Chalkopiryt –
minerał
z gromady
siarczków
. Jest minerałem pospolitym i bardzo szeroko rozpowszechnionym.
Nazwa pochodzi od gr. chalkós "miedź" + pyrítes "ogniowy" , nawiązuje do składu chemicznego i barwy tego minerału.
Właściwości
Tworzy kryształy izometryczne o
pokroju
czworościanów lub
skalenoedrów
. Występuje w
skupieniach
zbitych, ziarnistych, skorupowych i w formie pryśnięć w skale.
Najpiękniejsze kryształy narosłe występują w formie
szczotek krystalicznych
. Jest kruchy, nieprzezroczysty. Często wykazuje zielonkawą migotliwość (
iryzację
). Zawartość
selenu
powoduje brunatny odcień chalkopirytu. Czasami zawiera
srebro
i
złoto
.
W temperaturze 550 °C przechodzi w tetragonalną γ – fazę, i ze wzrostem temperatury zmniejsza się w nim zawartość siarki – najniższa jest w temperaturze 720 °C. Po ochłodzeniu krystalizuje w regularną β – fazę
Często zawiera domieszki
Ag
,
Au
,
As
,
Sb
,
Bi
,
Ni
,
Co
.
Występowanie
Powstaje w procesach magmowych, we wczesnym stadium krystalizacji magmy, rozpowszechniony jest również w utworach żyłowych pneumatolitycznych i hydrotermalnych. Występuje w
złożach osadowych
w towarzystwie
chalkozynu
,
bornitu
i
kowelinu
, jest ważnym kruszcem miedzi w złożach dolnośląskich. Zazwyczaj występuje w
pegmatytach
, żyłach kruszcowych i metasomatytach. Jako minerał poboczny występuje w większości
skał magmowych
. Stanowi składnik skał metamorficznych (
gnejsów
,
serpentynitów
,
amfibolitów
). Rzadziej tworzy się w skałach osadowych.
Współwystępuje z
pirytem
,
sfalerytem
,
markasytem
,
kalcytem
,
kwarcem
.
Miejsca występowania:
Zambia
,
Demokratyczna Republika Konga
– Katanga,
USA
– Pensylwania, Arizona, Utah, Kalifornia, Alaska,
Kanada
– Ontario,
Rosja
– Ural,
Japonia
,
Niemcy
,
Francja
,
Norwegia
,
Czechy
,
Rumunia
.
W Polsce występuje na
monoklinie przedsudeckiej
,
Górach Kaczawskich
,
Rudawach Janowickich
– m.in. w okolicy wsi
Ogorzelec
,
Pogórzu Izerskim
. Znany jest z
Legnicko-Głogowskiego Okręgu Miedziowego
–
Lubin
,
Polkowice
,
Rudna
,
Sieroszowice
i woj. świętokrzyskim –
Miedzianka
,
Miedziana Góra
k. Kielc.
Zastosowanie
- jedna z ważniejszych
rud
miedzi (34,5% zawartości Cu) – znany już od epoki brązu. Z jego przeróbki pochodzi 80% światowej produkcji tego metalu
- może być źródłem srebra i złota
- jest minerałem atrakcyjnym i poszukiwanym przez kolekcjonerów, kryształy rzadko osiągają wielkość powyżej 2 cm
- rzadko znajduje zastosowanie w jubilerstwie