Analfabetyzm i półanalfabetyzm

ICD-10 Z55.0

Odsetek ludności umiejącej pisać i czytać na świecie

Analfabetyzm w Rzeczypospolitej Polskiej międzywojennej ( 1931 )

Analfabetyzm ( gr. αναλφαβετος nie znający liter) – brak umiejętności pisania i czytania oraz wykonywania czterech podstawowych działań matematycznych u osób dorosłych, tj. wg kryteriów UNESCO – powyżej 15. roku życia. Osoby nie posiadające takiej umiejętności nazywane są "analfabetami".

We współczesnych bogatych społeczeństwach przemysłowych problem absolutnie marginalny, dotyczący na ogół poniżej pół procenta ludności. W krajach Trzeciego Świata sięga kilkunastu, a nawet kilkudziesięciu procent mieszkańców. Obecnie szacuje się, że w Europie jest 3% analfabetów, w Ameryce Pd. - 15%, w Azji - 33%, a w Afryce - 50%.

W Polsce analfabetyzm był spuścizną po polityce zaborców, którzy dążyli do ograniczania szkolnictwa. W 1914 na ziemiach polskich było: 57% analfabetów w zaborze rosyjskim, 40% w Galicji i 5% w zaborze pruskim. Wg statystyk w Polsce w 1921 było 33,1% analfabetów, w 1931 - 23,1%, w 1960 - 2,7%, w 1978 - 1,2%.

Nie jest łatwa ocena skali analfabetyzmu wtórnego oraz funkcjonalnego (dot. niemożności zrozumienia i wykorzystania drukowanych informacji oraz przedstawień graficznych tj. ikon, wykresów, diagramów), czyli praktycznej niezdolności posługiwania się słowem pisanym: braku zrozumienia treści najprostszych instrukcji, braku umiejętności wypełnienia najprostszych formularzy. Podobnie jest z analfabetyzmem matematycznym, czyniącym ludzi niezdolnymi do sprawdzenia rachunku w kasie sklepowej, nie mówiąc o obliczeniu podatków. Badanie tych zagadnień daje czasem bardzo różne wyniki, w zależności od przyjętych kryteriów. Odsetek ten nawet w bogatych krajach może sięgać 50 i więcej procent. Ocenia się np., że 77% Amerykanów, 47% Polaków i 28% Szwedów ma problemy ze zrozumieniem tekstów, a mianem sprawnych językowo można nazwać w tych trzech krajach odpowiednio tylko 2%, 21% i 32% mieszkańców (wg International Adult Literacy Society).

Jakkolwiek zwalczanie analfabetyzmu pierwotnego udaje się metodami stosunkowo prostymi (choć dla biednych krajów nawet one bywają zbyt kosztowne) - przez zapewnienie wszystkim dzieciom podstawowej edukacji, tak zjawisko pojawiania się analfabetyzmu wtórnego jest znacznie trudniejsze do opanowania i wiązać się musi z upowszechnieniem czytelnictwa wśród ogółu ludności - zachęcania do korzystania z bibliotek, księgarni, prasy, internetu.

Procesem zmniejszającym analfabetyzm jest alfabetyzacja.

Linki zewnętrzne

• Statystyki UNESCO dotyczące analfabetyzmu (en.) .