|
planetoida
planetoida (planeta + gr. eídos postać), asteroida (gr. asteroeidés – gwiaździsty), planetka (ang. minor planet) – ciało niebieskie o małych rozmiarach - od kilku metrów do czasem ponad 1000 km, obiegające gwiazdę centralną (w Układzie Słonecznym - Słońce), posiadające stałą powierzchnię skalną lub lodową, bardzo często – przede wszystkim w przypadku asteroid mniejszych i mało masywnych – o nieregularnym kształcie, często noszącym znamiona kolizji z innymi podobnymi obiektami.
Obecnie znanych jest ponad 330 tysięcy planetoid (192 tysiące ponumerowanych), których większość porusza się po orbitach nieznacznie nachylonych do ekliptyki, pomiędzy trajektoriami Marsa i Jowisza – w tzw. głównym pasie planetoid oraz w pasie Kuipera. W przypadku ostatniej grupy nachylenie do ekliptyki może być znaczne.
Trudno oszacować całkowitą liczbę występujących w Układzie Słonecznym planetoid, wynosi ona zapewne wiele milionów.
Powstanie planetoid
Reguła Titusa-Bodego przewiduje, że pomiędzy orbitami Marsa i Jowisza (w odległości około 2,8 j.a od Słońca) powinna znajdować się planeta. Jednak obszar o szerokości około 500 milionów kilometrów takiego obiektu nie zawiera. Już w XVII wieku faktem tym zainteresował się Jan Kepler. Jednak dopiero pod koniec XVIII wieku problemem tym zaczęto się szerzej interesować, a początek kolejnego stulecia przyniósł obserwacyjne rozwiązanie kwestii braku planety. Pierwszy obiekt, nazwany później Ceres wypełniający lukę pomiędzy orbitami Marsa i Jowisza odkrył 1 stycznia 1801 roku Giuseppe Piazzi w Palermo. Kolejne lata przyniosły odkrycia większej liczby tych ciał niebieskich, które nazwano planetoidami. Według najbardziej prawdopodobnej hipotezy, planetoidy powstawały w początkowym okresie kształtowania się Układu Słonecznego. Tak jak i same planety utworzyły się one z obłoku gazu – pierwotnej mgławicy, w której tak samo narodziło się Słońce. Z gazu mgławicowego, który w gigantycznym dysku wirował wokół Słońca, zaczęły się z wolna tworzyć większe skupiska materii. Powstawały nieduże, bliższe Słońca planety (Merkury, Wenus, Ziemia i Mars) oraz planety olbrzymy (Jowisz, Saturn, Uran i Neptun). Pomiędzy Marsem a Jowiszem mogłaby utworzyć się teoretycznie kolejna planeta, jednakże – jak dziś się uważa - silne oddziaływanie grawitacyjne Jowisza nie dopuściło do tego. W ten sposób powstawały mniejsze i mało masywne ciała, których było bardzo wiele, a ich budowa mogła przypominać planety wewnętrzne. Silne oddziaływanie gigantycznego Jowisza wytrącało je z ich orbit, w wyniku czego zderzały się one często, zmieniając swoje trajektorie.
Stygnąc, zarówno planety wielkości Ziemi, jak i pierwotne planetoidy przybierały coraz bardziej skalistą postać, aż do obecnego wyglądu. Zderzenia między planetoidami doprowadzały niejednokrotnie do rozbicia wielu asteroid na mniejsze obiekty, zaś różnice w składzie obserwowanych dziś planetek tłumaczyć można tym, iż pochodzą one z różnych warstw wcześniej rozbitych planetozymali, z których wykształcały się asteroidy. Konkurencyjna teoria wysunięta przez profesora Thomasa van Flandera mówi o powstaniu jednej dużej lub kilku małych planet w obrębie Pasa Planetoid, które pod wpływem grawitacji Jowisza lub w czasie zderzenia rozpadły się. Ta sama teoria tłumaczy powstanie komet jako fragmentów zniszczonego około 3 mln. lat temu lodowego księżyca jednej z skalnych planet. Teoria ta jednak nie jest popularyzowana i nie ma wiarygodnych dowodów zarówno na jej słuszność jak i błędność.
Podobnie zapewne wyglądało powstawanie dalszych planetoid, które dziś krążą po orbitach poza Uranem, Neptunem oraz jeszcze dalej. W ich składzie będzie można jednak stwierdzić więcej lodu wodnego. Dla astronomów niezwykle ważne jest poznanie fizyki tych ciał (podobnie jak i komet), gdyż w rozszyfrowaniu ich historii ukryte są tajniki powstania całego Systemu Słonecznego.
Inne hasła zawierające informacje o "planetoida":
Hector Berlioz
koncertowy, Polskie wydawnictwo muzyczne, 1980. Zobacz też
wielkie koncerty instrumentalne
wielcy kompozytorzy
69288 Berlioz
- planetoida nazwana jego nazwiskiemPrzypisy↑
Stanisław S. Nicieja
, Cmentarz Łyczakowski we Lwowie w ...
1848
...
Toruń
...
Ziemia
...
2006
...
Chaos
w matematyce niestabilność rozwiązań równań ze względu na warunki początkowe,
19521 Chaos
– planetoida transneptunowa,
Chaos
– fikcyjna postać ze świata Sonic the Hedgehog
Chaos
- jedna ...
Pallas
z tytanów, syn Kriosa
Pallas
– mit. gr. przydomek bogini Ateny
Pallas
– astr. planetoida o numerze katalogowym 2
Pallas
– wpływowy wyzwoleniec na dworze cesarza Klaudiusza
Pallas
...
Wujek
Zobacz też
Kopalnia Węgla Kamiennego Wujek
– kopalnia Wujek w Katowicach
3987 Wujek
– planetoida
Festiwal Wujek
– festiwal jazzowy
WUJek
– album muzycznyNazwisko Wujek:
Jakub Wujek
– polski ...
1801
...
Nyks
...
Inne lekcje zawierające informacje o "planetoida":
Układ Słoneczny (plansza 16)
...
077. Przestrzeń kosmiczna (plansza 21)
liegen um -230°C.
Pluton nosi imię rzymskiego boga podziemia (po grecku Hadesa). Ta planetoida składa się w 70% ze skał i w 30% z wody ...
|
