Stanisław Stomma (ur.
18 stycznia
1908
w Szacunach k.
Kiejdan
, zm.
21 lipca
2005
w
Warszawie
) –
polski
prawnik, profesor nauk prawnych, specjalista w zakresie prawa karnego, publicysta i polityk, poseł na Sejm
PRL
w latach 1957–1976 (
II
,
III
,
IV
,
V
i
VI kadencji
), senator
I kadencji
.
Życiorys
Studiował prawo na
Uniwersytecie Stefana Batorego
w
Wilnie
(1928–1932) oraz we
Francji
(1938–1939). W 1937 uzyskał stopień naukowy
doktora
, a w 1947
doktora habilitowanego
.
Przed wojną pracował w "Głosie Narodu", wydawanym przez archidiecezję krakowską. W 1939 po klęsce wrześniowej konsekwentnie prezentował realizm polityczny dotyczący ziem wschodnich, skąd pochodził. Uważał, że ziemie te są dla Polski stracone, a dominacja
radziecka
jest faktem, który będzie trwał długo. Po wojnie został zatrudniony w Katedrze
Prawa Karnego
UJ
, w 1950 z powodów politycznych usunięto go z tej uczelni. Znalazł się wśród współzałożycieli i objął funkcję redaktora naczelnego (1946–1953) miesięcznika
"Znak"
. Od 1946 był też członkiem redakcji
"Tygodnika Powszechnego"
. W 1956 zakładał, a następnie przez wiele lat działał jako członek zwyczajny i honorowy warszawskiego
Klubu Inteligencji Katolickiej
.
W 1956 powrócił na UJ, rok później został posłem na Sejm PRL. W 1968 wraz z czterema innymi członkami Koła Poselskiego
Znak
złożył do prezydium Sejmu interpelację do premiera
Józefa Cyrankiewicza
w obronie represjonowanych studentów
Uniwersytetu Warszawskiego
. Był jednym z inicjatorów i architektów polsko-
niemieckiego
porozumienia i pojednania zgodnie z własnymi poglądami, że w dłuższym czasie nie istnieje fatalizm wrogości, a konflikt obu narodów szkodzi im samym. W 1969 został pierwszym Polakiem oficjalnie przyjętym przez prezydenta
RFN
, w 1988 otrzymał Krzyż Wielki Orderu Zasługi RFN.
W 1976 jako jedyny z posłów nie głosował za zmianami (wstrzymał się) w
Konstytucji
(w art. 1. pojawiło się zdanie:
Polska Rzeczpospolita Ludowa
jest państwem socjalistycznym, art. 2. mówił, że
PZPR
jest przewodnią siłą polityczną społeczeństwa, a art. 6. głosił, że PRL umacnia przyjaźń i współpracę ze Związkiem Socjalistycznych Republik Radzieckich ...). Postawa ta oznaczała wykluczenie go z grona kandydatów do Sejmu kolejnej kadencji.
W latach 1981–1984 przewodniczył
Prymasowskiej Radzie Społecznej
. Był współzałożycielem i przewodniczącym Klubu Myśli Politycznej "Dziekania" (1985–1989). Uczestniczył w obradach
Okrągłego Stołu
po stronie opozycyjnej. 4 lipca 1989 jako
Marszałek Senior
przewodniczył inauguracyjnemu posiedzeniu
Senatu I kadencji
. Później działał w
UD
i
UW
.
Został pochowany na
cmentarzu leśnym w Laskach
.
Ojciec etnologa
Ludwika Stommy
.
Odznaczenia i wyróżnienia
Odznaczony
Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski
(1964),
Krzyżem Komandorskim Orderu Odrodzenia Polski
(1969), odznaczeniem Das Grosse Verdienstkrenz (Krzyż Wielki Orderu Zasługi RFN, 1988),
Orderem Orła Białego
(1994) i tytułem
doktora honoris causa
UJ
(2000).
Źródła