Mieczysław Niedziałkowski, pseudonim Mek (ur.
19 września
1893
w
Wilnie
, zm.
21 czerwca
1940
w
Palmirach
koło
Warszawy
) – polski działacz
socjalistyczny
(
PPS
), publicysta.
Dzieciństwo i młodość
Urodził się w rodzinie inteligenckiej w
Wilnie
. Jego ojciec Konrad w młodości należał do
Międzynarodowej Socjalno-Rewolucyjnej Partii Proletariat (I Proletariat)
, potem poświęcił się pracy samorządowej i po 1907 był wiceprezydentem a potem prezydentem
Wilna
. Dwóch stryjów Niedziałkowskiego poległo w
Powstaniu styczniowym
.
Uczył się w 1 Gimnazjum Klasycznym w
Wilnie
. Jako uczeń
gimnazjum
założył Związek Młodzieży Postępowo-Niepodległościowej, był także jego przewodniczącym. W 1910 wszedł do centralnego komitetu ZPMN.
Od 1912 studiował na Wydziale Prawa Uniwersytetu w
Petersburgu
, gdzie został prezesem Związku Młodzieży Postępowej. Po utworzeniu w grudniu 1912 Unii Stowarzyszeń Polskiej Młodzieży Postępowo-Niepodległościowej wszedł w skład Biura Wykonawczego dla stowarzyszeń działających w
Cesarstwie Rosyjskim
.
Po wybuchu
I wojny światowej
na wezwanie ZMP-N wyjechał do
Warszawy
i podjął pracę w Centralnym Towarzystwie Rolniczym. W 1914 wstąpił do
PPS
. W 1915 rozpoczął pracę w Biurze Pracy Społecznej, w tym samym roku został członkiem Warszawskiego Komitetu Okręgowego PPS. Pełnił w nim funkcję sekretarza a od 1916 przewodniczącego. Na Konferencji Centralnej PPS we wrześniu 1916 wybrany do Centralnego Komitetu Robotniczego PPS. Od 1916 uczestniczył wraz z
Tomaszem Arciszewski
i
Feliksem Perlem
w wydawaniu legalnego pisma "Jedność Robotnicza". Wiosną 1917 aresztowany przez władze niemieckie i osadzony przejściowo na
Pawiaku
.
W Polsce niepodległej
W listopadzie 1918. został naczelnikiem Wydziału Sejmowego Ministerstwa Spraw Wewnętrznych, a od stycznia 1919 dyrektorem Biura Konstytucyjnego Prezydium rady Ministrów. Był jednym z współautorów ordynacji wyborczej do
Sejmu Ustawodawczego
oraz projektu Konstytucja Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej przygotowanej przez
rząd ludowy Jędrzeja Moraczewskiego
.
W wyborach do
Sejmu Ustawodawczego
w wieku 28 lat wybrany posłem z listy
PPS
. Pełnił funkcję sekretarza Sejmu. W Sejmie w maju 1919 był inicjatorem zgłoszenia przez PPS projektu Tymczasowej Ustawy Konstytucyjnej Polskiej Rzeczypospolitej Polskiej.
Jednocześnie w kwietniu 1919 na zjednoczeniowym XVI Zjeździe PPS Niedziałkowski został wybrany do Rady Naczelnej i Centralnego Komitetu Wykonawczego PPS (pełniąc te funkcje do 1939). Wszedł również do Sekretariatu Generalnego CKW i RN wraz z Jerzym Czeszejko-Sochackim i Janem Bajem. Po odejściu Czeszejko-Sochackiego w lipcu 1920 z funkcji sekretarza generalnego funkcje tę objął Mieczysław Niedziałkowski. Od 11 września 1921 do 1925 pełnił funkcję sekretarza generalnego ds. zagranicznych. Z tego tytułu uczestniczył w w delegacji PPS na Kongresie założycielskim Socjalistycznej Międzynarodówki Robotniczej w
Hamburgu
w maju 1923. W 1925 wybrany członkiem egzekutywy SMR.
Wybrany posłem z listy PPS w
wyborach parlamentarnych w 1922
oraz w
wyborach parlamentarnych w 1928
.
Jednocześnie wraz działalnością polityczną i międzynarodową prowadził aktywną działalność dziennikarską. W okresie 1919–1920 redagował pismo teoretyczne "Przedświt", a w latach 1920–1922 pismo "Trybuna". Był również jednym z czołowych redaktorów "
Robotnika
".
Po śmierci
Feliksa Perla
Rada Naczelna PPS powołała go 30 maja 1927 na redaktora naczelnego centralnego pisma PPS "
Robotnik
".
Jeden z założycieli "
Centrolewu
". W czerwcu 1930 wybrany członkiem Tymczasowego Komitetu Wykonawczego Centrolewu. Autor rezolucji przyjętych na Kongresie Obrony Prawa i Wolności w dniu 30 czerwca 1930 w Krakowie. W czasie aresztowań osadzenia posłów w
Brześciu
, podobno skreślony z listy przeznaczonych do aresztowania przez
Józefa Piłsudskiego
[1]. Wybrany w
wyborach parlamentarnych w 1930
z listy Związku Obrony Prawa i Wolności Ludu. W nowym Sejmie objął przewodnictwo
Związku Parlamentarnego Polskich Socjalistów
.
Na XXIV Kongresie PPS w Radomiu w lutym 1937 był autorem uchwały programowej zwanej "Programem radomskim".
Wojna
Po wybuchu
II wojny światowej
uczestniczył czynnie w
obronie Warszawy
, współorganizując
Robotniczą Brygadę Obrony Warszawy
. Od 20 września, jako jeden z trzech przedstawicieli PPS został członkiem ponadpartyjnego Komitetu Obywatelskiego przy Dowództwie Obrony Warszawy. Za udział w obronie Warszawy odznaczony
Krzyżem Walecznych
. Uczestniczył w rozpoczęciu działalności konspiracyjnej
PPS-WRN
. Został członkiem Rady Politycznej
Służby Zwycięstwu Polski
i komisarzem cywilnym przy SZP. Pełnił również funkcję szefa Biura Informacji Prasowej SZP wydając "Wiadomości Polskie" (przy redagowaniu i wydawaniu pisma współpracował z nim
Stanisław Dubois
ze swoją grupą konspiracyjną
późniejszą Barykadą Wolności
.
Udzielał się również w legalnym Komitecie Obywatelskim i Stołecznym Komitecie Samopomocy Społecznej.
Aresztowany przez
Gestapo
24 grudnia 1939, zginął w egzekucji w Puszczy Kampinoskiej w pobliżu miejscowości
Palmiry
w ramach
akcji AB
, mającej na celu eksterminację polskiej inteligencji, rozstrzelany przez Niemców 21 czerwca 1940 w
lesie palmirskim
pod Warszawą.
Przez władze
PRL
odznaczony pośmiertnie
Krzyżem Grunwaldu I klasy
oraz
Medalem Zwycięstwa i Wolności
.
Niedziałkowski jako patron
Mieczysław Niedziałkowski jest patronem ulic w:
Choszcznie
,
Głogowie
,
Gdańsku
,
Legnicy
,
Łebie
,
Łodzi
,
Myśliborzu
,
Nowym Sączu
,
Olszynie
,
Opolu
,
Policach
,
Poznaniu
,
Radomiu
,
Warszawie-Rembertów
,
Wrocławiu
,
Słupsku
,
Starogardzie Gdańskim
,
Szczecinie
,
Środzie Wielkopolskiej
,
Świdwinie
,
Świnoujściu
,
Tarnowskich Górach
,
Wąbrzeźnie
,
Zabrzu
,
Zawierciu
.
W 1946 imię Mieczysława Niedziałkowskiego nadano radiostacji Warszawa I w Raszynie
Główne publikacje
- "Organizacja pośrednictwa pracy", Warszawa 1916;
- "Izby wyższe w parlamentach współczesnych" Warszawa 1918;
- "Przeciw Senatowi", Warszawa 1920;
- "Sprzeczności w bolszewiźmie. Dwa odczyty posłów socjalistycznych – M. Niedziałkowskiego i K. Czapińskiego", Lwów 1921;
- "Zadania polskiej polityki socjalistycznej", Chicaho 1921;
- "O co walczy Polska Partia Socjalistyczna", Warszawa 1923;
- "Położenie międzynarodowe Polski i polityka socjalizmu polskiego", Warszawa 1925;
- "Teoria i praktyka socjalizmu wobec nowych zagadnień" Warszawa 1926;
- "O wolność i władze dla ludu. Mowy posłow socjalistycznych tow. tow. M. Niedziałkowskiego, H. Liebermena", Warszawa 1929;
- "Demokracja parlamentarna w Polsce", Warszawa 1930;
- "Polska Partia Socjalistyczna 1914-1918", w: Księga jubileuszowa PPS, Warszawa 1932;
- "Polityka sanacyjna. Budżet-Położenie gospodarcze-Stan polityczny. Mowy budżetowe posłów socjalistycznych: M.Niedziałkowskiego i in.", Warszawa 1933
Zobacz też
Przypisy
- ↑ Michał Śliwa, Myśl polityczna Mieczysława Niedziałkowskiego, Warszawa 1980, s. 70
Bibliografia
-
Ciołkosz A.
, Ludzie PPS, CK PPS, Londyn 1981
-
Śliwa M.
, Myśl polityczna Mieczysława Niedziałkowskiego (1893-1940), Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa 1980 .
- Woszczyńska S., O Mieczysławie Niedziałkowskim, w: "PPS. Wspomnienia z lat 1918-1939", Warszawa 1987
- Niemyski S., W redakcji "Robotnika", w: "PPS. Wspomnienia z lat 1918-1939", Warszawa 1987
Linki zewnętrzne