Wojny XVII w. i ich konsekwencje
Powstanie Chmielnickiego i wojna domowa 1648-1667
Krótkie przerwanie walk nastąpiło wraz z objęciem tronu przez Jana Wielkiego, po śmierci
Władysława IV, ale już niedługo, bo w
1649 r.,
powstańcy oblegli siedzibę Wiśniewskich w Zbarażu, a próba odsieczy wojsk polskich zakończyła się klęską pod Zborowem. Cała ta sytuacja doprowadziła do
ugody, która przekazała Kozakom województwa bracławskie, czernichowskie i kijowskie, które uznano za należące do nich, zwiększono również rejestr kozaków do 40 tysięcy. Pomimo tych ustępstw, dwa lata później walki zostały wznowione, a
wojska Korony odniosły sukces pod Beresteczkiem w 1651 r. W tym samym roku w
Białej Cerkwi zawarto następną ugodę, która okroiła tereny przebywania Kozaków do królewszczyzn województwa kijowskiego, oraz zmniejszono rejestr do 20 tysięcy.
W 1652 r. Kozacy uderzyli ze zdwojoną siłą i odnieśli zwycięstwo z armią Korony pod Batohem. Konflikt między Koroną a Kozakami zainteresował
Ruś, która dostrzegła okazję do rewanżu za klęski w latach trzydziestych
XVII w.
Państwo Moskiewskie potajemnie wspierało powstańców, którzy następnie zawarli z
Rosją ugodę w Perejasławiu w
1654 r., uznając zwierzchność Aleksandra Michajłowicza i
oddając pod jego rządy lewobrzeżną Ukrainę. Ugoda ta przyniosła
Moskwie możliwość włączenia do państwa dawną
staroruś.