Niezależny Samorządny Związek Zawodowy "Solidarność" – ogólnopolski
związek zawodowy
powstały w
1980
dla obrony praw pracowniczych, do
1989
również jeden z głównych ośrodków masowego
ruchu oporu
przeciw
socjalistycznym
rządom
Polski Ludowej
. Początkowo duże wpływy polityczne organizacji w
III Rzeczypospolitej
(np.
Akcja Wyborcza Solidarność
w latach
1997
-
2001
) uległy następnie znacznemu osłabieniu.
"Solidarność" powstała na bazie licznych komitetów
strajkowych
(w tym
Międzyzakładowego Komitetu Strajkowego
w
Gdańsku
), które z czasem przekształciły się w komisje założycielskie Niezależnego Samorządnego Związku Zawodowego "Solidarność". NSZZ "Solidarność" został zarejestrowany
10 listopada
1980
przez
Sąd Okręgowy w Warszawie
.
"Solidarność" w latach 1980-1989
Geneza
Społeczeństwo
polskie w większości nie zaakceptowało roli swojego kraju jako wasalnego państwa powstałego w roku
1944
na gruzach
II Rzeczypospolitej
po wkroczeniu
Armii Czerwonej
na tereny
Lubelszczyzny
. Świadomość zbrodni
stalinizmu
, ogrom represji, jakie spadły na żołnierzy
podziemia niepodległościowego
, wszechobecność aparatu ucisku politycznego (
UB
) nie skłaniały Polaków do uznania nowych, narzuconych siłą władz. Terroru nie mogły złagodzić nieliczne gesty (np. zachowanie "
Mazurka Dąbrowskiego
" jako hymnu państwowego[3],
reforma rolna
, dopuszczenie do współrządzenia zmutowanych partii
PSL
i
SD
, celowo opóźniana w stosunku do innych krajów podporządkowanych ZSRR
kolektywizacja
, pozostawienie pewnej swobody działania
Kościołowi
) rządu i partii komunistycznej, nazwanej eufemistycznie
Polską Partią Robotniczą
(PPR), a po roku
1948
przekształconej w
PZPR
.
Po śmierci
Stalina
w marcu
1953
roku następować zaczęła – najpierw w ZSRR, potem także w krajach satelickich – powolna "odwilż". Od roku
1955
zaczęto zwalniać z więzień pierwszych niesłusznie skazanych, z dawnych polskich terenów na wschodzie przyjeżdżali ostatni
repatrianci
i zwolnieni z obozów w ZSRR żołnierze
AK
. Jednak społeczeństwo nie miało powodów do zadowolenia. Obowiązkowe dostawy i
kolektywizacja
(a również represje, które dotykały Kościół) wywoływały niezadowolenie na wsi, niskie płace i złe warunki socjalne nastawiały wrogo do
PZPR
robotników, nazywanych przez partię dla celów propagandowych "przewodnią siłą narodu", obywatelska przedsiębiorczość (nazywana "prywatną inicjatywą") była niszczona przez aparat administracyjny, a tzw. "inteligencja pracująca" była poddawana inwigilacji i zastraszaniu.
Do pierwszego poważnego robotniczego protestu doszło w
czerwcu
1956
w
Poznaniu
, gdzie wysuwano postulaty socjalne, ale również polityczne. Pośrednim skutkiem krwawo stłumionych zamieszek był "
Polski Październik
" '56, kiedy to nastąpiła zmiana ekipy rządzącej, a I sekretarzem PZPR został, przyjmowany z nadzieją
Władysław Gomułka
. Zwolniono z więzień i rehabilitowano większość więźniów politycznych, zlikwidowano
Ministerstwo Bezpieczeństwa Publicznego
, potępiono
kult jednostki
w ZSRR[4], na kilka miesięcy zezwolono na nieskrępowany rozwój prasy[5].
Z biegiem lat rządy gomułkowskie ulegały jednak coraz głębszemu uwstecznieniu. Kulejącą gospodarkę osłabiały dodatkowo wymuszone dostawy surowców (głównie węgla) i produktów (np. statków) do ZSRR, a także wielkie nakłady państwa na zbrojenia i utrzymanie rosnącego w siłę aparatu przemocy (
MO
,
SB
,
ORMO
). Od połowy lat sześćdziesiątych Polska była zobligowana do wykonywania "sojuszniczych zobowiązań" wobec
Kuby
i
Wietnamu Północnego
, a w roku
1968
Wojsko Polskie
zostało zmuszone do wzięcia udziału w interwencji w
Czechosłowacji
.
W
marcu
tego samego roku doszło do sprowokowanych strajków studenckich, co władze wykorzystały do zakrojonej na szeroką skalę akcji
antysemickiej
w wyniku której zmuszono do opuszczenia Polski wiele tysięcy obywateli narodowości
żydowskiej
.
W dwa lata później, w
grudniu
1970
, po ogłoszeniu drastycznych podwyżek cen artykułów pierwszej potrzeby, przez
Wybrzeże
przetoczyła się fala strajków i manifestacji, krwawo stłumionych przez wojsko i milicję. Skutkiem brutalnej akcji było obalenie Gomułki. Jego miejsce zajął działacz partyjny z
Zagłębia Dąbrowskiego
Edward Gierek
, który postawił na rozwój gospodarczy zaciągając ogromne pożyczki w
Europie zachodniej
. W pierwszych latach jego rządów kraj rozwijał się wprawdzie dość dynamicznie, ale kredyty należało zacząć spłacać.
Polityka gospodarcza Gierka zaczęła załamywać się po
1975
wskutek niesprawności komunistycznej gospodarki powodującej wzrost zadłużenia zagranicznego. W
czerwcu
1976
w
Radomiu
i
Ursusie
doszło do pierwszych strajków, na które władza zareagowała
represjami
. Do obrony robotników powołany został
Komitet Obrony Robotników (KOR)
.
16 października
1978
krakowski
arcybiskup
,
kardynał
Karol Wojtyła
został wybrany
papieżem
przyjmując imię
Jana Pawła II
. Rok później podczas
I pielgrzymki do Polski
na mszach papieskich zorganizowanych w największych miastach zbierały się miliony Polaków. Jan Paweł II nawoływał do poszanowania narodowej godności i tradycji. Podkreślał znaczenie wolności w życiu społecznym i wzywał do poszanowania podstawowych praw przynależnych każdemu człowiekowi.
Homilie
papieskie wywołały szeroki oddźwięk w społeczeństwie.
Pierwsze strajki
W
1980
sytuacja gospodarcza pogorszyła się jeszcze bardziej. W czasach
Polskiej Rzeczpospolitej Ludowej
ceny większości towarów były ustalane centralnie przez rząd. O tym, ile miały kosztować towary w każdym państwowym sklepie na terenie całego kraju, decydowali urzędnicy w
Warszawie
. Sprzedaż mięsa i wędlin przez osoby prywatne była zabroniona. Decyzje dotyczące cen podstawowych artykułów – przede wszystkim spożywczych – wymagały decyzji
Biura Politycznego KC PZPR
. 1 lipca
1980
władze partii podjęły decyzję o podwyższeniu cen mięsa i wędlin.
Już po ośmiu dniach, tj.
8 lipca
1980
wybuchła pierwsza seria strajków na
WSK PZL Świdnik
w
Świdniku
, określane mianem
Świdnickiego Lipca
i, rozszerzając się na całą
lubelszczyznę
, trwały do 25 lipca.
Stocznia Gdańska
Kolejny protest rozpoczął się 14 sierpnia strajkiem w
Stoczni Gdańskiej
zorganizowanym przez
Wolne Związki Zawodowe Wybrzeża
. Po raz pierwszy wśród postulatów pojawiły się żądania polityczne. Około godziny 11.00 tego dnia do stoczni przedostał się
Lech Wałęsa
, jeden ze zwolnionych z pracy robotników stoczniowych. Komitet strajkowy zażądał przywrócenia do pracy
Anny Walentynowicz
i Lecha Wałęsy, wzniesienia
pomnika ofiar 1970
, uszanowania praw pracowniczych oraz przedstawił żądania socjalne.
Dwa dni później w stoczni pojawiła się delegacja innych strajkujących zakładów z
Bogdanem Lisem
i
Andrzejem Gwiazdą
. Powołano
Międzyzakładowy Komitet Strajkowy
(MKS) z Lechem Wałęsą na czele. 17 sierpnia przed bramą stoczni ksiądz
Henryk Jankowski
odprawił mszę. Na tej samej bramie zawieszono tablicę zawierającą
21 postulatów
Komitetu Strajkowego. Następnego dnia w sali
BHP
pojawili się eksperci wywodzący się ze środowisk katolickich i
KORu
, którzy mieli doradzać robotnikom podczas rokowań z władzami. Przewodniczącym Komisji Ekspertów MKS został
Tadeusz Mazowiecki
, a w jej pracach udział wziął
Bronisław Geremek
.
Wśród protestujących robotników popularna stała się pieśń
Mury
śpiewana przez
Jacka Kaczmarskiego
.
21 postulatów
Oryginalna tablica z tekstem 21 postulatów
Postulaty robotników były dla władz trudne do zaakceptowania, bo nie dotyczyły wyłącznie kwestii ekonomicznych. Jako pierwsze żądanie strajkujący postawili zapewnienie im prawa do utworzenia własnej reprezentacji. Robotnicy chcieli samodzielnie organizować się w wolne związki zawodowe, które mogłyby przemawiać do "rządu robotniczo-chłopskiego" w imieniu "ludu pracującego miast i wsi". W ten sposób podawali w wątpliwość wiarygodność
PZPR
jako partii, która rzekomo miała sprawować rządy w imieniu
klasy robotniczej
.
Kolejne postulaty również miały charakter polityczny. Robotnicy domagali się przestrzegania zawartego w
konstytucji PRL
prawa do wolności słowa oraz dostępu do kontrolowanych przez partię mediów. Strajkujący żądali też zaprzestania
represji
wobec osób prześladowanych za przekonania.
Strajkujący przedstawili również szereg żądań ekonomicznych i socjalnych. Domagali się przeprowadzenia zmian w gospodarce, aby kraj mógł wyjść z kryzysu. Postulowali zwiększenie wsparcia dla osób wychowujących dzieci. Za ważne uznali też skrócenie wieku emerytalnego i reformę służby zdrowia. W ostatnim postulacie domagali się wolnych sobót.
Postulaty robotników wydawały się partii radykalne, ale nie dążące do obalenia panującego ustroju. Ówczesna sytuacja geopolityczna nie pozwalała na żadne radykalne zmiany. Zgodnie z "
doktryną Breżniewa
", żaden kraj należący do
Układu Warszawskiego
nie mógł zawrócić z drogi do
komunizmu
. Rządy osadzone przez ZSRR w krajach obozu socjalistycznego mogły w razie czego liczyć na "bratnią pomoc" państw sąsiednich.
Obawa przed obcą inwazją nie powstrzymała jednak strajkujących, którzy wzywali do stworzenia "socjalizmu z ludzką twarzą". Twierdzili iż wierzą, że państwo można zreformować, aby polepszyć los zwykłego człowieka.
Porozumienia sierpniowe
Tablica pamiątkowa przy bramie wrocławskiej zajezdni autobusowej, w której powstała "Solidarność" dolnośląska
W połowie sierpnia w kontrolowanej przez partię prasie pojawiły się wzmianki o "przerwach w pracy w Gdańsku".
Cenzura
zabraniała używania słowa "strajk" w oficjalnych przekazach, ale społeczeństwo orientowało się w sytuacji. Nawet po przerwaniu połączeń telefonicznych z Wybrzeżem Polacy byli na bieżąco informowani przez nadające z
Monachium
Radio Wolna Europa
, które przekazywało im wiarygodne wiadomości z kraju. Rolę łączników spełniali ponadto kolejarze, pocztowcy i transportowcy. W rezultacie już 18 sierpnia w
Stoczni Szczecińskiej
wybuchł strajk, na którego czele stanął
Marian Jurczyk
. Do
21 sierpnia
strajki rozlały się na cały kraj. Stanęła większość zakładów pracy w Gdańsku, Szczecinie i innych miastach Wybrzeża. Wydobycie wstrzymało szereg kopalni na
Górnym Śląsku
. Gdański
MKS
reprezentował pod koniec sierpnia ponad 600 przedsiębiorstw z całego kraju.
Protesty robotników w
czerwcu 1956
i w
grudniu 1970
władze stłumiły siłą. Tym razem było inaczej. Zasięg protestów z sierpnia 1980 roku był tak wielki, że partia została zmuszona do negocjacji.
21 sierpnia
do Gdańska przybyła Komisja Rządowa z
Mieczysławem Jagielskim
, a do Szczecina z
Kazimierzem Barcikowskim
.
30
[6] i
31 sierpnia
[7] oraz
3
[8] i
11 września
[9] przedstawiciele komitetów strajkowych oraz rządzącej partii podpisali
Porozumienia sierpniowe
. Na ich mocy
17 września
w Gdańsku przedstawiciele robotników z całej Polski powołali do życia ogólnopolski Niezależny Samorządny Związek Zawodowy "Solidarność". Rezultatem podpisanych w Gdańsku, Szczecinie i
Jastrzębiu
porozumień było utworzenie – i w konsekwencji zarejestrowanie przez sąd – związku.
Napisy 'solidarność/solidarni' powtarzały się pod różnymi postaciami na murach strajkującej stoczni. 23 sierpnia ukazał się pierwszy numer "Strajkowego Biuletynu Informacyjnego 'Solidarność'", wydawanego nakładem Wolnej Drukarni Stoczni Gdańskiej. Zainspirowało to
Jerzego Janiszewskiego
, studenta gdańskiej Państwowej Wyższej szkoły Sztuk Pięknych, do stworzenia słynnego logo ruchu. Pomysł wykorzystania hasła jako nazwy związku zaproponował
Karol Modzelewski
.
Wielka Solidarność
Egzemplarz dziennika "
Wieczór Wrocławia
" z 20-22 marca 1981 z interwencjami
cenzury
w tekście komentującym pobicie związkowców w Bydgoszczy 19 marca
16 grudnia
1980
odsłonięty został
Pomnik Poległych Stoczniowców
. 15 stycznia
1981
delegacja "Solidarności" z Lechem Wałęsą spotkała się w
Rzymie
z papieżem Janem Pawłem II.
Podczas sesji Wojewódzkiej Rady Narodowej w
Bydgoszczy
19 marca
trzej związkowcy z Solidarności (
Jan Rulewski
, Mariusz Łabentowicz i Michał Bartoszcze) zostali dotkliwie pobici przez funkcjonariuszy
ZOMO
. Związek stanął w ich obronie i 27 marca zorganizowano ostrzegawczy strajk generalny – na cztery godziny stanęła prawie cała Polska. Władze zapewniły, że odszukają winnych pobicia i protest został zawieszony.
W dniach 5-10 września oraz 26 września–7 października odbył się I Zjazd Solidarności. Na przewodniczącego wybrano Lecha Wałęsę. Zjazd 8 września wydał
posłanie do ludzi pracy Europy Wschodniej
, w którym wezwał związkowców krajów bloku socjalistycznego do wspólnej walki o wolność zrzeszania się.
Jednym z
21 postulatów
było wprowadzenie kartek na mięso, które faktycznie wprowadzono 28 lutego
1981
r. Na skutek stale narastających trudności gospodarczych system kartkowy rozszerzono 30 kwietnia obejmując nim oprócz mięsa także wszelkie przetwory mięsne,
masło
,
mąkę
,
ryż
i
kaszę
. 1 września system kartowy objął też
mydło
,
proszek do prania
i
papier toaletowy
.
W okresie od sierpnia
1980
do grudnia
1981
"Solidarność" ze związku zawodowego przerodziła się w masowy ruch o charakterze społeczno-niepodległościowym. W szczytowym okresie do "S" należało 10 mln Polaków. Wokół związku powstało szereg organizacji satelickich jak
NSZZ Rolników Indywidualnych "Solidarność"
czy
Niezależne Zrzeszenie Studentów
. Władze państwowe traciły kontrolę nad życiem społecznym w kraju szarpanym protestami, dzikimi strajkami i wysuwanymi wciąż nowymi postulatami. Rządzący nie reagowali na próby negocjacji podjęte ze strony "Solidarności". Związkowcy chcieli rozmów z partią, aby wspólnie wypracować zmiany dla poprawy sytuacji w chwiejącej się gospodarce. Odpowiedzią PZPR były puste deklaracje i gra na zwłokę w celu ukrycia przygotowań do zamierzanej akcji policyjno-wojskowej na wielką skalę.
3 grudnia
prezydium
Komisji Krajowej
i przewodniczący zarządów regionu na posiedzeniu w
Radomiu
zapowiedzieli 24-godzinny strajk protestacyjny w wypadku uchwalenia przez
Sejm
nadzwyczajnych pełnomocnictw dla rządu i strajk powszechny, gdyby zostały one wprowadzone w życie. Coraz wyraźniejsza stawała się zapaść komunistycznej gospodarki.
Stan wojenny
Władze komunistyczne od wielu miesięcy znajdowały się pod presją KPZR, domagającą się zaprowadzenia w Polsce porządku. Kierownictwo PZPR przejął generał
Wojciech Jaruzelski
, który wkrótce został również premierem.
O północy 13 grudnia
1981
wprowadzony został
stan wojenny
. Rano w państwowej telewizji pojawił się Wojciech Jaruzelski i ogłosił powołanie
WRON
. Solidarność została zdelegalizowana. Przywódców internowano i umieszczono w strzeżonych przez SB ośrodkach odosobnienia. Oddziały
ZOMO
pacyfikowały próbujące strajkować zakłady pracy.
MSW
zezwoliło na użycie broni i wkrótce (16 grudnia) padł rozkaz strzelania do górników w
kopalni "Wujek"
. Zginęło 9 górników, a 21 zostało rannych. Następnego dnia ogień został otwarty podczas solidarnościowych protestów w
Gdańsku
. Zginęła jedna osoba, a dwie zostały ranne. Do 28 grudnia wszystkie strajki zostały rozbite.
Opinia publiczna i związki zawodowe na Zachodzie stanęły po stronie polskich robotników. Organizowano wiece poparcia dla Polski, marsze protestacyjne, zbiórki darów dla internowanych i ich rodzin. W
Bremie
powstało pierwsze zagraniczne biuro "S", potem następne w
Brukseli
i innych miastach Europy. Po wprowadzeniu Stanu Wojennego prezydent
USA
Reagan
nałożył na Polskę
sankcje gospodarcze
, które jeszcze pogorszyły sytuację niewydolnej gospodarki. W krajach bloku socjalistycznego rozpowszechniano pogłoski o tym, że
CIA
wspiera podziemną aktywność "Solidarności".
Po wprowadzeniu stanu wojennego system kartkowy był stopniowo rozszerzany na kolejne grupy towarów, m.in.
czekoladę
,
alkohol
,
benzynę
i wiele innych, osiągając zakres znacznie szerszy niż w czasie okupacji podczas
II wojny światowej
[10].
Jedyną legalną formą protestu stały się uroczystości religijne. Ksiądz
Jerzy Popiełuszko
, związany z Solidarnością od sierpnia
1980
, odprawiał w
Warszawie
Msze za Ojczyznę, w których otwarcie krytykował komunistyczne władze.
Początki podziemnej Solidarności
Berta – nadajnik podziemnego
Radia Solidarność
. Nadajnik nadający w paśmie telewizyjnym. Zagłuszał oryginalny sygnał transmitowany przez TVP (tylko fonię) zastępując go transmisją audycji Radia Solidarność
22 kwietnia
1982
Zbigniew Bujak
,
Bogdan Lis
,
Władysław Frasyniuk
,
Władysław Hardek
powołali
Tymczasową Komisję Koordynacyjną
, która miała służyć podziemnemu działaniu Solidarności. Działacze byli cały czas ścigani przez SB i musieli się ukrywać. Zdelegalizowany związek znów zaczął organizować Polaków walczących o wolność. Efektem konspiracyjnej pracy było zorganizowanie 1 maja
1982
pochodów robotniczych symbolizujących opór wobec oficjalnych uroczystości partyjnych. W
Gdańsku
protestowało kilkadziesiąt tysięcy osób. Podczas zakazanego przez władze PRL święta
Konstytucji 3 Maja
ponownie doszło do protestów. Zostały one brutalnie rozpędzone przez ZOMO.
6 maja w Gdańsku powołano Regionalną Komisję Koordynacyjną NSZZ "S" w składzie:
Bogdan Borusewicz
,
Aleksander Hall
, Stanisław Jarosz,
Bogdan Lis
i Marian Świtek. W czerwcu
Kornel Morawiecki
powołał we
Wrocławiu
inną podziemną organizację pod nazwą "
Solidarność Walcząca
". W dniach 11 – 13 października wybuchły kolejne strajki w Gdańsku.
Wałęsa został wypuszczony z obozu internowania 14 listopada
1982
. 9 grudnia SB zorganizowała ogromną obławę na podziemie solidarnościowe. Represje dosięgły ponad 10 tys. działaczy. 27 grudnia cały majątek "Solidarności" przekazano powiązanym z PZPR związkom zawodowym
OPZZ
. W sylwestrową noc
1982
zawieszono stan wojenny.
W święto pracy (1 maja)
1983
zorganizowano kolejne protesty, które zostały rozbite przez oddziały ZOMO.
Podobnie jak w czasach działalności
AK
jednym z symboli podziemnej walki były malowane na murach hasła i znaki, druk potajemnie kolportowanych pism i ulotek, nadawanie (przede wszystkim w Warszawie) krótkich audycji podziemnego radia; jak podczas okupacji niemieckiej działało tajne nauczanie w postaci tzw. "latających uniwersytetów".
Represje SB
22 lipca
1983
zniesiono stan wojenny. Rok wcześniej, w centrali
MSW
powołano
Biuro Studiów SB
– specjalną komórkę, której zadaniem była koordynacja działań resortu przeciwko solidarnościowej opozycji w skali ogólnopolskiej. Na mocy amnestii wielu działaczy Solidarności odzyskało wolność, ale represje nie ustawały.
12 maja
1983 r.
milicja
zatrzymała na
Starym Mieście
w Warszawie
Grzegorza Przemyka
, który w dwa dni później zmarł w wyniku pobicia, winą za co władze próbowały obarczyć pracowników
pogotowia
.
5 grudnia
1983 r.
agenci
SB
pobili więźniów w
Barczewie
(m.in.
Władysława Frasyniuka
), a niektórych polewano wodą na mrozie. Pięć dni później żona Lecha Wałęsy,
Danuta
, odebrała w
Oslo
Pokojową Nagrodę Nobla
. Władze
PRL
odmówiły wydania paszportu nobliście. Później wyszło na jaw, że
SB
sprokurowała przeciwko Wałęsie oszczercze materiały, które przekazano komitetowi przyznającemu pokojową nagrodę, aby Wałęsa nie otrzymał nagrody.
22 lipca
1984 r.
zostało zwolnionych wielu działaczy "S", m.in.
A. Gwiazda
,
J. Rulewski
,
W. Frasyniuk
, A. Słowik,
J. Kropiwnicki
,
A. Michnik
i
S. Jaworski
.
19 października
1984 r.
ksiądz
Jerzy Popiełuszko
został uprowadzony przez oficerów
MSW
, a następnie zamordowany. Do dziś nie są znane
okoliczności popełnienia tej zbrodni
.
3 listopada
1984 r.
odbył się pogrzeb kapelana Solidarności, który stał się okazją do manifestacji patriotycznej. Tysiące ludzi uczestnicząc w nim chciało wyrazić sprzeciw wobec brutalności władz. Łamanie podstawowych
praw człowieka
spotkało się z szerokim protestem m.in. 28 noblistów.
13 lutego
1985 r.
SB
aresztowała w
Gdańsku
działających w podziemnej "S"
W. Frasyniuka
,
B. Lisa
i
A. Michnika
, a 23 maja zostali oni skazani na kilkuletnie wyroki. Proces odbył się w Gdańsku, a prowadzący go sędzia Krzysztof Zieniuk odebrał oskarżonym prawo do obrony uniemożliwiając im kontakt z adwokatami.
9 stycznia
1986 r.
w Gdańsku aresztowano działającego w ukryciu przez cztery lata
Bogdana Borusewicza
.
Pieriestrojka
10 listopada
1982
zmarł Leonid Breżniew. Władzę w ZSRR przejął po nim, należący do tego samego pokolenia i reprezentujący ten sam styl sprawowania władzy,
Jurij Andropow
, a po jego rychłej śmierci
Konstantin Czernienko
, którego rządy były równie krótkie i które również nie zmieniły kursu polityki imperium. Dopiero 11 marca
1985
po śmierci Czernienki władzę przejął należący do młodszego pokolenia działaczy komunistycznych
Michaił Gorbaczow
. Kryzys ekonomiczny w ZSRR zmusił nowe władze do podjęcia reform. Gorbaczow zapoczątkował odwilż w obozie socjalistycznym. Ogłosił program przebudowy ustroju ZSRR, co poskutkowało poluzowaniem polityki wewnętrznej także w Polsce.
Rok później w lipcu rozpoczęło się w Polsce zwalnianie więźniów politycznych, a 11 września
1986
wypuszczono m.in. Borusewicza, Lisa i Bujaka. Wolność odzyskało 225 więźniów politycznych. 30 września Lech Wałęsa powołał pierwszą od początku stanu wojennego jawną strukturę Solidarności –
Tymczasową Radę NSZZ "Solidarność"
w składzie: Bogdan Borusewicz, Zbigniew Bujak, Władysław Frasyniuk, Tadeusz Jedynak, Bogdan Lis, Janusz Pałubicki i Józef Pinior. Ujawniły się lokalne struktury związku w wielu województwach i zakładach pracy. 25 października
1987
na wspólnym posiedzeniu działacze powołali Krajową Komisję Wykonawczą NSZZ "Solidarność".
Działacze bardziej radykalnych ugrupowań opozycyjnych ciągle byli prześladowani przez SB. Zarysował się wyraźny podział na działaczy "S" skupionych wokół Wałęsy, którzy chcieli ugody z władzami oraz innych dążących do antykomunistycznej rewolucji.
Strajki z roku 1988
W roku
1988
stan gospodarki był jeszcze gorszy niż 8 lat wcześniej. Sankcje ekonomiczne oraz brak reform doprowadziły do galopującej inflacji. Państwowe przedsiębiorstwa marnotrawiły ludzką pracę oraz materiały wytwarzając wadliwe i nieatrakcyjne towary. Polska gospodarka była niekonkurencyjna i przestarzała. W ograniczonej sieci państwowych sklepów nadal brakowało towarów. Reformy przeprowadzone przez premiera
Mieczysława Rakowskiego
były zbyt powierzchowne, rosły odsetki od niespłacanych długów zagranicznych. Osłabienie ZSRR pod przywództwem liberalnego Gorbaczowa budziło nadzieję, że tym razem komunistyczny reżim nie będzie mógł liczyć na polityczne i wojskowe wsparcie zza
Bugu
.
Kolejne strajki rozpoczęły się 21 kwietnia 1988 r. w
Hucie Stalowa Wola
. 2 maja dołączyli do nich robotnicy ze Stoczni Gdańskiej. Co prawda w dniach 5-10 maja władze spacyfikowały strajki albo zostały one zawieszone, ale już 15 sierpnia protesty wybuchły na nowo. Strajk rozpoczęli górnicy w kopalni "
Manifest Lipcowy
" w
Jastrzębiu-Zdroju
. Do 20 sierpnia strajk objął szereg kopalń, a 22 dotarł z powrotem do Stoczni Gdańskiej. Do strajku przyłączyły się pozostałe gdańskie stocznie: Północna, Remontowa, Wisła i Radunia. Władze PRL zostały ponownie zmuszone do negocjacji. W państwowej telewizji 26 sierpnia wystąpił szef resortów siłowych
Czesław Kiszczak
i zaproponował podjęcie rozmów, a pięć dni później spotkał się z Wałęsą. Strajki zakończyły się następnego dnia. W telewizji państwowej 30 listopada odbyła się debata Lech Wałęsa-
Alfred Miodowicz
(szef
OPZZ
). Wałęsa wypadł przed kamerami zdecydowanie lepiej niż jego przeciwnik.
Okrągły Stół
18 grudnia
1988
utworzony został 100-osobowy Komitet Obywatelski przy przewodniczącym NSZZ "Solidarność". Został on podzielony na szereg sekcji, mających przygotować stanowisko opozycji dotyczące poszczególnych obszarów rozmów. Część przedstawicieli opozycji podjęła negocjacje z władzami PRL. Wałęsa wraz z większością władz Solidarności poparł te rozmowy. Jednak niektóre grupy opozycyjne i część związkowców byli przeciwni pokojowej zmianie władzy. Rewolucja była ich zdaniem niezbędna, aby oczyścić Polskę z ludzi PZPR. "Solidarność" pod przywództwem Wałęsy wybrała pokojową drogę przemian.
27 stycznia
1989
na spotkaniu Wałęsy z Kiszczakiem określony zostały skład zespołu, który miał wziąć udział w obradach Okrągłego Stołu. Wyłoniono 56 przedstawicieli, 20 związanych z "S", 6 z OPZZ, 14 z PZPR, 14 "niezależnych autorytetów" oraz dwóch duchownych. 6 lutego opozycja i władze zasiadły do obrad. Trwały one do 5 kwietnia. Ustalenia obejmowały ponowną legalizację związku oraz przeprowadzenie w dniu 4 czerwca częściowo wolnych wyborów, w których "Solidarność" mogła wystawić swoich kandydatów.
Wybory do sejmu kontraktowego
Ordynacja wyborcza
zezwalała Solidarności na wystawienie w wyborach kandydatów tylko do 35% miejsc w
Sejmie
, natomiast wybory do nowo utworzonego
Senatu
były całkowicie wolne. Powstał
Komitet Obywatelski "Solidarność"
. Przy Okrągłym Stole uzgodniono, że dozwolona będzie swobodna agitacja przed wyborami (nie ustalono przy tym
ciszy wyborczej
– powszechnie stosowanego obecnie zakazu prowadzenia kampanii wyborczej na 24 godziny przed wyborami, toteż trwała ona nawet w dniu wyborów, i nawet tuż przy lokalach wyborczych). 8 maja
1989
wydano pierwszy numer "
Gazety Wyborczej
", która miała reprezentować "Solidarność" podczas kampanii. Najlepiej zapamiętanym argumentem zachęcającym wyborców do poparcia kandydata "Solidarności" były plakaty ze wspólnym zdjęciem każdego z kandydatów z Lechem Wałęsą.
Przedwyborcze sondaże wróżyły zwycięstwo PZPR. Jednak już po pierwszej turze głosowania okazało się, że "Solidarność" zdobyła prawie wszystkie mandaty, które podlegały wolnym wyborom. Jej kandydaci zdobyli 160 mandatów poselskich (na 161 możliwych do zdobycia) i 92 senatorskie, po drugiej turze – wszystkie 161 w Sejmie i 99 na sto możliwych w Senacie. Totalna klęska PZPR oraz partii satelickich była ogromnym zaskoczeniem tak dla nich samych, jak i dla "Solidarności".
Gruba kreska
Premier Tadeusz Mazowiecki
23 czerwca
1989
ukonstytuował się
Obywatelski Klub Parlamentarny
"Solidarność". Na przewodniczącego Klubu wybrano Bronisława Geremka. Posłowie reprezentujący związek utworzyli koalicję z
ZSL
i
SD
, a PZPR znalazło się w mniejszości. 24 sierpnia Sejm powołał Tadeusza Mazowieckiego na urząd
Prezesa Rady Ministrów
. Był to pierwszy niekomunistyczny premier od
1945
. Przeszłość została odkreślona – wg wielokrotnie powtarzanych i często przeinaczanych słów premiera Mazowieckiego –
grubą kreską
(w rzeczywistości mówił on o "grubej linii"), co oznaczało, iż odcina się on wraz ze swoim rządem od komunistycznej przeszłości.
Plan Balcerowicza
200 000 zł – banknot z okresu hiperinflacji
Gospodarka polska pozostawiona pierwszemu po
II wojnie światowej
niekomunistycznemu rządowi była w bardzo złym stanie. Szalała
hiperinflacja
, sięgając nawet kilkudziesięciu procent miesięcznie. Sklepy świeciły pustkami. Wiele przedsiębiorstw
państwowych
znajdowało się w stanie zapaści.
6 października nowy minister finansów
Leszek Balcerowicz
przedstawił plan reform, który stworzył wraz z m.in.
Jeffreyem Sachsem
i
Stanisławem Gomułką
. Podstawowym założeniem była przemiana centralnie sterowanej przez państwo gospodarki w
wolnorynkową
. Wstrzymano druk "pustych" pieniędzy na pokrycie wydatków. Stopy procentowe zarówno lokat jak i kredytów urealniono w stosunku do inflacji. Kurs wymiany złotego wobec
dolara
ustalono na 9500 ówczesnych złotych za jednego dolara i stworzono mechanizm pełzających zmian kursu, dzięki któremu złoty wkrótce mógł stać się wymienialny. Zniesiono monopol państwa na handel zagraniczny i w ten sposób możliwy stał się normalny eksport oraz import towarów na zasadach rynkowych.
Plan Balcerowicza nazwano "
terapią szokową
", ponieważ oznaczał on upadek setek państwowych firm, a także katastrofę niektórych gospodarstw domowych – pojawił się problem
bezrobocia
i pułapki zadłużenia. Plan Balcerowicza ujawnił słabość gospodarki PRL. Dziesięć ustaw składających się na plan Balcerowicza zostało uchwalone przez Sejm 28 grudnia
1989
.
Jesień Ludów
"Solidarność" dążyła do przemian demokratycznych wyrzekając się jednocześnie stosowania przemocy. Okrągły Stół udowodnił, że możliwe jest pokojowe porozumienie pomiędzy komunistyczną władzą i opozycją. W ślady "Solidarności" poszli przedstawiciele ruchów demokratycznych w kolejnych krajach komunistycznych. Pod koniec lata własny okrągły stół zorganizowali
Węgrzy
. Obradujący w dniach 15-20 października parlament uchwalił ustawę o przeprowadzeniu wolnych wyborów. Odbyły się one w maju
1990
i zakończyły rządy komunistów. Niemcy otworzyły granice, co umożliwiło tysiącom Niemców z
NRD
ucieczkę na Zachód. Reżim komunistyczny w NRD rozpoczął negocjacje z RFN, a 9 listopada
1989
runął
Mur berliński
rozebrany przez mieszkańców. 17 listopada rozpoczęły się protesty zapoczątkowujące "
aksamitną rewolucję
" w
Czechosłowacji
. 29 grudnia przywódca opozycji
Václav Havel
został wybrany na prezydenta Czechosłowacji. Przemiany w tych krajach dokonały się w oparciu o ideały pokojowej walki o wolność rozpowszechnione dzięki sukcesowi "Solidarności".
III Rzeczpospolita
Podstawowe wolności polityczne i ekonomiczne zapisane w
Powszechnej Deklaracji Praw Człowieka
zostały zagwarantowane obywatelom Polski. Nieograniczana przez państwo prywatna inicjatywa pozwoliła na rozpoczęcie budowy społeczeństwa opartego na indywidualnej przedsiębiorczości. Kraj wkroczył na drogę integracji z Europą.
29 grudnia
1989 Sejm uchwalił zmiany w Konstytucji. Skreślony został zapis mówiący, że PZPR jest "przewodnią siłą" narodu. Polska Rzeczpospolita Ludowa stała się Rzeczpospolitą Polską, a orłowi w godle RP przywrócono koronę. W ten sposób narodziła się
III Rzeczpospolita
.
"Solidarność" po roku 1989
Rok 1990
W dniach 20-25 kwietnia – w gdańskiej hali
Olivia
odbył się II Krajowy Zjazd Delegatów "Solidarności". Na przewodniczącego wybrano Lecha Wałęsę. Władysław Frasyniuk zrezygnował z kandydowania z powodu "odgórnie reżyserowanego zjazdu".
13 maja – rozpoczęła się tzw. "
wojna na górze
": na posiedzeniu Komitetu Obywatelskiego Wałęsa oświadczył, że "wojna" jest potrzebna "bo nikt z nas, ja też nie, nie ma gotowych rozwiązań. Jeżeli spokój jest u góry, to na dole jest wojna. Dlatego zachęcam państwa do wojowania".
Pierwsze w pełni
wolne wybory do samorządów lokalnych
szczebla gminnego odbyły się 27 maja. Wyłoniono władze w 2,5 tys. gmin, w których w przeważającej większości zasiedli przedstawiciele solidarnościowych Komitetów Obywatelskich.
24 czerwca – w sali BHP Stoczni Gdańskiej przedstawiciele komisji zakładowych "Solidarności" jedenastu największych przedsiębiorstw w kraju powołali Porozumienie Komisji Zakładowych, tzw. "Sieć".
4 września – Komisja Krajowa podjęła uchwałę o odebraniu "
Gazecie Wyborczej
" znaku "Solidarność". Lech Wałęsa w oświadczeniu, wydanym dzień później napisał: "Kończy się walka pod jednym sztandarem. I choć wszyscy spod niego wyszliśmy, to jednak prawo do tego znaku ma jedynie NSZZ".
17 września – Wałęsa ogłosił, że będzie kandydował w wyborach na urząd
Prezydenta RP
, w związku z czym 12 grudnia zrezygnował z funkcji przewodniczącego "Solidarności".
Wałęsa wygrał wybory i 22 grudnia został zaprzysiężony na prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej. 29 grudnia nowy prezydent desygnował na stanowisko premiera
Jana Krzysztofa Bieleckiego
z
Kongresu Liberalno-Demokratycznego
.
Rok 1991
Marian Krzaklewski jako przewodniczący "S"
Na obradach KK w dniach 6-7 lutego dyskutowano o ewentualnym ogłoszeniu strajku generalnego w związku z pominięciem postulatów "S" przy nowelizacji "popiwku". Powołano komisję do rozmów z rządem oraz postulowano przyspieszenie prac parlamentarnych nad pakietem ustaw związkowych.
23-24 lutego odbył się III Krajowy Zjazd Delegatów "S". Na przewodniczącego wybrano
Mariana Krzaklewskiego
(w głosowaniu pokonał m.in. Bogdana Borusewicza i Lecha Kaczyńskiego). III KZD domagał się m.in. samorozwiązania się Sejmu i Senatu w celu przeprowadzenia wolnych i demokratycznych wyborów do parlamentu RP.
16 kwietnia KK ustanowiła
28 kwietnia
dniem pamięci pracowników, którzy utracili życie lub zdrowie w wyniku wypadków przy pracy. Jednocześnie KK wystąpiła do rządu RP o przyspieszenie prac nad ustawą o ochronie człowieka w środowisku pracy.
Pod hasłami przyspieszenia reform i osłony najuboższych, rozliczenia komunistycznej nomenklatury, przedstawienia społeczeństwu realnych perspektyw rozwoju kraju oraz podjęcia przez rząd "rzeczowych rozmów" z "S"
22 maja
odbył się ogólnokrajowy dzień protestu. Na apel KK odpowiedziało ok. 80 proc. komisji zakładowych (oflagowanie zakładów, wiece i krótkie strajki).
11 lipca
KK zadecydowała, że "S" – zgodnie z uchwałą III zjazdu – wystawi własną reprezentację parlamentarną.
26 lipca
weszły w życie nowe ustawy związkowe znoszące stan prawny z okresu stanu wojennego. Sejm uchwalił ustawę o zakładach opieki zdrowotnej, likwidującą monopol państwa w udzielaniu świadczeń medycznych.
KK podjęła
21 sierpnia
decyzję o wejściu w spór zbiorowy z rządem RP w sprawie waloryzacji płac w sferze budżetowej za pierwsze półrocze.
27 października
– w pierwszych wolnych wyborach parlamentarnych w Polsce – odnotowano niską frekwencję oraz duże rozproszenie głosów. "S" uzyskała niewiele ponad 5 proc. głosów, co pozwoliło na wprowadzenie do Sejmu jedynie 23 posłów z list okręgowych i 4 z listy krajowej. Najwięcej głosów na listach "S" w skali kraju uzyskał w Gdańsku Bogdan Borusewicz (ponad 50 tys.). Do Senatu z list "S" weszło 10 senatorów. Największy procent głosów uzyskała lista okręgowa "S" w Okręgu Gdańskim – 14,23 proc. 31 października PKW ogłosiła wyniki wyborów: frekwencja 43 proc.,
UD
– 62 mandaty,
SLD
– 60,
Wyborcza Akcja Katolicka
– 49,
PSL
– 48,
KPN
– 46,
Porozumienie Obywatelskie Centrum
– 44, KL-D – 37, Porozumienie Ludowe – 28, NSZZ "S" – 27,
Polska Partia Przyjaciół Piwa
– 16,
Mniejszość Niemiecka
– 7,
Chrześcijańska Demokracja
– 5 oraz 16 ugrupowań mających od 1 do 4 miejsc.
21 grudnia
Sejm powierzył misję tworzenia rządu
Janowi Olszewskiemu
.
Rok 1992
Gdynia. Pomnik Ofiar Grudnia 1970 przy Al. Piłsudskiego
Kopalnia Węgla Kamiennego "Wujek"
"S" przeprowadziła 13 stycznia ogólnopolski jednogodzinny strajk przeciwko planowanym przez rząd Olszewskiego podwyżkom cen nośników energii.
1 lutego Sejm przyjął uchwałę uznającą wprowadzenie stanu wojennego za nielegalne.
5 marca prezydent Wałęsa przekazał rządowi tezy tzw. "Programu 100 milionów".
Marian Krzaklewski i minister pracy Jerzy Kropiwnicki podpisali 29 maja porozumienie regulujące tryb rozwiązywania sporów pomiędzy administracją rządową i "S".
Lech Wałęsa zaproponował utworzenie koalicji pięciu partii: UD, KLD, PPG, KPN oraz PSL i powierzył 5 czerwca misję utworzenia rządu
Waldemarowi Pawlakowi
z PSL.
4 czerwca minister spraw wewnętrznych w rządzie Jana Olszewskiego
Antoni Macierewicz
ogłosił listę agentów tajnych służb PRL, którzy pełnili wówczas najważniejsze funkcje państwowe, tzw. "Noc teczek". Na liście agentów znaleźli się min.: Lech Wałęsa i Wiesław Chrzanowski. Skutkiem tej "lustracji" było odwołanie rządu Olszewskiego.
W dniach 11-14 czerwca w Stoczni Gdańskiej odbyła się I tura IV Krajowego Zjazdu Delegatów "S". Na przewodniczącego Związku wybrano ponownie Krzaklewskiego. Gośćmi Zjazdu byli prezydent Lech Wałęsa i były premier Jan Olszewski.
11 lipca Sejm powołał rząd
Hanny Suchockiej
. Mediatorami w czasie negocjacji nad utworzeniem rządu byli posłowie "S" Jan Rulewski i Bogdan Borusewicz.
30 sierpnia KK postanowiła wejść na drogę sporu zbiorowego z Radą Ministrów "celem wyegzekwowania prawa i interesu społecznego przy podejmowaniu decyzji o istotnych skutkach społecznych (rekompensowanie środków utrzymania)".
6 października rozpoczęły się negocjacje "S" z rządem i organizacjami pracodawców nad pakietem ustaw Pakt o przedsiębiorstwie. Związek zażądał od strony rządowej włączenie do negocjacji projektów ustaw o powszechnej prywatyzacji i instytucji skarbu państwa oraz zażądał natychmiastowego odejścia od "
popiwku
".
"S" przeprowadziła 14 grudnia dwugodzinny ogólnopolski strajk ostrzegawczy, którego powodem było nierozwiązanie sporów zbiorowych pomiędzy "S" a rządem w sprawie rosnących kosztów utrzymania i restrukturyzacji województwa wałbrzyskiego. Po zapowiedzi ograniczenia wydobycia węgla, zamknięcia części kopalń i redukcji zatrudnienia o 170 tys. ludzi w ciągu 10 lat po kilku dniach zastrajkowały wszystkie kopalnie.
15 grudnia prezydium KK zwróciło się do posłów "S" "o wszczęcie inicjatywy ustawodawczej w celu uznania PZPR za organizację przestępczą i od samego początku nielegalną". W Sylwestra (31 grudnia) rząd podpisał porozumienie z górniczymi komitetami strajkowymi. Górnikom obiecano, że od 15 kwietnia dostaną podwyżki. Minister
Michał Boni
uzależnił je jednak od rozpoczęcia przez kopalnie procesu restrukturyzacji.
Rok 1993
7 stycznia podpisano porozumienie kończące spór zbiorowy pomiędzy "S" a rządem w sprawie rekompensowania wzrostu kosztów utrzymania
Prezydium KK wyraziło 9 lutego zgodę na wejście w spór zbiorowy Sekretariatu Nauki i Oświaty, Sekretariatu Ochrony Zdrowia i Sekretariatu Kultury, Sztuki i Środków Masowego Przekazu "S" z rządem.
22 lutego rząd, przedstawiciele związków zawodowych, w tym "S", i pracodawców podpisali "Pakt o przedsiębiorstwie państwowym".
W Katowicach rozpoczął się 10 marca proces członków plutonu specjalnego ZOMO i ich przełożonych, oskarżonych o zamordowanie 9 górników z kopalni "Wujek".
30 marca odbyły się rozmowy "S" ze stroną rządową w sprawie sporu budżetówki. W opinii Związku "strona rządowa wykazała nieustępliwe stanowisko".
5 maja rozpoczął się strajk cywilnej sfery budżetowej, a 19 maja powstał Ogólnopolski Sztab Strajkowy pod przewodnictwem Krzaklewskiego. Posłowie z Klubu Parlamentarnego "S" zgłosili wniosek o wotum nieufności dla rządu.
29 maja prezydent Wałęsa nie przyjął dymisji rządu i ogłosił rozwiązanie parlamentu.
22 czerwca prezydium ZR Gdańskiego "S" podjęło decyzję o powołaniu Fundacji "Archiwum Solidarności".
W dniach 25-27 czerwca odbył się V Krajowy Zjazd Delegatów "S" w
Zielonej Górze
, na którym zadecydowano o udziale Związku w zbliżających się wyborach parlamentarnych, ale 19 września tylko 4,9 proc. wyborców oddało głos w wyborach do Sejmu na kandydatów z listy "S" (do 5-procentowego progu zabrakło 14 tys. głosów). W Senacie znalazło się 9 przedstawicieli "S".
18 października prezydent Wałęsa powierzył misję tworzenia rządu Waldemarowi Pawlakowi.
Na posiedzeniu KK w dniach 9-10 listopada m.in. wybrano nowych członków prezydium KK. Wiceprzewodniczącym został Leszek Szewc, a członkami Kazimierz Janiak i Stefan Kubowicz.
17 grudnia w Gdyni, podczas rocznicowych uroczystości, został odsłonięty pomnik ku czci pomordowanych w Grudniu 1970 w Gdyni.
Rok 1994
9 lutego kilkadziesiąt tysięcy związkowców z "S" protestowało w Warszawie. Głównym postulatem było podjęcie przez rząd negocjacji i realizacja podpisanych wcześniej porozumień. Od 14 lutego w akcji protestacyjnej "S" wzięło udział 775 zakładów pracy w 34 regionach.
Na posiedzeniu KK w dniu 13 kwietnia zostały zaprezentowane tezy do projektu konstytucji przygotowywanych przez Społeczną Komisję Konstytucyjną. KK pomimo wiadomości, że rząd odstępuje od "popiwku" w myśl tez "S" oraz powołania Komisji Trójstronnej ds. Społeczno-Gospodarczych, postanowiła nie przerywać akcji protestacyjnych.
25 kwietnia do strajkujących w kopalniach węgla brunatnego dołączyły kopalnie węgla kamiennego oraz trzy kopalnie rud ołowiu i cynku. W związku z tym, że strajkujący wywalczyli m.in. rozszerzenie ustawy o zaopatrzeniu emerytalnym i rentowym górników i ich rodzin także na sektor węgla brunatnego, 30 kwietnia został zawieszony strajk w kopalniach węgla brunatnego. W kopalniach węgla kamiennego formę strajku zamieniono na absencyjny. 27 maja odbył się ogólnopolski marsz protestacyjny "S" w Warszawie, który był podsumowaniem dotychczasowej akcji protestacyjnej oraz wstępem do "etapu działań prawnych". Wzięło w nim udział ok. 40 tys. demonstrantów.
19 czerwca odbyły się wybory samorządowe. Na partie prawicowe oddano ok. 25 proc. głosów.
31 sierpnia odbyły się w Gdańsku obchody 14. rocznicy Sierpnia '80. Przed pomnikiem Poległych Stoczniowców przemawiali Marian Krzaklewski i Lech Wałęsa.
22 września kilkutysięczna demonstracja "S" przeszła ulicami Katowic. Związkowcy domagali się sprawiedliwego procesu w sprawie zamordowanych górników w kopalni "Wujek" oraz podjęcia rozmów nad "kontraktem dla województwa katowickiego".
W dniach 29 września-2 października odbył się w Mielcu VI Krajowy Zjazd Delegatów "S". Oceniano osiągnięcia i porażki minionego roku. Wydano oświadczenie: "Delegaci VI Krajowego Zjazdu stwierdzają, że obecny rząd działa na szkodę Polski i jej obywateli. Delegaci uważają, że rząd ten powinien dla dobra kraju zakończyć swoją działalność".
Przedstawiciele "S" wręczyli 17 listopada prezydentowi Wałęsie związkowy projekt ustawy o ubezpieczeniach zdrowotnych.
6 grudnia prezydium KK zaprotestowało z powodu nowelizacji ustawy kombatanckiej, w której przywrócono uprawnienia kombatanckie funkcjonariuszom UB i SB, a 16 grudnia odbył się dzień akcji protestacyjnej "S" pod hasłem "Zbrodnie komunizmu zbrodniami ludobójstwa".
Rok 1995
Członkowie "S" służby zdrowia i oświaty zakończyli 3 stycznia trwający 33 dni strajk głodowy. W podpisanym tego dnia porozumieniu rząd zobowiązał się do podniesienia płac w sferze budżetowej o 6 proc. powyżej rzeczywistej inflacji.
11 stycznia KK zażądała podjęcia decyzji (w sprawie użytkowanego przez OPZZ mienia "S" bezprawnie zajętego po stanie wojennym) umożliwiających odzyskanie przez Związek zwaloryzowanych kwot. Rozpoczęła się akcja protestacyjna pracowników przemysłu zbrojeniowego. Związkowcy z "S" protestowali 27 lutego przeciw zmniejszaniu wydatków budżetowych na zakupy sprzętu zbrojeniowego od krajowych producentów.
W dniach 21-22 maja miała miejsce najkrótsza wizyta apostolska papieża Jana Pawła II w Polsce. Prezydent Lech Wałęsa wręczył Ojcu Świętemu najwyższe odznaczenie państwowe – Order Orła Białego, który został nadany Papieżowi 3 maja 1993 r. jako "Pierwszemu Polakowi III Rzeczypospolitej".
Od 8 do 10 czerwca obradował w Gdańsku VII Krajowy Zjazd Delegatów "S". Na przewodniczącego Związku ponownie wybrano Mariana Krzaklewskiego. Do KK wybrani zostali głównie ci działacze, umieszczenie których na listach przewodniczący "S" uzgodnił wcześniej z liderami regionów.
5 listopada odbyła się pierwsza tura wyborów prezydenckich. Do drugiej przeszli Lech Wałęsa i Aleksander Kwaśniewski. KK apelowała do wyborców o głosowanie w II turze wyborów na Lecha Wałęsę. W dwa tygodnie po pierwszej odbyła się II tura wyborów. Przy frekwencji 68,22 proc. Aleksander Kwaśniewski otrzymał 51,72 proc., Lech Wałęsa – 48,28 proc. 6 grudnia KK opowiedziała się za unieważnieniem wyborów prezydenckich, zarzucając prezydentowi-elektowi: "Okłamywanie instytucji, w tym Sejmu i Państwowej Komisji Wyborczej co do wykształcenia i majątku".
15 grudnia – pomimo sprzeciwu posłów SLD – Sejm przyjął uchwałę, w której uczczono pamięć ofiar stanu wojennego i potępiono jego organizatorów.
Rok 1996
Z powodu – jak to określono – "kryzysu państwa", 10 stycznia prezydium KK wezwało do odsunięcia SLD od władzy.
19 stycznia odbyło się spotkanie dyrekcji największych polskich stoczni, przedstawicieli komisji zakładowych "S", przedstawicieli Sekcji Krajowej Przemysłu Okrętowego oraz gdańskich i szczecińskich władz wojewódzkich. Spotkanie było poświęcone ocenie sytuacji polskiego przemysłu stoczniowego.
Sejmowa Komisja Odpowiedzialności Konstytucyjnej 13 lutego, po czterech latach pracy, zakończyła postępowanie wobec gen. Jaruzelskiego i innych autorów stanu wojennego. Głosami posłów SLD i PSL zadecydowano, że komisja zaproponuje Sejmowi umorzenie postępowania.
19 marca prezydium KK zaapelowało o pilną interwencję rządu umożliwiającą restrukturyzację Stoczni Gdańskiej.
W Gdańsku rozpoczął się 28 marca proces oskarżonych o kierownicze sprawstwo śmierci 44 osób w grudniu 1970 roku, ale już 25 kwietnia Sąd Wojewódzki umorzył postępowanie wobec Wojciecha Jaruzelskiego i Kazimierza Świtały.
10 maja Sejm uchwalił ustawę o zwrocie majątku utraconego przez związki zawodowe i organizacje społeczne w wyniku wprowadzenia stanu wojennego.
8 czerwca zawiązała się koalicja partii prawicowych i "S" Akcja Wyborcza Solidarność, a w cztery dni później KK zaakceptowała deklarację współpracy "S" i ugrupowań politycznych w ramach AWS. KK stwierdziła, że przygotowany przez komisję ds. reformy prawa pracy kodeks zbiorowych stosunków pracy jest antypracowniczy i antyzwiązkowy.
W dniach 26-28 czerwca w Poznaniu odbył się VIII KZD "S". W najważniejszej uchwale delegaci postanowili wziąć udział w wyborach do sejmu i Senatu w ramach AWS.
8 sierpnia Sąd rejonowy w Gdańsku ogłosił upadłość Stoczni Gdańskiej.
W Warszawie odbyły się 31 sierpnia centralne obchody 16. rocznicy powstania "S". W demonstracji wzięło udział ok. 60 tys. ludzi.
10 października Rada Krajowa AWS wybrała Mariana Krzaklewskiego na przewodniczącego oraz przyjęła założenia programowe.
23 października Sejm umorzył postępowanie w sprawie autorów stanu wojennego.
Rok 1997
Marian Krzaklewski jako przewodniczący AWS przedstawił 25 lutego w Sejmie, w ramach wniosków mniejszości, solidarnościowy projekt konstytucji.
7 marca w Warszawie manifestowały sekcje krajowe przemysłu zbrojeniowego i lotniczego. Około 3-tysięczna manifestacja przeszła sprzed pomnika Witosa pod gmach Sejmu, następnie Alejami Ujazdowskimi, gdzie doszło do starć z policją – dwie osoby zostały przewiezione do szpitala. 12 marca odbyła się demonstracja około 2000 stoczniowców ze Stoczni Gdańskiej, którzy zablokowali centralne skrzyżowanie Gdańska i tory kolejowe. 18 marca prezydium KK podjęło decyzję o rozpoczęciu ogólnopolskiej akcji protestacyjnej w obronie Stoczni Gdańskiej.
Rada Krajowa AWS poparła 26 marca integrację z NATO i Unią Europejską oraz wybrała swoje władze. Mimo namów Krzaklewskiego Jarosław Kaczyński nie zgodził się uczestniczyć w wyborach.
W referendum 25 maja za przyjęciem nowej konstytucji opowiedziało się 52,71 proc. głosujących, za odrzuceniem – 45,89 proc. Udział w referendum wzięło 42,86 proc. uprawnionych.
W rocznicę "Sierpnia '80" Marian Krzaklewski ogłosił przed pomnikiem Poległych Stoczniowców listę 21 zadań dla Polski, nawiązując w ten sposób do 21 postulatów z roku 1980.
W wyborach do Sejmu i Senatu, które odbyły się 21 września, najwięcej głosów zebrała AWS wprowadzając do Sejmu 201 posłów. Podział pozostałych mandatów był następujący: SLD – 164, UW – 60, PSL – 27, ROP – 6, Mniejszość Niemiecka – 2. W Senacie AWS obsadziła 51 na 100 miejsc.
20 października AWS i UW podpisały umowę koalicyjną. W nocy posłowie AWS zawiesili w sali sejmowej krzyż.
Zmieniła się połowa prezydium KK. 17 listopada na miejsce sześciu członków, którzy zostali posłami, wybrano nowych. Zastępcami Krzaklewskiego zostali: Janusz Śniadek i Józef Pólkowski.
W katowickim sądzie 21 listopada zapadł wyrok uniewinniający w sprawie zamordowania w stanie wojennym 9 górników w kopalni "Wujek". Sąd uzasadniając wyrok uznał, że ci którzy strzelali do górników, działali "zgodnie z prawem" i w "obronie własnej".
8 grudnia Sąd Wojewódzki w Warszawie zarejestrował partię Ruch Społeczny AWS.
W poznańskim hotelu "Polonez" w dniach 19-20 grudnia obradował IX Walny Zjazd Delegatów "S". Obrady miały na celu przede wszystkim określenie stanowiska Związku wobec Ruchu Społecznego AWS.
Do końca grudnia 5 253 687 zł zebrano ze sprzedaży cegiełek oraz dobrowolnych wpłat na rzecz ratowania Stoczni Gdańskiej. Akcję przeprowadziło Stowarzyszenie "Solidarni ze Stocznią Gdańską".
Rok 1998
-
11 lutego
– KK oceniła funkcjonowanie
koalicji AWS-UW
. W stanowisku władze "S" zwróciły się do rządu o wprowadzenie od 1999 r. prorodzinnego systemu podatkowego, uporządkowanie statusu prawnego majątku narodowego, wprowadzenie uwłaszczenia i reprywatyzacji oraz przyspieszenie lustracji.
-
20 marca
-
21 marca
– w Poznaniu odbyło się, po raz pierwszy w Polsce, spotkanie grupy roboczej ds. integracji europejskiej EKZZ, w którym uczestniczyli przedstawiciele większości central związkowych z państw Unii Europejskiej.
-
26 marca
– po raz kolejny nie doszło do rozpoczęcia procesu w sprawie Grudnia '70. Oskarżeni stawili się po raz pierwszy w komplecie, ale oskarżyciel nie zgodził się na wyłączenie z rozprawy Jaruzelskiego. Wcześniej, ze względu na zły stan zdrowia, wyłączono do odrębnego postępowania sprawę pięciu osób, w tym. gen. Jaruzelskiego.
-
17 kwietnia
– ukazał się 500. numer "Tygodnika Solidarność".
-
27 kwietnia
– po 17 latach od opuszczenia Polski płk Ryszard Kukliński na zaproszenie rządu przyjechał do kraju. Odwiedził Kraków (został honorowym obywatelem miasta), Zakopane, Katowice, Gdańsk i Gdynię.
-
4 maja
– w gdańskiej siedzibie "S" odbyło się spotkanie prezydium KK i pracowników "S" z płk. Ryszardem Kuklińskim.
-
27 maja
– KK postanowiła na bazie Zadań dla RS AWS opracować kontrakt polityczny, który umożliwiłby formalne porozumienie między Związkiem a RS AWS.
-
8 września
– doszło do sfinalizowania sprzedaży Stoczni Gdańskiej za 115 mln złotych Stoczni Gdynia.
-
24 września
-
25 września
– na X KZD "S" w Jastrzębiu Zdroju Marian Krzaklewski został ponownie wybrany na przewodniczącego Związku. Był jedynym kandydatem. "Takie poparcie to mój życiowy rekord, rekord Związku. Razem wprowadzimy w trzecie tysiąclecie" – dziękował przewodniczący delegatom.
-
16 października
– z okazji 20. rocznicy pontyfikatu Papieża Jana Pawła II do Watykanu wyruszyła II Ogólnopolska Pielgrzymka Świata Pracy NSZZ "Solidarność".
-
10 grudnia
– pięćdziesięciu posłów AWS wystosowało apel do ministra sprawiedliwości "o ponowne zbadanie okoliczności, z powodu których Wojciech Jaruzelski został wyłączony z toczącego się procesu winnych masakry robotników w grudniu 1970 r."
-
18 grudnia
– Sejm odrzucił prezydenckie weto do ustawy o Instytucie Pamięci Narodowej. "Ta ustawa to prawdziwy prezent gwiazdkowy. To koniec manipulacji teczkami agentów. Odcięcie się od przeszłości" – powiedział Krzaklewski.
- Ta sekcja jest . Jeśli możesz, .
Rok 1999
-
12 stycznia
– KK zwróciła się do Klubu Parlamentarnego AWS o zrealizowanie postulatu z 1980 r. o 40-godzinnym tygodniu pracy, skrytykowała sytuację w mediach publicznych i uznała za niedopuszczalną krytykę reformy służby zdrowia.
-
16 stycznia
-
17 stycznia
– w czasie I Zgromadzenia Krajowego Ruchu Społecznego AWS wybrano władze oraz przyjęto deklarację ideowo-programową partii. Przewodniczącym RS AWS został Jerzy Buzek.
-
12 marca
– Polska została przyjęta do NATO.
-
15 marca
-
16 marca
– III przegląd ponad zakładowych układów zbiorowych pracy
-
13 kwietnia
– ukarania działaczy ugrupowań należących do AWS, którzy weszli w koalicje samorządowe z SLD, domagali się członkowie KK na spotkaniu w Gdańsku.
-
11 czerwca
– spotkanie Jana Pawła II z polskimi parlamentarzystami w siedzibie Zgromadzenia narodowego w Warszawie.
-
26 czerwca
– premier Buzek obiecał pomoc medyczną i finansową dla poszkodowanych podczas starć policji z demonstrantami z "Łucznika".
-
13 lipca
– KK postanowiła, że "S" odda połowę udziałów w AWS swojej partii – Ruchowi Społecznemu AWS.
-
15 września
– KK przedstawiła RS AWS 29 postulatów, które partia powinna zrealizować w zamian za przekazane w lipcu udziały. Najistotniejsze z nich to: przygotowanie i wprowadzenie w życie przepisów o uwłaszczeniu i reprywatyzacji; likwidacja patologii płacowych i personalnych w samorządzie terytorialnym oraz spółkach skarbu państwa; wprowadzenie pięciodniowego tygodnia pracy.
-
21 września
-
24 września
– przedstawiciele centroprawicy 11 krajów Europy Środkowo-Wschodniej spotkali się w Gdańsku.
-
22 września
– premier Jerzy Buzek przedstawił założenia programowe swojego rządu na kolejne dwa lata "Nowe otwarcie".
-
21 października
– związkowcy z Sekcji Górnictwa Węgla Kamiennego NSZZ "S" zablokowali dwa śląskie węzły kolejowe. Głównym powodem protestu było nierealizowanie przez rząd programu restrukturyzacji górnictwa w takiej formie, jaka była wcześniej przez rząd przyjęta.
we Władysławowie odbył się XI Krajowy Zjazd Delegatów "S". Z ponad 40 dokumentów przyjętych przez delegatów tylko trzy dotyczyły tzw.
-
10 grudnia
-
11 grudnia
– wielkiej polityki, pozostałe odnosiły się do sytuacji pracowników oraz do spraw czysto związkowych. XI KZD podjął uchwałę o odchodzeniu "S" od pełnienia funkcji politycznych.
-
13 grudnia
– w Warszawie ukonstytuował się komitet założycielski Społecznego Trybunału Międzynarodowego do Osądzenia Komunizmu. Do udziału w nim Krzaklewski zaprosił m.in. Margaret Thatcher, Georga Busha, Władimira Bukowskiego, Norman Daviesa i Joachima Gaucka. Liderzy partii centroprawicowych z Europy Środkowej i Wschodniej obiecali organizować prace trybunału zmierzające do zarchiwizowania i informacji na temat zbrodni komunistycznych.
- Ta sekcja jest . Jeśli możesz, .
Rok 2000
-
1 stycznia
– weszła w życie ustawa wydłużająca urlopy macierzyńskie z 16 do 20 tygodni. Ustawę zgłosili posłowie AWS.
-
14 stycznia
– gdański Sąd Wojewódzki umorzył proces w sprawie zniszczenia w latach 1989-90 kilkudziesięciu tomów akt gdańskiej delegatury SB.
-
21 marca
– rozpoczęto wypłacanie rekompensat za niepodwyższanie płac sfery budżetowej i świadczeń emerytalnych dla części emerytów w okresie od 1 lipca 1991 r. do 28 czerwca 1992 r.
-
18 kwietnia
– KK poparła kandydaturę Mariana Krzaklewskiego w wyborach prezydenckich.
-
1 maja
-
3 maja
– 2,5 tys. osób uczestniczyło w III Ogólnopolskiej Pielgrzymce Ludzi Pracy "S" do Rzymu. Pielgrzymi z Polski spotkali się z Ojcem Świętym na mszy odprawionej z okazji święta 1 Maja w Tor Vergata, a dwa dni później wzięli udział w audiencji generalnej na placu św. Piotra. "Jesteście mi szczególnie bliscy" – tymi słowami papież Jan Paweł II powitał delegację władz "S" w czasie prywatnej audiencji 3 maja.
-
28 maja
– Rada Krajowa UW postanowiła wycofać swoich ministrów z rządu Jerzego Buzka.
-
6 czerwca
– UW wyszła z koalicji. "AWS bierze samodzielną odpowiedzialność za rządzenie Polską" – oświadczył Krzaklewski.
-
15 czerwca
– Rada Krajowa AWS stwierdziła, że kandydatem Akcji Wyborczej Solidarność w wyborach prezydenckich jest Marian Krzaklewski. "Będzie to kampania prawdy" – zapowiedział Krzaklewski.
-
16 czerwca
– marszałek Sejmu Maciej Płażyński ogłosił datę prezydenckich wyborów na 8 października.
-
19 czerwca
– W dniu rozpoczęcia obrad Rady Europy, w portugalskim mieście Porto odbyła się demonstracja związkowców z Unii Europejskiej. Wzięło w niej udział ponad 50 tys. osób z Portugalii, Hiszpanii, Francji, Belgii, Włoch i Grecji oraz niewielka, bo jedynie 30-osobowa delegacja NSZZ "Solidarność".
-
29 sierpnia
– W międzynarodowej konferencji "Idea solidarności jako czynnik kształtujący politykę w XXI wieku", która odbyła się w gdańskim Dworze Artusa, wzięli udział m.in.: premierzy Hiszpanii, Słowenii, Słowacji, Maroka, Malty, Bułgarii oraz przedstawiciele partii należących do Europejskiej Partii Obywatelskiej, która skupia większość europejskich partii o profilu chrześcijańsko-demokratycznym. Obecna była także przewodnicząca Parlamentu Europejskiego Nicole Fontaine.
-
30 sierpnia
– XII Krajowy Zjazd Delegatów NSZZ "Solidarność".
-
31 sierpnia
– Obchody 20-lecia powstania "Solidarności". 5 tys. osób z całej Polski wzięło udział w uroczystej mszy św. odprawionej przed pomnikiem Poległych Stoczniowców w Gdańsku.
-
8 października
– Wybory prezydenckie. Marian Krzaklewski uzyskał 15,57% głosów.
-
6 grudnia
– na dzień przed rozpoczęciem szczytu Piętnastki w Nicei odbyła się demonstracja związkowców z całej zjednoczonej Europy oraz państw kandydujących. Wzięło w niej udział ponad 80 tys. osób domagających się "Europy socjalnej". Wśród uczestników demonstracji była także 49-osobowa grupa działaczy NSZZ "Solidarność".
-
13 grudnia
– Krajowy Zjazd Delegatów NSZZ "S". Zjazd dał wyraźny sygnał politykom AWS, że NSZZ "Solidarność", jako współzałożyciel formacji, która w 1997 roku wygrała wybory z SLD, nie godzi się z działaniami prowadzącymi do jej rychłej destrukcji.
- Ta sekcja jest . Jeśli możesz, .
Rok 2001
-
7 lutego
– Od tego dnia można pobierać w Instytucie Pamięci Narodowej wnioski o ujawnienie dokumentów osobowych, jakie gromadziły w okresie PRL służby wywiadowcze, SB i MO.
-
1 marca
– Sejm przegłosował nowelizację kodeksu pracy, dzięki której od 2003 r. obowiązywać będzie ośmiogodzinny dzień pracy przy pięciu dniach roboczych w tygodniu. Czas pracy skracany będzie stopniowo, w 2001 roku pracować będziemy jeszcze 42 godziny, natomiast w 2002 – 41 godzin, a w 2003 już 40 godzin. Mimo że będziemy mniej pracować, nasze płace nie zmniejszą się.
-
15 maja
– Komisja Krajowa NSZZ "Solidarność" zdecydowała o wyjściu Związku ze wszystkich struktur terytorialnych AWS.
-
15 maja
– Komitet Krajowy ds. Programu Unesco "Pamięć świata" podjął decyzję o rozpoczęciu starań wpisania na listę "pamięć świata" tablic z 21 postulatami, wywieszonych w Bramie nr 2 Stoczni Gdańskiej podczas strajku w sierpniu 1980 roku.
-
17 maja
– Jednym z pierwszych punktów wizyty w Trójmieście króla Hiszpanii Juana Carlosa i jego żony królowej Sofii było złożenie kwiatów przed pomnikiem Poległych Stoczniowców.
-
23 września
– 5,6 proc. głosów otrzymała w wyborach do parlamentu Akcja Wyborcza Solidarność, co nie pozwoliło jej, jako koalicji, przekroczyć progu wyborczego.
-
30 października
– Sąd uniewinnił zomowców oskarżonych o spowodowanie śmierci 21 górników w kopalni Wujek w grudniu 1981 roku.
-
25 października
-
26 października
– W Poznaniu obradował XIV Krajowy Zjazd Delegatów.
-
13 grudnia
– Delegacja NSZZ "Solidarność" wzięła udział w demonstracji zorganizowanej przez Europejską Konfederację Związków Zawodowych. Do Laeken koło Brukseli przybyło 80 tys. związkowców z całej Europy.
- Ta sekcja jest . Jeśli możesz, .
Rok 2002
Janusz Śniadek, jako przewodniczący "S"
-
3 kwietnia
– W związku z rozpoczęciem przez Sejm prac nad zmianami w kodeksie pracy prezydium KK ogłosiło pogotowie protestacyjne.
-
22 kwietnia
– Rozpoczął się protest pracowników Fabryki Kabli w Ożarowie Mazowieckim.
-
31 maja
– Gośćmi Komisji Krajowej byli przedstawiciele Litewskiego Związku Robotników LDS.
-
26 czerwca
– Na demonstrację przeciwko zmianom w kodeksie pracy do Warszawy przyjechało ponad 50 tys. związkowców z całej Polski.
-
6 sierpnia
– Związkowcy z "Solidarności" w czasie manifestacji w Warszawie domagali się uchwalenia przez Sejm nowelizacji kodeksu pracy opracowanej przez Związek. Pod projektem podpisało się 200 tys. osób.
-
31 sierpnia
– W Lubinie odbyły się centralne obchody sierpniowe. Szczególnie uroczyście wspomniano 20-lecie tragedii, do której doszło na ulicach Lubina. Wtedy właśnie w czasie pokojowej demonstracji milicja otworzyła ogień do ludzi zabijając trzy osoby.
-
14 września
-
15 września
– w XX Ogólnopolskiej Pielgrzymce Ludzi Pracy na Jasną Górę, obok związkowców z "Solidarności", wzięli udział strażacy z Nowego Jorku (uczestnicy akcji ratowniczej po tragedii z 11 września na World Trade Center).
-
26 września
-
28 września
– Decyzją XV Krajowego Zjazdu Delegatów nowym szefem "Solidarności" został Janusz Śniadek.
-
17 października
– Zmarła Alina Pieńkowska, jedna z sygnatariuszek Porozumień Sierpniowych.
-
14 listopada
– Komisja Krajowa "Solidarności" podjęła uchwałę, na mocy której rozpoczęto zbieranie podpisów pod inicjatywą ustawodawczą na rzecz przywrócenia zasiłków i świadczeń przedemerytalnych.
-
29 listopada
– Weszły w życie pierwsze zmiany w znowelizowanym kodeksie pracy.
- Ta sekcja jest . Jeśli możesz, .
Rok 2003
-
25 kwietnia
– Ponad 20-tysięczna manifestacja "Solidarności" przeszła ulicami Warszawy. Związkowcy domagali się tworzenia nowych miejsc pracy, przestrzegania prawa do wynagrodzenia oraz przywrócenia zasiłków i świadczeń przedemerytalnych.
-
29 kwietnia
– 650 tys. podpisów (na wymagane 100 tys.) zebrała "Solidarność" pod projektem ustawy przywracającym zasiłki i świadczenia przedemerytalne. Projekt wraz z podpisami został przekazany na ręce wicemarszałka Sejmu
-
29 lipca
– w Sejmie odbyło się pierwsze czytanie obywatelskiego projektu ustawy o zatrudnieniu i przeciwdziałaniu bezrobociu. Ponad 2 tys. związkowców z "S" domaga się przed Sejmem przywrócenia zasiłków i świadczeń przedemerytalnych.
-
30 lipca
– półtora tysiąca pracowników postawionej w stan upadłości
Huty Ostrowiec
wyruszyło rano z zakładu przed Urząd Miasta i starostwo powiatowe.
-
20 sierpnia
– kilkudziesięciu pracowników Huty Stalowa Wola rozpoczęło okupację budynek starostwa powiatowego. Kilka tysięcy hutników protestowało na ulicach Stalowej Woli przeciwko degradacji zakładu.
-
28 sierpnia
– Tablice z 21 postulatami z sierpnia 1980 r. trafiły na listę UNESCO.
-
30 sierpnia
– prawie 5 tys. związkowców uczestniczyło w Dniu Solidarności ze strajkującymi pracownikami Fabryki Wagon SA w Ostrowie Wielkopolskim.
-
11 września
– 10 tys. górników protestowało na ulicach Warszawy. Domagali się cofnięcia decyzji Kompanii Węglowej o zamknięciu czterech kopalń.
-
22 września
– prawie 50 tys. związkowców uczestniczyło w zorganizowanej przez "S", XXI Pielgrzymce Ludzi Pracy na Jasną Górę.
-
26 września
-
27 września
– w Stalowej Woli odbył się XVI Krajowy Zjazd Delegatów.
-
22 października
– Komisja Krajowa NSZZ "Solidarność" realizując uchwałę XVI KZD ogłosiła pierwszy etap Ogólnopolskich Dni Protestu przeciwko antyspołecznej polityce rządu.
-
11 listopada
– Prawie 3 tys. związkowców z całej Polski uczestniczyło w pielgrzymce do Ojca Świętego, trzej przewodniczący Związku: Lech Wałęsa, Marian Krzaklewski oraz Janusz Śniadek wręczyli Ojcu Św. dar od "S".
-
17 listopada
– W śląskich kopalniach rozpoczął się 24-godzinny strajk ostrzegawczy. Wzięło w nim udział około 35 tysięcy górników. Był to największy protest górniczy w Polsce od 1995 roku.
-
18 listopada
– W Warszawie odbyła się manifestacja służby zdrowia. Brało w niej udział prawie 11 tys. związkowców z całej Polski. Manifestację po raz pierwszy zorganizowały wspólnie trzy centrale związkowe NSZZ "Solidarność", OPZZ i Forum Związków Zawodowych.
-
26 listopada
– W całym kraju w pikietach i manifestacjach kończących Ogólnopolskie Dni Protestu przeciwko antyspołecznej polityce rządu, wzięło udział około 50 tys. związkowców.
-
11 grudnia
– Podczas posiedzenia Komisji Krajowej, tytuł "Człowieka Roku Tygodnika Solidarność" otrzymał ks. abp Tadeusz Gocłowski, Krajowy Duszpasterz Ludzi Pracy.
-
22 grudnia
– Po dwunastu dniach zakończył się strajk głodowy na kolei. W całej Polsce głodowało ponad 130 kolejarzy. Kolejarze zdecydowali się na zawieszenie protestu, kiedy Sejm przyznał 550 mln zł z rezerwy budżetowej na przewozy regionalne.
- Ta sekcja jest . Jeśli możesz, .
Rok 2004
-
13 stycznia
– Komisja Krajowa przez aklamację przyjęła uchwałę w sprawie ustanowienia roku 2004, Rokiem Księdza Jerzego Popiełuszki. "Niech ten czas, w którym przeżywać będziemy XX rocznicę Jego męczeńskiej śmierci, stanie się dla nas okresem szczególnej refleksji i powrotu do wartości, o których nauczał kapelan Solidarności" – czytamy w uchwale.
-
7 kwietnia
– Ponad 10 tys. związkowców manifestowało na ulicach Szczecina. Protestowali przeciwko antyspołecznej polityce rządu, degradacji gospodarczej regionu oraz likwidacji miejsc pracy.
-
28 kwietnia
– John Monks, Sekretarz Generalny Europejskiej Konfederacji Związków Zawodowych spotkał się z przedstawicielami "Solidarności". – Gdyby nie to, co się zdarzyło w Stoczni Gdańskiej w 1980 r., nie byłoby dzisiaj rozszerzenia Unii Europejskiej. Było to początkiem końca powojennej Europy. W moich oczach Gdańsk jest kolebką narodzin tej nowej Europy. Jest również miejscem narodzin unikalnego związku zawodowego. Chciałbym, aby ta nowa Europa była dynamiczna i odnosiła sukcesy – powiedział John Monks.
-
29 maja
– XVII Krajowy Zjazd Delegatów przyjął nowy statut NSZZ "Solidarność". Do rozpoczęcia Zjazdu w Komisji Statutowej oraz w Komisji Krajowej toczyły się spory nad niektórymi zapisami statutu dotyczącymi struktury związku w dużych koncernach. Spośród 317 obecnych delegatów za statutem głosowało 219 osób, przeciwko było 80, a 18 wstrzymało się. Prace nad nowym statutem Związku trwały ponad 10 lat.
-
19 czerwca
– Na warszawskich Powązkach odbyły się uroczystości pogrzebowe pułkownika Ryszarda Kuklińskiego.
-
27 lipca
– Sąd Rejonowy w Gdańsku zarejestrował nowy statut NSZZ "Solidarność".
-
31 sierpnia
– W Gdańsku odbyły się uroczystości 24. rocznicy wydarzeń Sierpnia 1980 roku i podpisania Porozumień Gdańskich. Trzej przewodniczący "Solidarności" – Lech Wałęsa, Marian Krzaklewski i Janusz Śniadek złożyli pod pomnikiem wspólny wieniec.
-
20 września
– 80 tys. pielgrzymów modliło się na Jasnej Górze podczas XXII Pielgrzymki Ludzi Pracy.
-
19 października
– Tysiące osób uczestniczyło w uroczystościach z okazji 20. rocznicy śmierci ks. Jerzego Popiełuszki, które odbyły się w Warszawie.
-
24 listopada
– NSZZ "Solidarność" wyraził swoje poparcie dla dążeń ukraińskiego społeczeństwa do życia w państwie demokratycznym.
-
14 grudnia
– Podczas Kongresu Międzynarodowej Konfederacji Wolnych Związków Zawodowych w Miyazaki (Japonia) zdecydowano o połączeniu MKWZZ i Światowej Konfederacji Pracy.
-
23 grudnia
– Dotychczasowy właściciel, spółka Synergia 99 przekazała historyczną Salę Bhp wraz z wydzieloną działką na dawnych terenach Stoczni Gdańskiej na rzecz Komisji Krajowej NSZZ "Solidarność". Akt darowizny w obecności notariusza podpisali Janusz Lipiński – prezes Synergii 99 oraz Janusz Śniadek – przewodniczący i Maciej Jankowski – zastępca przewodniczącego Komisji Krajowej NSZZ "Solidarność".
- Ta sekcja jest . Jeśli możesz, .
Rok 2005
-
4 stycznia
– Prezydium Komisji Krajowej NSZZ "Solidarność" zwróciło się z apelem do wszystkich członków i sympatyków związku o pomoc ofiarom tragedii w Azji. W tragedii spowodowanej trzęsieniem ziemi i tsunami zginęło kilkaset tysięcy ludzi.
-
26 stycznia
– Na warszawskich Powązkach odbył się pogrzeb Jana Nowaka-Jeziorańskiego. W ceremonii pogrzebowej wzięły udział delegacje związkowe "Solidarności" oraz poczty sztandarowe Związku.
-
10 lutego
– W Krakowie zastępca przewodniczącego KK NSZZ "Solidarność", Maciej Jankowski podpisał długofalowe porozumienie o współpracy z prezesem Tesco Polska Kevinem Grace.
-
2 kwietnia
– O godz. 21.37 zmarł papież Jan Paweł II. Z całej Polski na pogrzeb Jana Pawła II, który odbył się 8 kwietnia wyruszyły tysiące Polaków, w tym również przedstawiciele NSZZ "Solidarność".
-
21 kwietnia
– Prezydium Komisji Krajowej NSZZ "Solidarność" podjęło decyzję o wystąpieniu do Krajowego Zjazdu Delegatów o nadanie Ojcu Świętemu Janowi Pawłowi II tytułu "Zasłużony dla NSZZ Solidarność".
-
21 czerwca
– W Brukseli przewodniczący KK NSZZ "Solidarność" Janusz Śniadek przekazał kopie tablic z Sierpnia`80 z wypisanymi postulatami strajkujących na Wybrzeżu robotników na ręce Guy Ryder`a – sekretarza generalnego Międzynarodowej Konfederacji Wolnych Związków Zawodowych.
-
27 lipca
– Sejm ogłosił 31 sierpnia dniem Solidarności i Wolności. Jak napisano w ustawie, Dzień Wolności i Solidarności ma być obchodzony, by upamiętnić 25. rocznicę "historycznego zrywu Polaków do wolności".
-
18 sierpnia
– Prof. dr hab. inż. Janusz Rachoń, rektor Politechniki Gdańskiej z upoważnienia Konferencji Rektorów Akademickich Szkół Polskich złożył na ręce Janusza Śniadka tekst Uchwały Zgromadzenia Plenarnego KRASP.
-
30 sierpnia
– Około 4 tys. osób uczestniczyło w uroczystym XVII Krajowym Zjeździe Delegatów, który odbył się w Hali Olivii. Zjazd przyjął okolicznościowe dokumenty: list do Ojca Św. Benedykta, hołd pamięci Ojca Św. Jana Pawła II, specjalne stanowisko w 25. rocznicę powstania NSZZ "Solidarność" oraz posłanie do ludzi pracy.
-
31 sierpnia
– Ks. abp Stanisław Dziwisz odprawił mszę św. na Placu Solidarności z okazji 25. rocznicy powstania NSZZ "Solidarność". Po mszy odbyła się uroczystość podpisania aktu erekcyjnego pod budowę Europejskiego Centrum Solidarności.
-
14 września
– Komisja Krajowa NSZZ "S" wezwała członków i sympatyków "Solidarności" do poparcia w wyborach prezydenckich Lecha Kaczyńskiego.
-
26 października
– Prezydent elekt Lech Kaczyński spotkał się ze związkowcami podczas posiedzenia Komisji Krajowej NSZZ "Solidarność" na warszawskim Żoliborzu. Lech Kaczyński zapewnił członków KK, że "Solidarność" będzie jednym z najważniejszych partnerów w okresie jego prezydentury.
-
14 grudnia
– Lech Wałęsa otrzymał medal Zasłużony dla NSZZ "Solidarność". Były przewodniczący Związku przypomniał również, jak ważne jest kierowanie się w działalności odpowiednimi wartościami. – Im większe niebezpieczeństwa, tym bardziej potrzebne są wartości. W świecie wartości będzie miejsce i dla was i dla mnie. Dlatego proszę was o większą aktywność – powiedział Lech Wałęsa.
-
29 grudnia
– Prezydent Lech Kaczyński spotkał się w Pałacu Prezydenckim z Komisją Krajową oraz Krajową Komisją Rewizyjną NSZZ "Solidarność". Lech Kaczyński, wyraził nadzieję, że to spotkanie będzie początkiem zrównoważonej współpracy z "Solidarnością", z którą jak powiedział, zawsze będzie czuł się związany.
- Ta sekcja jest . Jeśli możesz, .
Rok 2006
-
25 lutego
– Kardynał Stanisław Dziwisz został Człowiekiem Roku 2005 Tygodnika Solidarność.
-
28 marca
– W przededniu pierwszej rocznicy śmierci Ojca Świętego Jana Pawła II – rozpoczęły się Honorowe Dni Krwiodawstwa NSZZ "Solidarność".
-
2 kwietnia
– Kilkadziesiąt tysięcy wiernych w tym ponad 1500 członków NSZZ "S" wzięło udział w uroczystościach związanych z pierwszą rocznicą śmierci Jana Pawła II, które odbyły się w Watykanie.
-
3 kwietnia
– Na Jasnej Górze otwarto wystawę "Bogurodzica – splendor Rzeczypospolitej obojga Narodów". Wystawę zorganizowano w XVII-wiecznym Bastionie Św. Rocha, który konserwowany i zagospodarowany przez jasnogórską fundację "Pro Patria". Jednym z fundatorów jest NSZZ "S".
-
30 maja
– NSZZ "Solidarność" i S. Partner Grupa SYNDEX podpisały porozumienie dotyczące m.in. szkoleń i dostarczania ekspertyz na użytek Związku. Współpraca NSZZ "Solidarność" i S.Partner Grupa SYNDEX będzie dotyczyła, m.in. pogłębiania dialogu społecznego na poziomie przedsiębiorstw, branż, a także krajowych i europejskich instytucji przedstawicielskich.
-
20 czerwca
– Prezydent Lech Kaczyński wręczył ordery i odznaczenia zasłużonym dla "Tygodnika Solidarność". Za wybitne zasługi dla rozwoju niezależnego dziennikarstwa i wolnych mediów w Polsce oraz za działalność na rzecz przemian demokratycznych i trud włożony w pracy w "Tygodniku Solidarność" odznaczonych zostało kilkadziesiąt osób.
-
25 czerwca
– W Radomiu odbyły się uroczystości związane z 30. rocznicą strajku radomskich robotników. Premier Kazimierz Marcinkiewicz obiecał definitywne rozliczenie się z przeszłością. Przewodniczący NSZZ "Solidarność" Janusz Śniadek zaapelował o pamięć o tamtych wydarzeniach i przekazywanie tej wiedzy młodym pokoleniom.
Przewodniczący Solidarności
Liczba członków
- 1980 - 10 mln
- 1989 - 1,5 mln
- 2010 - 400[11] - 680 tys.[12]
Przypisy
- ↑ Marek Wąs: Nie ma już Solidarności. Rozmowa z Jerzym Borowczakiem, [w:] Gazeta Wyborcza z 20 sierpnia 2010, s. 3, [w:]
[1]
- ↑ Maciej Sandecki, Marek Wąs: Duda za Śniadka ?, [w:] Gazeta Wyborcza z 24 sierpnia 2010, [w:]
[2]
- ↑ Na polecenie Stalina
- ↑ Podczas VIII Plenum KC PZPR w dniach 19-21 października 1956
- ↑ Np. pismo
Po Prostu
- ↑ W Szczecinie
- ↑ W Gdańsku
- ↑ W
Jastrzębiu
- ↑ W
Hucie Katowice
- ↑
Kalendarium 1981-1985 na stronie polskaludowa.com
- ↑ Marek Wąs: Nie ma już Solidarności. Rozmowa z Jerzym Borowczakiem, [w:] Gazeta Wyborcza z 20 sierpnia 2010, s. 3, [w:]
[3]
- ↑ Maciej Sandecki, Marek Wąs: Duda za Śniadka ?, [w:] Gazeta Wyborcza z 24 sierpnia 2010, [w:]
[4]
Bibliografia
- Timothy Gharton Ash: The Polish Revolution, Solidarity 1980-82, Scribner Nowy Jork 1984,
- Maciej Łopiński, Marcin Moskit, Mariusz Wilk: Konspira, Editions-Spotkania Paryż 1984
- Grażyna Pomian: Polska "Solidarności", Instytut Literacki Paryż 1982,
- Piotr Jegliński (red.): Grudzień 1970, Editions-Spotkania Paryż 1986, ISBN 2-8690-20-7
- J. Maciejewski i Z. Trojanowiczowa (red.): Poznański Czerwiec 1956, Wydawnictwo Poznańskie Poznań 1981,
Zobacz też
Linki zewnętrzne
-
Program NSZZ "Solidarność" uchwalony przez I Krajowy Zjazd Delegatów
-
Prezentacja Fenomen Solidarności
(PL, EN, DE, FR, ES, RU)
-
Fundacja Centrum Solidarności
-
Nie chować pamiątek do szuflady. Z Janiną Jankowską, dziennikarką, założycielką radia NSZZ "Solidarność", z okazji 25-lecia wydarzeń w Stoczni Gdańskiej rozmawia Mariusz Kubik, "Listy", Olomouc, nr 4/2005
-
Logo Solidarności. Z Jerzym Janiszewskim, grafikiem, autorem słynnego logo Solidarność, rozmawia Roman Daszczyński, Gazeta Wyborcza, 24-08-2005