Tytanomachia (
gr.
Τιτανομαχία Titanomachía) – w
mitologii greckiej
walka bogów, pod wodzą
Zeusa
, z
tytanami
o władzę nad światem, zakończona zwycięstwem bogów olimpijskich i strąceniem tytanów do
Tartaru
.
Początek
Rozpoczęła się mniej więcej w momencie, gdy młody
Zeus
dorósł do męskiego wieku. Wówczas wrócił z groty
Ida
na
Krecie
, okryty
egidą
aby obalić swojego ojca,
Kronosa
i wypełnić tym samym plan przygotowany przez
Reę
lata temu. Po dotarciu do tronu
tytanów
na szczycie nieboskłonu, planował otwarcie zaatakować, jednak za radą
Metydy
(Metis) Rea podała Kronosowi zioło, które wywołały wymioty. Kronos zwrócił ze swoich wnętrzności rodzeństwo Zeusa (które wcześniej połknął), czyli
Posejdona
,
Hadesa
,
Herę
,
Demeter
i
Hestię
. Zeus zabrał swoje rodzeństwo i obwarował się na najwyższej górze Grecji –
Olimpie
. Stamtąd dowodził nierówną walką, jednak szala zwycięstwa miała wkrótce się przechylić.
Zmiana stron
Tytanów
było nieporównywalnie więcej – większość świata, w tym śmiertelnicy, byli po ich stronie, w dodatku samych Tytanów było dwunastu, a olimpijczyków sześciu. Jednak Zeus zaczął ściągać na swoją stronę dzieci Tytanów, i w ten sposób przyłączyli się do niego m.in.
Helios
, czy
Prometeusz
. Jednak po stronie
Kronosa
byli wciąż ci najpotężniejsi, włączając w to jego matkę,
Gaję
, czyli pradawną praboginię, matkę wszystkiego. Właśnie jej wsparcie dawało Kronosowi zwycięstwo. Jednak
Prometeusz
, syn
Japeta
, był jednym z najsprytniejszych Tytanów – zdołał przekonać Gaję do przejścia na jego stronę, udało mu się to nawet z niektórymi braćmi Kronosa, w tym
Okeanosem
.
Obalenie czterech filarów
Gdy walka zbliżała się do decydującego punktu, Zeus postanowił obalić filary świata Tytanów- filary w sensie dosłownym - czterech Tytanów:
Krios
,
Kojos
,
Japet
i
Hyperion
stanowili cztery filary, który podpierały
Uranosa
(nieboskłon) przed upadkiem na ziemię. Aby zadać najważniejszy cios Tytanom, Zeus postanowił obalić tę czwórkę i strącić ich w otchłanie Tartaru. Nie było to jednak łatwe.
Uwolnienie Cyklopów i Sturękich
Za radą Gai i Prometeusza, Zeus uwolnił z
Tartaru
potwornych i dzikich braci
Kronosa
:
Cyklopów
i
Hekatonchejrów
. Te potworne monstra, dzieci Uranosa i Gai, z wdzięczności Zeusowi za ich uwolnienie, walczyli po jego stronie. To ich siła przeważyła szalę zwycięstwa na stronę Olimpijczyków. W końcu, Cyklopi zaczęli kuć dla Zeusa pioruny, którymi mógłby on powalić cztery filary nieboskłonu. Zeus rzeczywiście wykorzystał owe pioruny i wybył na skraje świata.
Upadek nieboskłonu
Moment jego nieobecności postanowił wykorzystać Kronos. Wysłał swojego bratanka,
Atlasa
, aby ten zwalczył Olimpijczyków, którzy bez Zeusa byli o połowę słabsi. Atlas z łatwością dostał się na szczyt Olimpu i jedną ręką powalił
Posejdona
, a następnie kilkoma ciosami położył na łopatki
Hadesa
. Gdy już zamierzał pozbawić czci osamotnione boginie, Zeus właśnie strącił piorunami czterech Tytanów podtrzymujących nieboskłon, Atlas więc postanowił ratować świat i czym prędzej spędził w dół niebiańskiej góry i przystając w Afryce, zatrzymał sklepienie niebieskie na swoich barkach. Gdy Zeus to ujrzał, uznał że jest to dla Atlasa należyta kara za walczenie przeciwko Olimpijczykom i Atlas- zgodnie z mitologią – trzyma sklepienie na swoich barkach do dziś.
Pokonanie Kronosa
Kronos pozostał sam na szczycie nieboskłonu, broniąc swojego tronu, gdyż nawet jego małżonka (i siostra)
Rea
go opuściła. Dzięki sile Cyklopów i Sturękich Zeus wdarł się na szczyt nieboskłonu i zdołał stanąć do osobistej walki ze swoim ojcem. Po ciężkim starciu, które zniszczyło duży obszar Ziemi pod walczącymi, Zeus ostatecznie uderzył swojego ojca piorunem i strącił go głęboko na
pola elizejskie
.
Następstwa
Wprawdzie był to oficjalny koniec Tytanomachii, gdyż wszyscy Tytani zostali pokonani, jednak owe starcie kładło się cieniem na najbliższe lata: wkrótce przeciwko Zeusowi wystąpili
Tyfon
i
Giganci
, jednak są to już zupełnie inne starcia, będące jednak echem tego, gdyż zarówno Tyfon, jak i Giganci nie godzili się z porządkiem nastałym po upadku Tytanów.
Wynik
Oficjalne zakończenie Tytanomachii nastąpiło, gdy w ranek po obaleniu Kronosa (które wydarzyło się o północy) Zeus, Posejdon i Hades podzielili między siebie świat następująco: Zeus wziął niebiosa i rządy nad wszystkimi bogami, Posejdon wziął morza i oceany, Hades ponure otchłanie Podziemia, Demeter zaopiekowała się samą ziemią i jej urodzajem, Hestia śmiertelnikami, a Hera światem emocji i odczuć, czyli opiekunką małżeństwa. Inne ważne figury w tej walce, Helios i Okeanos, zostali inaczej zaspokojeni. Na temat rozwiązania, które wypracowano z Heliosem, więcej można przeczytać w haśle
Helios
, a
Okeanos
na własne życzenie, odszedł na krańce świata, razem ze swoją małżonką
Tetydą
.
Tytanomachia w literaturze
Opis tytanomachii pojawia się w dziele
Teogonia
autorstwa
Hezjoda
.