Emocja
EmocjaEmocja (
łac.
emovere) – silne odczucie (
świadome
lub
nieświadome
) o charakterze pobudzenia pozytywnego (pod wpływem
szczęścia
, zachwytu, spełnienia) lub negatywnego (pod wpływem
gniewu
, odrazy,
strachu
). W szerszym znaczeniu emocje (procesy emocjonalne) to
procesy psychiczne
, które poznaniu i czynnościom
podmiotu
nadają jakość oraz określają znaczenie, jakie mają dla niego będące źródłem emocji przedmioty,
zjawiska
, inni
ludzie
, a także własna
osoba
, czyli wartościują
stymulację
. Źródła emocji: - głównym źródłem emocji są wszelkie bodźce odbierane przez nasze zmysły: ciepło słońca, zapach kwiatów, powiew wiatru, dźwięk muzyki, zapach siarkowodoru, dotknięcie czegoś,
- przedmioty lub obiekty, które nie budziły wcześniej żadnych uczuć, np. kontakt z jeziorem jest emocjonalnie obojętny jesienią, ale w czasie letnich upałów jest źródłem przyjemności. Dla kogoś, kto tonął, jezioro może kojarzyć się z lękiem itd.,
- potrzeby- dążenie do ich zaspokojenia może wywoływać emocje. Kiedy wydaje się, że potrzeba może być zaspokojona pojawia się radość, podekscytowanie, duma, natomiast gdy potrzeba napotyka blokadę- smutek, żal, lęk, złość,
- kontakt z samym sobą- można siebie lubić, nienawidzić, być z siebie dumnym, złościć się na siebie. Przekonania żywione o sobie, stopień, w jakim jesteśmy bliscy tego, jakimi chcielibyśmy być- wszystko to jest ważnym źródłem emocji,
- słowa- mogą działać podobnie jak czyny i wywoływać emocje (nie tylko w wypowiadającym je, ale tez w innych): radość, żal, wstyd, lęk, poczucie winy, słowo „nie” często jest sprawcą smutku, rozgoryczenia.
Klasyfikacja procesów emocjonalnychTradycyjna
psychologia introspekcyjna
wyróżniała trzy istotne cechy procesów emocjonalnych: - znak emocji (wartościowość,
walencja
) – ich pozytywny (
przyjemność
) lub negatywny (przykrość) charakter;
- natężenie emocji, które wiąże się z wielkością wpływu tego procesu na
zachowanie
, tok
myśli
itp.;
- treść emocji, które określa znaczenie
bodźca
i usposabia do konkretnego zachowania (np.
lęk
do ucieczki, a
gniew
do zachowań
agresywnych
).
Procesy emocjonalne są często dzielone na: - uczucia – stany
psychiczne
wyrażające ustosunkowanie się człowieka do określonych zdarzeń, ludzi i innych elementów otaczającego
świata
, polegające na odzwierciedleniu stosunku człowieka do
rzeczywistości
. Czuje się coś do kogoś lub czegoś np. miłość. Uczucia stanowią świadomą interpretację emocji, dokonywaną na podstawie zakodowanych w
pamięci człowieka
wzorów kulturowych i doświadczeń oraz podyktowanej nimi oceny sytuacji. Ta sama emocja – rozumiana jako niezależny od
woli
proces psychiczny
, będący reakcją organizmu na bodźce – może zostać zinterpretowana jako różne uczucia w zależności od sytuacji. Przykładowo zespół reakcji organizmu związany m.in. ze wzrostem poziomu
adrenaliny
, przyspieszonym
tętnem
i odpowiednim pobudzeniem
układu nerwowego
może być interpretowany (uświadamiany) jako
strach
,
lęk
, obawa lub
panika
w zależności od nasilenia emocji oraz rozpoznania wywołujących ją bodźców. Ponieważ rozpoznanie (uświadomienie sobie, zinterpretowanie) emocji jako określonego uczucia polega na nadaniu jej określonego
znaczenia
(związaniu jej z określonym
pojęciem
), uruchomiona zostaje wiedza o właściwych temu uczuciu
konotacjach
kulturowych. Może być to motorem określonych działań człowieka. Uczucia wyższe obejmują m.in. uczucia
moralne
(
etyczne
), uczucia
estetyczne
i uczucia intelektualne. Niekiedy używa się pojęcia uczucia do określenia zarówno emocji, nastroju jak i sentymentu.
-
afekty
– uczucia powstające najczęściej pod wpływem silnych
bodźców
zewnętrznych, zwłaszcza działające nagle, (gniew, złość, rozpacz, radość i strach). Posiadające wyraźny komponent fizjologiczny i ograniczające racjonalność działania. Pojęcie używane niekiedy jako synonim emocji.
- emocje – silne wzruszenie, silne uczucie. Np. gniew, trema. Można czuć miłość do kogoś – to jest uczucie, lub przypływ miłości – to emocja. Pojęcia "uczucie" i "emocja" są używane niekiedy zamiennie.
-
nastroje
– uczucia długotrwałe o małej sile i spokojnym przebiegu (zadowolenie lub niezadowolenie, wesołość lub smutek, niepokój, tęsknota).
-
namiętności
– to trwałe skłonności do przeżywania różnych nastrojów i afektów w związku z określonymi celami dążeń człowieka. Namiętności mają dużą siłę pobudzającą, ukierunkowują myśli, spostrzeżenia, pamięć i inne procesy psychiczne. Są charakterystyczne dla
wieku młodego
, z czasem słabną, ale niektóre (np. chciwość) mogą narastać.
- sentymenty (postawy emocjonalne) – odnosi się do trwałych sympatii bądź antypatii np. "nie lubię antypatii", "nie lubię brukselki".
Ze względu na wielość pojęć, które odnoszą się do stanów afektywnych, trudno o takie definicje, które nie nakładałyby się na siebie. Znakomita większość badaczy zgadza się co do wyraźnego rozróżnienia dwóch odmiennych zjawisk: - emocja jako względnie nietrwałe stany afektywne, o silnym zabarwieniu i wyraźnym wartościowaniu, poprzedzone jakimś wydarzeniem i ukierunkowane. Na emocje składają się trzy odrębne składniki:
wyraz mimiczny
, pobudzenie fizjologiczne i subiektywne doznanie (zobacz:
dwuczynnikowa teoria emocji
).
- nastrój – o znacznie mniejszym nasileniu i długim czasie trwania (np. nostalgia, irytacja, samotność, tęsknota, dobrostan wewnętrzny).
Emocje są również dzielone na pierwotne – niższe, które dotyczą zaspokojenia biologicznych potrzeb organizmu i wtórne – wyższe, mające charakter społeczny, dotyczące sfery wartości i wiedzy. Inny podział zakłada emocje pozytywne i negatywne: - Charakterystyczne dla emocji pozytywnych jest wzbudzanie tendencji do podtrzymywania danej aktywności lub określonego kontaktu(z sytuacjami, przedmiotami), który te emocje wywoływał. W pewnych okolicznościach gotowość do wykonywania czynności może spadać- dzieje się tak, gdy czynność ta wymagała trudu, pokonania niebezpieczeństw lub wiązała się z groźbą niepowodzenia. Wówczas człowiek nie chce ponownie wykonać tej czynności, choć zakończyła się ona sukcesem. Podobnie dzieje się, gdy pozytywna emocja jest efektem czynności przynoszących nasycenie. Spadek gotowości do powtórzenia tych czynności jest jednak krótkotrwały, gdyż gdy minie nasycenie, tendencja do ich powtórzenia powróci.
- Emocje negatywne mają za zadanie sprowokować jednostkę do przerwania aktywności, która stała się ich przyczyną, bądź przerwania kontaktu ze źródłem tych emocji. Mogą one zwiększać motywację do kontynuowania wysiłków- wiąże się to z faktem, że przeszkody lub niepowodzenia stwarzają zagrożenie dla samooceny. Jeżeli powtarzanie prób nie usuwa przeszkody, lub człowiek uzna, że nie może tej przeszkody pokonać, wówczas spada pobudzenie i pojawia się niechęć do danej czynności. Emocje ujemne mogą trwać przez pewien okres czasu, nawet gdy ich przyczyna straci swoją moc oddziaływania. Wyrazistym przykładem tego zjawiska są wszelkie urazy psychiczne powstałe w wyniku traumatycznych wydarzeń w życiu człowieka.
W niektórych przypadkach zagrożenie może być źródłem emocji pozytywnych, jeżeli człowiek stwierdzi, że jest w stanie nad nimi zapanować ( np. egzamin ustny dla studenta wiąże się z pewnym zagrożeniem- obawia się on kompromitacji, krytyki itd., ale jest to „pozytywny stres” i jeżeli student nad nim zapanuje to ewentualny sukces przyniesie mu wiele satysfakcji. Zdarza się, że dana czynność wywołuje równocześnie emocje pozytywne i negatywne. W takiej sytuacji zachowanie staje się niejednoznaczne- jest ona wykonywana powoli, niekonsekwentnie, może temu jednak towarzyszyć wzrost pobudzenia emocjonalnego, tak więc nie jest jasne o co danej osobie chodzi. Częste sytuacje tego typu mogą prowadzić do zaburzeń funkcji narządów wewnętrznych (np. napadów histerii). Zróżnicowanie emocjonalne Procesy emocjonalne są ściśle związane z funkcjonowaniem
układu limbicznego
, jako układu integrującego czynności
struktur korowych
(zwłaszcza kory czołowej) z procesami neuroendokrynnymi i czynnością
autonomicznego układu nerwowego
. Zaangażowany jest głównie pień mózgu i układ limbiczny, ciało jest obszarem ekspresji emocji. Według podejścia fizjologicznego emocje są złożonymi reakcjami automatycznymi. Powstały w wyniku rozszerzenia mechanizmów zachowania
homeostazy
. - Ta sekcja jest . Jeśli możesz, .
BadaniaCharakterystyczne przejawy emocji badał
Karol Darwin
, a swe wnioski przedstawił w książce O wyrazie uczuć u człowieka i zwierząt[1]. Teoretyczną podstawą emocji zajmował się
Immanuel Kant
i
David Hume
.
Teoria Jamesa-Langego
jest jedną z pierwszych, próbujących wyjaśnić powstawanie emocji, które opisuje w sekwencji zauważenie bodźca – zmiany somatyczne – interpretacja zmian somatycznych jako emocji. Podobnie traktuje zagadnienie
dwuczynnikowa teoria emocji
(teoria
etykietowania
poznawczego) – najpierw człowiek musi uświadomić sobie, że jest pobudzony, następnie musi zinterpretować swoje pobudzenie. Badaniami emocji zajmowali się również: Joseph LeDoux, Arlie Russell Hochschild, Susan Shott, Paul MacLean (teoria układu limbicznego jako odpowiedzialnego za emocje). Funkcjonujące teorie emocji to:
teoria ośrodkowych procesów nerwowych
Cannona
i Barda, poznawcza teoria pobudzenia Lazarusa i Schachtera. MalarstwoW malarstwie emocje można ukazywać za pomocą rozmaitych operacji; Artysta może działać: - Kształtem malowanych postaci
- Barwą, w tym walorem, akcentem kolorystycznym itp.
Operacje malarskie uwydatniające emocjeemocje | radość | smutek | miłość |
---|
barwy | "cukierkowe", błyszczące, zwykle ciepłe lub zimne | zimne, matowe, lub odcienie czerni i bieli, czasem barwy złamane | łagodne odcienie czerwieni lub różu, również w towarzystwie z czernią |
---|
kształty | idealnie proporcjonalne | zniekształcone, zaburzone proporcje | doskonałe, uwypuklające piękno postaci |
---|
- Ta sekcja jest . Jeśli możesz, .
Bibliografia- Ekman P., Davidson R. (
2000
), Natura emocji. Gdańsk: Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne,
- Doliński D. (
2000
), Mechanizmy wzbudzania emocji, w:
Strelau J.
(red) Psychologia. Podręcznik akademicki T.II, Gdańsk Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne,
- Reykowski J. (1992), Procesy emocjonalne. Motywacja. Osobowość, Warszawa.
- Golińska L.(2002), Emocje: przyjaciel czy wróg, Warszawa, .
Przypisy Zobacz też
Inne hasła zawierające informacje o "Emocja":
Wielka piątka
...
Neurotyczność
...
Nastrój
...
Poczucie krzywdy
...
Psychika
...
Agresja (psychologia)
...
Metta
na wrogów i nieprzyjaciół. Praktyka ta jest dobrym sposobem na wyciszenie rozproszonego Emocjami umysłu, ponieważ jest lekarstwem na
gniew
. Osoba praktykująca mettā nie będzie ...
Złość
...
Testosteron
...
Dopamina
...
Inne lekcje zawierające informacje o "Emocja":
133. Higiena układu nerwowego człowieka (plansza 3)
e height=380 width=770 >
Zaburzenia życia emocjonalnego
Emocja to nie tylko reakcje organizmu na czynniki otoczenia, ale także same ...
|