Cechami charakterystycznymi gospodarstw domowych są:
zdolność do podejmowania określonych decyzji (w tym decyzji ekonomicznych),
dążenie do uzyskania maksymalnej satysfakcji oraz zapewnienie członkom gospodarstwa domowego maksymalnej korzyści i nabywanych dóbr.
Zasada racjonalności postępowania opiera się na trzech założeniach:
gospodarstwa domowe mają swoje preferencje i w pewnych granicach potrafią określić swoje dążenia,
są zdolne do uporządkowania tych dążeń nadając im hierarchiczny układ,
dokonują koniecznych wyborów kierując się zasadą maksymalizacji swojej użyteczności (zadowolenia).
Na strukturę i zachowania gospodarstw domowych istotny wpływ wywiera środowisko, czyli otoczenie, w którym gospodarstwo funkcjonuje. Wyróżnia się:
- otoczenie geograficzne,
- otoczenie gospodarcze,
- otoczenie społeczno-kulturowe.