Sosna długowieczna (Pinus longaeva D. K. Bailey) –
gatunek
drzewa iglastego z rodzaju
sosna
(Pinus) należącego do
rodziny
sosnowate
. Sosna długowieczna jest silnie spokrewniona z
sosną ościstą
(P. aristata) oraz z P. balfouriana. Niektórzy botanicy zaliczają je do tego samego gatunku, inni uznają, że mają jedynie wspólnego przodka. Gatunki te odróżniają się głównie obszarem występowania. Sosna długowieczna występuje na zachodnich obszarach
Ameryki Północnej
na terenie stanów
Utah
,
Nevada
i w
Górach Białych
we wschodniej
Kalifornii
.
Sosny tego gatunku uważane są za jedne z najbardziej długowiecznych drzew na świecie. Szacuje się, że niektóre okazy znalezione w Górach Białych osiągnęły wiek 3000–4600 lat.
Morfologia
- Pokrój
- Drzewo średnich rozmiarów, wolno rosnące, o nieregularnej koronie.
-
Pień
- Osiąga wysokość 5–15 m i średnicę do 2,5 a nawet 3,6 m.
Kora
jasna, pomarańczowo-żółta, cienka, u podstawy pnia łuszcząca się.
-
Drewno
- Ze względu na powolny wzrost w trudnych warunkach drewno jest twarde i żywiczne, przez co odporne na szkodniki.
-
Liście
- Igły zebrane w pęczki po 5, sztywne i grube, długości 2–4 cm, ciemnozielone do niebiesko-zielonych po zewnętrznej stronie. Igły posiadają dwa kanały żywiczne, które nie są ani przerwane, ani złamane, przez co nie posiadają białych plamek żywicy, takich jak igły
sosny ościstej
.
-
Szyszki
- Szyszki nasienne cylindryczno-jajowate, o długości 5–10 cm, zamknięte, szerokości 3–4 cm, początkowo zielone lub purpurowe. Dojrzałe stają się pomarańczowo-płowe z licznymi delikatnymi tarczkami. Tarczki zakończone 2–5 mm kolcem. Otwarte szyszki osiągają szerokość 4–6 cm.
Nasiona
uwalniane bezpośrednio po otwarciu, długości 5 mm, każde opatrzone skrzydełkiem długości 12–22 mm.
Biologia i ekologia
Nasiona rozsiewane przez wiatr, częściowo rozrzucane przez
orzechówkę popielatą
(Nucifraga columbiana). Orzechówka gromadzi nasiona sosny jako zapas pożywienia, z niezużytych zapasów mogą wyrosnąć nowe drzewa.
Sosna długowieczna to gatunek wysokogórski, rośnie w strefie górnej granicy lasu, na silnie nasłonecznionych i odsłoniętych zboczach, o skalistym, jałowym podłożu. Drzewo odporne na niskie temperatury oraz susze.
Są to najstarsze znane na świecie żyjące sosny. Często określa się je mianem najstarszych roślin na Ziemi, jednak żyją znacznie krócej od wegetatywnie rozmnażających się okazów
topoli osikowych
i niektórych krzewów. Najbardziej sędziwy okaz pochodzi ze stanowiska w Górach Białych i osiągnął wiek ponad 4800 lat. Drzewo nosi nazwę "
Methuselah
". Dokładna lokalizacja drzewa jest znana tylko leśnikom i nie jest ujawniana publicznie, w celu jego ochrony.
Okaz starszy niż "Methuselah" został ścięty w
1964
roku przez studenta geografii przeprowadzającego badania na tamtym obszarze (obecnie tereny
Parku Narodowego Wielkiej Kotliny
w stanie Nevada). Drzewo, nazwane "
Prometheus
", rosło 4900 lat. Wiek wyznaczono przez zliczanie pierścieni.
Sosna długowieczna jest gospodarzem rośliny pasożytniczej Arceuthobium cyanocarpum (pasożyt pędowy). Zainfekowanych jest szereg populacji w
Utah
i
Nevadzie
[3].
Systematyka
Pozycja gatunku w obrębie rodzaju
Pinus
[4]:
Zagrożenia
Międzynarodowa organizacja
IUCN
przyznała temu gatunkowi kategorię zagrożenia VU (vulnerable), czyli jest gatunkiem zagrożonym wyginięciem[2].
Sosna długowieczna, Park Narodowy Great Basin, Nevada
Choroby
P. balfouriana jest podatna na
rdzę wejmutkowo-porzeczkową
, chorobę wywoływaną przez grzyb Cronartium ribicola.
Zastosowanie
- Drzewo ozdobne, w Polsce sadzone w
parkach
i
ogrodach botanicznych
. Cenione ze względu na powolny wzrost i dużą odporność na skrajne warunki.
- Najstarsze okazy tego gatunku, jako najdłużej żyjące rośliny, są przedmiotem badań botaników. Wyniki analiz wykorzystywane są do kalibrowania metody
datowania radiowęglowego
.
Przypisy