 mln t, uprawa 1,17 mln ha). W północnej części kraju (głównie na
Nizinie Padańskiej
uprawia się
jęczmień
(1,2 mln t) i ryż (1,5 mln t), którego plony są najwyższe w świecie. Znacznie słabsze są plony pszenicy, bardzo wysokie
kukurydzy
. Uprawa ziemniaków (1,8 mln t) koncentruje się na południu kraju, zaś obszar
Lombardii
oraz
Toskanii
dominuje w uprawie
buraków cukrowych
(10,1 mln t). Bardzo poważne znaczenie ma uprawa
soi
(1,1 mln t),
słoneczników
oraz
oliwek
(3,2 mln t), których Włochy są drugim producentem w świecie. Znaczne uprawy
tytoniu szlachetnego
znajdują się w
Kampanii
i
Apulii
. Ogromną rolę odgrywa uprawa owoców winorośli, która dała 7,8 mln t – 1 miejsce w świecie. Ponadto zbiera się duże ilości jabłek (2,07 mln t), śliwek, truskawek, pomarańczy i
mandarynek
(3,0 mln t), cytryn (657 tys. t) oraz kiwi. Warzywa udają się w całym kraju, a najwięcej zbiera się
pomidorów
(7,5 mln t), kapusty, kalafiorów, cebuli oraz selerów. Stare tradycje ma uprawa ziół przynosząca znaczne korzyści
eksportowe
. Hodowla ma znaczenie drugorzędne, mimo posiadania wydajnych łąk. Główną rolę odgrywa chów trzody (9,2 mln szt.) oraz
bydła
(6,7 mln szt.). Południowa część kraju oraz obie wyspy są rejonami chowu owiec (8,0 mln szt.) i
kóz
; bardzo poważne znaczenie ma hodowla drobiu, która dostarczyła 708 tys. t jaj oraz ponad 1,1 mln t mięsa (cała produkcja
mięsa
wyniosła w 2003 roku 4,13 mln t i nie zaspokajała w pełni spożycia). Mimo sporej produkcji
mleka
(11,2 mln t) Włochy importują niektóre jego przetwory, zaś eksportują bardzo dużo sera.
Wysoki jest poziom mechanizacji rolnictwa – pracowało w nim m.in. 1,62 mln ciągników. Mimo bardzo długiego wybrzeża połów
ryb
jest na średnim poziomie, rzadko przekracza 600 tys. t.
Mimo znacznej powierzchni lasów gospodarka leśna nie odgrywa dużej roli gospodarczej. Lasy stanowią głównie tereny rekreacyjne, ich rola jako dostawcy surowca dla różnych gałęzi przemysłu jest niewielka (głównie przemysł meblarski), niemal cała
celuloza
do produkcji papieru jest importowana.
Sieć komunikacyjna
Sieć komunikacyjna Włoch należy do najlepiej rozwiniętych w świecie. Drogi liczą ogółem 835,6 tys. km (2003), co daje 277,3 km
dróg
na 100 km², z czego na drogi publiczne przypada 482 tys. km. We Włoszech powstała pierwsza w
świecie
autostrada łącząca Mediolan z Varese. Obecnie sieć autostrad liczy 6,5 tys. km (m.in. słynna
Autostrada Słońca
). Ze względu na kształt państwa większość głównych dróg i autostrad ma przebieg południkowy, połączenia
równoleżnikowe
są nieliczne.
Motoryzacja
osiągnęła najwyższy poziom w Europie, liczba użytkowanych samochodów osobowych w 2003 wyniosła 32,6 mln, co dawało trzeci w świecie wskaźnik – 573 pojazdy na 1000 mieszkańców; ponadto było 3,37 mln ciężarówek i autobusów oraz ponad 2 mln popularnych tu motocykli i skuterów. Drogi włoskie, zwłaszcza w dużych miastach są bardzo zatłoczone, prawdziwą plagą są nieustanne korki trapiące zwłaszcza Rzym. Mimo tego liczba wypadków spowodowanych przez zmotoryzowanych jest na tle świata nieduża. W
2003
było ich 106 tys. (3 wypadki na 1000 pojazdów), w których zginęło 6000 osób.
Podobny układ jak
drogi
mają koleje, przy czym liczba połączeń pomiędzy dwoma głównymi magistralami biegnącymi wzdłuż
wybrzeża
jest jeszcze mniejsza. Jeszcze w połowie lat osiemdziesiątych ubiegłego wieku długość
linii kolejowych
sięgała 20 tys. km, lecz likwidacja nierentownych połączeń spowodowała spadek do 16,3 tys. km w
2003
roku. Bardzo wysoki poziom osiągnęła elektryfikacja głównych linii – 11,6 tys. km, ok. 2/3 linii jest jednotorowych. Włochy posiadają własny system superekspresowych pociągów
Pendolino
kursujących pomiędzy Turynem i Mediolanem a Rzymem,
Neapolem
i Sycylią oraz do Tarentu, Wenecji, do Lyonu, i Nicei. Osiągają one maksymalną prędkość powyżej 250 km/h. Rola
kolei
w przewozach pasażerów jest znacznie większa niż w przewozach towarów.
Coraz istotniejszą rolę odgrywa lotnictwo, które korzysta z ponad 100 lotnisk.
Rzymskie
lotnisko
Leonardo da Vinci
oraz
Malpensa
i
Linate
koło
Mediolanu
należą do największych w Europie węzłów komunikacji lotniczej. Włochy mają też najdłuższą sieć rurociągów na kontynencie. Włoska flota przed
II wojną światową
należała do największych w świecie, obecnie włoscy armatorzy korzystają często z usług tanich bander – w 2003 pojemność floty włoskiej wynosiła 9,8 mln DWT. Największe porty wykazują znaczą przewagę wyładunku towarów nad załadunkiem, co spowodowane jest olbrzymim importem paliw i surowców:
Genua
– ponad 51 mln t, Tiest – 32 mln t, Torre del Greco – 16 mln t,
Neapol
, Livorno, Wenecja, La Spezia, Palermo, Cagliari, Ankona, Tarent, Bari. Silnie rozwinięta jest
żegluga kabotażowa
– ok. 1/5 przewozów morskich.
Jakość życia
Wg rankingu
Economist
z 2005 roku, Włochy zajmują ósme miejsce na świecie pod względem jakości życia. W rankingu tym kraj ten otrzymał 7810 punktów (zwycięzca rankingu -
Islandia
- 8333)[2].
Zobacz też
Przypisy