www.szkolnictwo.pl

Wielość specjalizacji nauczycielskich uniemożliwiają wyczerpujący opis kompetencji potrzebnych do pracy pedagoga. Opis ten zawsze jest nie pełny, tzn. wybiórczy – odnoszący się tylko do wybranych kompetencji i złożeniowy – prowadzony wedle jakiejś koncepcji ludzkiego doświadczenia, które przesądza o tym, jakie w ogóle kompetencje wyodrębniamy, jakie bierzemy do opisu, uznając za podstawowe i za pomocą jakich kategorii je opiszemy.

I tu R. Kwaśnica wyróżnia dwa rodzaje wiedzy:

1. wiedza praktyczno- moralna to doświadczenie, które nabywamy w praktyce komunikacyjnej w trojaki sposób;
   • z niego czerpiemy wizje świata, dzięki czemu rozumiemy świat i siebie samych, potrafimy odróżnić to co dla nas ma znaczenie od tego co nie jest przez nas akceptowane;
   • wiedza ta określa reguły i dostarcza zasad moralnych ustalających nasz stosunek do siebie i do innych ludzi, normuje nasze postępowanie;
   • wiedza to umożliwia nam dialogowe porozumiewanie się z innymi ludźmi. Wiedz ta dzięki temu jest ciągle poddawana krytyce i rewizji (przestrzeganie zasad etyki mowy).
2. wiedza techniczna to doświadczenie ukazujące świat (rzeczy, innych ludzi, nas samych), jako przedmiot naszych sprawczych oddziaływań. Wiedza ta okazuje się użyteczna w trojaki sposób:
   • wskazuje cele, które należy osiągnąć (cele rozumiane są przez tę wiedzę w sposób techniczny – jako zamierzone skutki działania).
   • Dostarcza wiadomości o metodach rozumianych, jako sprawdzone i powtarzalne sposobu osiągania celów.
   • Określa środki i warunki, od których zależy możliwość skutecznego posługiwania się nimi.

Stosownie do rodzajów wiedzy możemy wyróżnić dwa rodzaje kompetencji:

1. Kompetencje praktyczno – moralne. W skład tych kompetencji wchodzą:
   1. kompetencje interpretacyjne – to zdolność rozumnego odnoszenia się do świata ( do innych ludzi, siebie, do rzeczy, w aktach samorefleksji), stałej interpretacji rzeczywistości, ale nie jako przedmiotu sprawczych oddziaływań, które trzeba technicznie opanować.
   2. kompetencje moralne – to zdolność prowadzenia refleksji moralnej- namysłu nad moralną zdolnością własnych zachowań ( autorefleksja)- jak powinienem postępować?, jaki powinienem być?, by nie być w sprzeczności z samym sobą, a z drugiej strony by nie ograniczać wyboru innym ludziom.
   3. kompetencje komunikacyjne – to zdolność bycia w dialogu z samym sobą i innymi. Jest to rozmowa z innymi przełamująca anonimowość wypowiedzi, będąca próbą rozumienia siebie i tego co nas wspólnie ogarnia ( poszukiwanie sensu ludzkiej egzystencji i świata). W strukturę tych kompetencji wchodzą:
      • zdolność do krytyki, przesłanek cudzych i własnych  poglądów, przekonań i zachowań;
      • zdolność empatycznego rozumienia i bezwarunkowa akceptacja drugiej osoby;
      • postaw niedyrektywna, nakazująca przedstawić własny punkt widzenia jako ofertę myślową, a nie jako gotową i zamkniętą, jedną z możliwych odpowiedzi.
2. Kompetencje techniczne, do których należą kompetencje:
   1. postulacyjne ( postulować – wskazywać pożądany stan rzeczy) – umiejętność opowiadania się za instrumentalnie pojętymi celami, umiejętność identyfikowania się z nimi
   2. metodyczne – to umiejętność działania według reguł określających  optymalny porządek działania. Treścią reguł jest przepis mówiący co i w jaki sposób, w jakiej kolejności należy wykonać, aby osiągnąć skuteczność działania.
   3. realizacyjne – to umiejętność doboru środków i tworzenie warunków sprzyjających realizacji celów ( w dydaktyce np. w trakcie opracowania programu nauczania, organizowania czasu uczestników procesu dydaktycznego w taki sposób, aby zapewnić skuteczność działania.

Każdy z nas ma kompetencje pierwszego i drugiego typu, z tą różnicą, że mogą one być różnie rozbudowane i powiązane ze sobą. Najczęściej za kompetencje zawodowe uznawane są kompetencje techniczne, a praktyczno- moralne jako kompetencje osobowe. Pierwsze należą do kształcenia zawodowego, drugie do doświadczenia prywatnego. W przypadku nauczyciela kompetencje jedne i drugie trzeba uznać za zawodowe. Pozycję nadrzędną wg Kwaśnicy zajmują kompetencje praktyczno- moralne. Kompetencje praktyczno- moralne i kompetencje techniczne pozostają ze sobą w ścisłym związku. Kompetencji moralnych nie można przekazywać w taki sam sposób jak kompetencje techniczne.

Kompetencje praktyczno- moralne wymagają zupełnie innej pedagogiki niż kompetencje techniczne – radykalnej zmiany komunikowania się z nauczycielem czy kandydatem na nauczyciela. Jedynie pedagogika krytyczno- hermeneutyczna podejmuje pytania właściwe dla dialogu.

Kompetencje jakie powinien mieć nauczyciel według nas:

Koncepcja (idea) lifelong i learing ( całożyciowe uczenie się).

                Podkreśla się w niej potrzebę przygotowania i zachęcania wszystkich dzieci do nauki przez całe życie już od wczesnego wieku. Koncepcja ta ukierunkowuje działania w ten sposób, by zapewnić odpowiednie możliwości wszystkim ( osobą dorosłym, pracującym, bezrobotnym, osobą, które muszą się przekwalifikować lub podnieść swoje kwalifikacje). Kształcenie odbywa się w trzech formach:

• formalne (instytucjonalne)
• nieformalne (kursy)
• intencjonalne (środowisko).

Cele tego kształcenia:

• aby edukacja przekazywała nowe podstawowe umiejętności dla wszystkich (techniczne umiejętności komunikowania się w językach obcych, umiejętności interpersonalne)
• zwiększenie inwestycji w zasoby ludzkie (uczeń, student, pracownik, itd..)
• innowacyjne metody nauczania i uczenia się (strategie multimedialne, krytyczne, samodzielne rozwiązywanie problemów)
• aby wartościować efekty uczenia się (akredytacje uczelni wyższych, certyfikaty, uznanie wykształcenia)
• przewartościowanie w dziedzinie orientacji i poradnictwa zawodowego
• uczenie się bliżej domu.