Płyta wiślicka
Płyta wiślickaPłyta wiślicka lub płyta orantów –
posadzka
o wymiarach 4,1 × 2,5 metra[1] z lat około 1175-1177 z rytymi przedstawieniami figuralnymi, odkryta w 1959 w krypcie zburzonego kościoła z XII wieku, na którego miejscu stoi obecnie gotycka
kolegiata w Wiślicy
. Unikatowy w skali światowej zabytek
sztuki romańskiej
. Odsłonięta w latach 1959-60 podczas badań archeologicznych, którymi w ramach Zespołu Badań nad Polskim Średniowieczem kierował prof. Andrzej Tomaszewski. Konserwowana w latach 1982-83 pod kierunkiem prof. Władysława Zalewskiego z ASP w Krakowie. Posadzka wykonana jest z
jastrychu
(gipsowej masy, twardniejącej po wylaniu). Wykonano na niej
ryty
, wypełnione następnie masą gipsową, zabarwioną na czarno
smołą
lub
węglem drzewnym
. W rezultacie otrzymano czarny rysunek na jasnym tle, przypominający efekt
niello
. Płyta znajdowała się w środkowej nawie krypty, pod dwoma
przęsłami
sklepienia (zachowały się trzy bazy kolumn). Płyta składa się z dwóch pól z przedstawieniami figuralnymi oraz
bordiury
, która oddziela pola i otacza całość. W lewym pasie bordiury znajdują się wyobrażenia lwa,
centaura
, smoka i
bazyliszka
, w górnym, u stóp ołtarza – dwa lwy przy
drzewie życia
. Pozostałe pasy bordiury wypełnia dekoracja roślinna (plecionka, wić) i roślinno-zwierzęca (dodatkowo przedstawienie smoka). Mityczne potwory w lewym dolnym pasie bordiury zapewne symbolizują grzechy wymieniane w mszalnym tekście liturgicznym tzw. Spowiedzi Powszechnej. W górnym polu, które znajdowało się bliżej ołtarza, znajduje się przedstawienie duchownego, stojącego między mężczyzną z brodą i chłopcem. W dolnym ukazany jest mężczyzna z brodą pomiędzy kobietą w czepcu i młodzieńcem. Wszystkie postacie mają głowy podniesione do góry oraz uniesione ręce w geście modlitewnym – są interpretowane jako
oranci
(adoranci). Nad postaciami z górnego pola zachował się fragment łacińskiego napisu: Hi conculcari querunt ut in astra levari possint et pariter ve... (Ci chcą być podeptani, aby mogli być wzniesieni do gwiazd i zarówno...)[2] Identyfikacja ukazanych na płycie osób oraz ustalenie osoby fundatora pozostawia wątpliwości. Za fundatora uznaje się
Kazimierza Sprawiedliwego
, którego identyfikuje się z brodatym mężczyzną z dolnego pola. Towarzyszyć ma mu jego żona Helena i syn Bolesław. W górnym polu przedstawiono najprawdopodobniej zmarłych krewnych Kazimierza – jego brata
Henryka Sandomierskiego
i syna Kazimierza. Istnieje także hipoteza, że brodatym mężczyzną z dolnego pola (i fundatorem zarazem) jest
Bolesław Kędzierzawy
z żoną i synem Leszkiem. Przypisy- ↑ Wymiary podane za artykułem Romana Mirowskiego Wiślica. Kolegiata, "Nasza Baba Jaga. Świętokrzyski Kwartalnik Edukacyjno-Krajoznawczy" [na:]
[1]
(dostęp 16.10.07)
- ↑ Wg hipotezy prof. Aleksandra Gieysztora ciąg dalszy wierszowanego napisu mógł brzmieć: ... VErsus caelum capescere iter lub ...VEnerare Deum feliciter, albo coś jeszcze innego, co chcieli po śmierci osiągnąć. Wizja "uniesienia ku gwiazdom" nawiązuje do filozofii Platona, wedle którego dusze ludzkie po śmierci stają się gwiazdami. W jakże innym świetle stawia to synów Krzywoustego, którzy nie tylko wojnami i polowaniami się zajmowali.
Bibliografia- Chrzanowski Tadeusz, Sztuka w Polsce Piastów i Jagiellonów, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 1993, .
- Historia sztuki polskiej, t.I: Sztuka średniowieczna, Kraków: Wydawnictwo Literackie, 1965.
- Mroczko Teresa, Polska sztuka przedromańska i romańska, Warszawa: Wydawnictwa Artystyczne i Filmowe, 1988, .
- Kalinowski Lech, "Hi conculcari querunt" czyli kto pragnie być deptany na płycie wiślickiej, [w:] Speculum Artis. Treści dzieła sztuki średniowiecza i renesansu. Warszawa 1989.
- Zalewski Władysław, Stec Mieczysław, Rytowana romańska posadzka w kolegiacie wiślickiej, Studia i materiały Wydziału Konserwacji i Restauracji Dzieł Sztuki Akademii Sztuk Pięknych w Krakowie, t. IV, Kraków 1994.
Linki zewnętrzne
Inne hasła zawierające informacje o "Płyta wiślicka":
Astrolabium
...
Taylor Swift
...
Janusz Józefowicz
...
Dire Straits
...
Archiwum Polskiego Rocka
...
Lista Przebojów Programu Trzeciego
...
Aleksander Woźniak
...
2002 w muzyce
...
2001 w muzyce
...
Edyta Bartosiewicz
...
Inne lekcje zawierające informacje o "Płyta wiślicka":
010. Dzieje Ziemi (plansza 3)
...
232 Kultura i nauka w latach 1945 ? 2003 (plansza 19)
...
Średniowiecze (plansza 10)
...
|