Świdnica (
niem.
Schweidnitz,
czes.
Svídnice) –
miasto i gmina
w
województwie dolnośląskim
, w
powiecie świdnickim
.
W latach 1975-1998
miasto administracyjnie należało do
województwa wałbrzyskiego
. Miasto leży u podnóża
Sudetów
, na
Równinie Świdnickiej
, nad rzeką
Bystrzycą
. Od
2004
r. siedziba
diecezji świdnickiej
.
Świdnica jest jednym z większych i ważniejszych miast na
Dolnym Śląsku
. Liczące 67 tysięcy mieszkańców miasto zostało założone już w
990
roku, jednak prawa miejskie otrzymało przed 1267 rokiem. Niegdyś stolica Księstwa świdnicko-jaworskiego, ważny ośrodek kultury i rzemiosła. Po II wojnie światowej znacznie rozbudowana w wyniku rozwoju przemysłu. W latach 1945-1990 prężny ośrodek przemysłowy z dobrze rozwiniętym przemysłem maszynowym, środków transportu, elektrotechnicznym, skórzanym, spożywczym, radiowym, aparatury precyzyjnej, włókienniczym oraz odlewniczym. Obecnie ośrodek przemysłowy (rozwinięty przemysł motoryzacyjny, elektrotechniczny, maszynowy oraz spożywczy), ważny ośrodek kulturalny, z jedynym w Polsce Muzeum Dawnego Kupiectwa oraz licznymi instytucjami kultury, ośrodek sportu i rekreacji. Ważny węzeł drogowy i kolejowy.
Geografia
Położenie
Świdnica położona jest w południowej części
województwa dolnośląskiego
w
powiecie świdnickim
na
Równinie Świdnickiej
nad
Bystrzycą
. Leży na skraju
Sudetów
oraz
Gór Wałbrzyskich
na wysokości od 225 do 265,9 m n.p.m.
Podział administracyjny
Świdnica nie posiada oficjalnego podziału na dzielnice, funkcjonuje jedynie podział na osiedla:
- Stare Miasto
- Kraszowice
- Osiedle Młodych
- Osiedle Kolonia
- Osiedle Zawiszów
- Osiedle Zarzecze
- Osiedle Zacisze
- Osiedle Zwierzynieckie
- Osiedle Słowiańskie
- Osiedle Piastów
- Osiedle Nad Potokiem
Struktura powierzchni
Według danych z roku
2002
[2] Świdnica ma obszar 21,76 km², w tym:
- użytki rolne: 41%
- użytki leśne: 1%
Miasto stanowi 2,93% powierzchni powiatu.
Demografia
Dane z
31 grudnia
2006
[3]:
Opis | Ogółem | Kobiety | Mężczyźni |
---|
jednostka | osób | % | osób | % | osób | % |
populacja | 66 776 | 100 | 31 784 | 52,7 | 28 533 | 47,3 |
gęstość zaludnienia (mieszk./km²) | 2742 | 1444,9 | 1297,1 |
Według danych z roku 2002[2] średni dochód na mieszkańca wynosił 1485,1 zł.
Toponimika nazwy miasta
Nazwa "Świdnic" wywodzi się od starosłowiańskiego słowa "svida". Oznaczało ono krzew
derenia
. Jest to więc nazwa ściśle związana zatem z położeniem topograficznym miasta. Miasto leży nad rzeką, a miejsce w którym gród się rozrósł porośnięte było krzewami derenia.
Czasem spotyka się nazwę Świdnica Śląska, lecz jest ona nieoficjalna i nieurzędowa. Funkcjonuje ona przede wszystkim z uwagi na nazwy placówek pocztowych miasta, np.: "UP Świdnica Śląska 1" przy pl. Grunwaldzkim[4].
Występująca od XV w. niemiecka forma Schweidnitz czy Schweidenitz stanowi adaptację fonetyczną wcześniejszej nazwy słowiańskiej.
Symbole miasta
-
Herb Świdnicy
– Czteropolowy herb Świdnicy został przywrócony przez Radę Miejską w dniu
28 stycznia
1999
roku. Na tarczy podzielonej na cztery równe pola, w czarnych polach – pierwszym i czwartym – znajduje się złota
korona
, w drugim polu srebrnym czerwony
gryf
, a w trzecim srebrnym polu czarny
dzik
. Gryf znajdujący się na tarczy herbowej w srebrnym polu symbolizuje dzielność rycerską. Dzik jest znakiem odwagi i męskości, natomiast korona jest symbolem władzy i zwycięstwa.
-
Hejnał Świdnicy
– Uchwałę o ustanowieniu hejnału Rada Miejska w Świdnicy przyjęła
29 czerwca
2000
roku. Autorem jest świdnicki kompozytor Marek Banaszczyk.
- Logo miasta – Logo zawiera panoramę miasta, jego zabudowy miejskiej z wieżami wyróżniającymi się z tejże zabudowy. Logo to złożone jest z barw czerwonej, żółtej oraz czarnej. W dolnej części umieszczone jest hasło "Rynek z tradycjami". Znak ma uproszczoną stylistykę i formę aby nie klasyfikować go do jedynie znaku informującego o tradycjach historycznych miasta. W dolnej części logo jest czarna wstęga symbolizującą drogę, trasę. Nawiązuje ona do łatwości komunikacyjnej Świdnicy, o jej dostępności, usytuowania komunikacyjnego. Hasło "Rynek z tradycjami" ściśle łączy się z bogatymi, kilkusetletnimi tradycjami handlowymi Świdnicy, jak też nawiązuje do starej, zabytkowej części miasta. Ma ono za zadanie promować Świdnicę poprzez graficzne ujęcie miasta. Ma zachęcać do odwiedzin oraz poprzez skojarzenie ukazywać historię i tradycję miasta.
Historia
Podczas prac archeologicznych prowadzonych na terenie powiatu świdnickiego odkryto w Świdnicy ślady osady plemion z kręgu
kultury łużyckiej
(lata około 1200 – 300 p.n.e.) oraz rozległe cmentarzysko ciałopalne z bogato wyposażonymi grobami. Po okresie wielkich migracji ludów na obszarze tym gospodarowało plemię
Ślężan
.
Około roku
990
obszar obecnej Świdnicy został włączony do
państwa Polan
przez księcia
Mieszka I
.
Nie jest znana dokładna data uzyskania przez Świdnicę praw miejskich, jednak od
1267
roku określana jest jako miasto. Inicjatorem lokacji była księżna
Anna
żona
Henryka Pobożnego
albo jej syn
Henryk III
. Za rządów
książąt wrocławskich
1242
-
1290
Świdnica otrzymała szereg przywilejów przyśpieszających rozwój miasta. W latach
1290
-
1392
Świdnica była stolicą niezależnego księstwa świdnicko-jaworskiego, którym rządzili
książęta piastowscy
i które uczynili jednym z najpotężniejszych na Śląsku.
W końcu XIV wieku Świdnica była największym po
Wrocławiu
miastem śląskim, liczył ponad 8000 mieszkańców. Produkcja piwa stała się obok wyrobu sukna podstawowym artykułem eksportu. "Piwnice świdnickie" znajdowały się między innymi we Wrocławiu,
Krakowie
,
Pradze
,
Pizie
,
Heidelbergu
.
1392
po śmierci Agnieszki wdowy po
Bolku II
Świdnica przeszła w ręce królów czeskich. W
1428
roku ruch
husycki
przybrał charakter powstania. Świdnica w porozumieniu z radą miejską Wrocławia skutecznie go zwalczała.
1520
wybuchło powstanie rzemieślników skupionych w
cechach
. Patrycjat podstępem zwabił do Wrocławia przywódców ruchu i tam ich stracono, mimo to nie odzyskał całkowitej władzy.
1526
Świdnica wraz z całą ziemią śląską przeszła pod rządy
Habsburgów
W trakcie trwania
wojny trzydziestoletniej
miasto było wielokrotnie oblegane czego skutkiem były wielokrotne pożary oraz wybuch epidemii.
W wyniku kolejnych działań wojennych
Prusy
odebrały
Śląsk
Austrii
. W
1741
dokonano modernizacji i rozbudowy fortyfikacji. Na przełomie XVII/XVIII wieku pod Świdnicą wybuchł bunt chłopski. Wojska pruskie stłumiły bunt i surowo ukarało chłopów. Podczas
wojny siedmioletniej
Świdnica była oblegana przez wojska austriackie a następnie pruskie, co doprowadziło do znacznych zniszczeń. Pod koniec XVIII w. w mieście pojawiły się pierwsze manufaktury między innymi skórzana i papiernicza. Po wojnie prusko-austriackiej w
1866
roku Świdnicę ogłoszono miastem otwartym. Po zwycięstwie nad Francją i zjednoczeniu Niemiec w roku 1871 wzrosło tempo uprzemysłowienia. W mieście powstały wytwórnie tkanin lnianych i bawełnianych, zamszu oraz fabryka liczników elektrycznych. Konsekwencją tego procesu, jak i generalnego, potężnego wzrostu gospodarczego Cesarstwa Niemieckiego, był dynamiczny rozwój przestrzenny i architektoniczny miasta. Już w
1844
r. Świdnica uzyskała połączenie kolejowe z
Jaworzyną Śląską
, do
1904
w trzech kolejnych kierunkach. Do
1914
r. zabudowa wykroczyła daleko poza mury starego miasta, przybierając wokół pierścienia dawnych murów obronnych wielkomiejski charakter. Krajobraz miasta wzbogacił się o szereg reprezentacyjnych gmachów publicznych, obiektów architektury rezydencjonalnej i zieleni miejskiej o wysokiej jakości. Wg spisu z
1905
r. miasto liczyło sobie 30.540 mieszkańców, w tym 59,8% ewangelików, 39,5% katolików i 0,5% wyznania mojżeszowego. Jako język ojczysty niemiecki zadeklarowało 96,3%, zaś polski – 3%.
Po zakończeniu
II wojny światowej
miasto zostało zajęte przez
Armię Czerwoną
i znalazło się na terytorium Polski. Nastąpił napływ ludności z polski centralnej i wschodniej oraz repatryjantów z za Buga. Powojenna historia Świdnicy przebiegała w rytm powolnego procesu upadku gospodarczego
PRL
. Częściowemu zniszczeniu uległa zabytkowa substancja budowlana starego miasta, na przedmieściach rozwinięto na dużą skalę ekstensywną zabudowę osiedlową niskiej jakości. Istotna część miasta została zajęta na potrzeby wojsk radzieckich – w latach 1984-1990 ulokowano tu nawet dowództwo
Północnej Grupy Wojsk Armii Radzieckiej
.
Od lat przedwojennych w Świdnicy znajdowało się ważne lotnisko wojskowe, później cywilno-wojskowe[5].
W okresie 1945-1989 istniały ogromne zakłady produkcyjne, utworzone w większości na bazie znacjonalizowanych przedsiębiorstw niemieckich, m.in.: Fabryka Wagonów "Świdnica", Zakłady Wytwórcze Aparatury Precyzyjnej "MERA-PAFAL", Zakłady Elektroniki Motoryzacyjnej, Świdnicka Fabryka Urządzeń Przemysłowych, Dolnośląskie Zakłady Białoskórniczo-Rękawicznicze "Renifer", Dolnośląskie Zakłady Magnetyzowe, Dolnośląskie Fabryki Mebli oraz Świdnickie Zakłady Artykułów Technicznych.
Zabytki
Świdnickie Stare Miasto, należy do cenniejszych zespołów urbanistycznych tego typu w Polsce[]. Świdnica z racji swego historycznego znaczenia posiada wiele cennych zabytków architektury sakralnej, mieszczańskiej jak i przemysłowej. Szczęśliwe uniknięcie zniszczeń w czasie
II wojny światowej
pozwoliło zachować drugi co do wielkości (po
Wrocławiu
) zespół zabytkowej architektury na Dolnym Śląsku. Niestety lata powojenne i niechęć do wszystkiego co niemieckie nie przysłużyły się świdnickiej starówce. Jej wschodni fragment uległ częściowemu wyburzeniu i został zastąpiony przez socjalistyczną architekturę mieszkaniową niskiej jakości, przez co spójność urbanistyczna całego kompleksu uległa nieodwracalnemu zniszczeniu. W
1967
r., wskutek rozbiórek dokonywanych na rynku, doprowadzono do zawalenia się wieży ratuszowej, której nigdy nie odbudowano. Mimo to do dziś przetrwało wiele zabytkowych domów, głównie w Rynku i przylegających do niego ulicach. Od kilku lat starówka jest sukcesywnie restaurowana, a zatwierdzony przez Zarząd Miasta plan rewitalizacji i rewaloryzacji starego miasta zakłada kompleksowe prace renowacyjnej miejskiej starówki. Nocą wiele obiektów starego miasta jest iluminowanych.
Miasto przez lata było dużym ośrodkiem przemysłowym i gospodarczym. Spuścizną po okresie uprzemysłowienia jest kilkanaście zabytków techniki i architektury przemysłowej.
Do ważniejszych zabytków w mieście należą:
Kościoły w Świdnicy
W Świdnicy mieści się jedna z najwyższych w Europie i piąta pod względem wysokości wieża w Polsce – wieża katedry św. Stanisława i św. Wacława mierząca 103 m Ponadto w mieście mieści się kilka zabytkowych kościołów z różnych okresów architektonicznych.
- Katedra św. Wacława i św. Stanisława
- Kościół św. Trójcy – ewangelicko-augsburski
-
Kościół św. Krzyża
- Kościół św. Józefa
- Kościół św. Mikołaja
- Kościół św. Andrzeja Boboli
- Kościół św. Ducha
-
Kościół Najświętszej Marii Panny Królowej Polski
- Kościół pw. Miłosierdzia Bożego (jako kościół tygodniowy przy Kościele Najświętszej Marii Panny Królowej Polski)
- Parafia pw. Miłosierdzia Bożego
- Kościół Zielonoświątkowy – Zespół Pokapucyński
Miasto Świdnica jest jednym ze współzałożycieli
Ligi Polskich Miast i Miejsc UNESCO
, powołanej
26 czerwca
2004
r.
Religia
Na terenie miasta działalność duszpasterską prowadzą następujące kościoły:
Turystyka
W Świdnicy turyści mogą liczyć na profesjonalną obsługę. Informacja Turystyczna mieszcząca się przy ul. Wewnętrznej 2 oferuje turystom pełna i profesjonalną informację o miejscach ciekawych w mieście, mogą uzyskać informacje dotyczące bazy hotelowo-gastronomicznej, o organizowanych imprezach czy o historii i teraźniejszości Świdnicy. Informacja oferuje również do sprzedaży albumy fotograficzne miasta, foldery, mapy, oraz liczne pamiątki związane ze Świdnicą.
Gospodarka
Świdnica niegdyś obok
Wałbrzycha
należała do najważniejszych ośrodków przemysłowych w województwie wałbrzyskim[]. Dzisiaj pomimo znacznej przemiany jakościowej i strukturalnej dolnośląskiego przemysłu nadal należy do ważniejszych ośrodków handlowo-przemysłowych w województwie dolnośląskim[]. W mieście działa ponad 8000 podmiotów gospodarczych[]. Wśród nich znajdują się także duże przedsiębiorstwa przemysłowe. Do nich należą:
- P.H.U. "FREZPOL" Sp. z o.o. Oddział Produkcji Lin i Drutów "LINMET" – zakład ten przeniesiono w 2010 roku z Wałbrzycha. Jest drugim największym producentem lin stalowych w Polsce. Jego historia sięga XIX wieku.
- Fabryka Wagonów „Świdnica” S.A. – zakład jest producentem cystern kolejowych, oraz jedynym producentem kontenerów kolejowych w Polsce. Obecnie właścicielem fabryki stał się koncern Greenbrier Company Ltd.
-
Świdnickie Zakłady Elektrotechniki Motoryzacyjnej „Elmot” SA
– zakłady produkują
rozruszniki
,
alternatory
, oraz wszelkie podzespoły elektrotechniczne dla przemysłu motoryzacyjnego. Po prywatyzacji nosiły nazwę Remy Automotive Poland Sp. z o.o. (do stycznia 2009 – obecnie w likwidacji).
-
Fabryka Aparatury Pomiarowej „Pafal” SA
– fabryka produkuje urządzenia pomiarowe do pomiaru energii. Jest to największy zakład w mieście.
- Lear Corporation Sp. z o.o. – producent tkanin wysokopuszystych i technicznych. Zakład ten wcześniej nosił nazwę Świdnickie Zakłady Tkanin Technicznych "Polovat".
- Dolmeb sp. z o.o. –producent mebli lakierowanych z płyty MDF. Powstał po sprywatyzowaniu Dolnośląskich Fabryk Mebli w Świdnicy i Srebrnej Górze. Produkuje głównie na potrzeby firmy IKEA.
- Diora Świdnica Sp. z o.o. – zakład produkuje zestawy meblowe pod sprzęt RTV i Audio. Powstał jako filia nieistniejącej już dzierżoniowskiej Diory.
- Cukrownia Świdnica SA – producent cukru białego „Kryształ”.
-
SONEL S.A.
– producent przyrządów pomiarowych dla energetyki.
- Spółdzielnia Pracy „Metalowiec” – producent tarcz sprzęgłowych do pojazdów ciężarowych.
- Osadowski ZPCh – producent wyrobów dla przemysłu budowlanego, meblowego i elektrotechnicznego.
- Zakłady Mięsne „Pekpol”- zajmuje się przetwórstwem mięsa oraz handlem.
- Wytwórnia Majonezu „M&J” – producent majonezu.
- Odlewnia Żeliwa "Świdnica" Sp. z o.o. – producent odlewów z żeliwa szarego
Wiele zakładów nie mogąc pozytywnie ukończyć procesu transformacji rynkowej zniknęło z mapy gospodarczej miasta. Do tych zakładów należą m.in. Świdnicka Fabryka Urządzeń Przemysłowych SA, Dolnośląskie Zakłady Białoskórniczo-Rękawicznicze „Renifer” krajowy potentat w produkcji rękawiczek, pasków, galanterii skórzanej, Dolnośląskie Zakłady Magnezytowe S.A. największy producent zasadowych materiałów ogniotrwałych o temperaturze pracy powyżej 1550 stopni Celsjusza.
Fabryka Aparatury pomiarowej "Pafal"
Oprócz tego w mieście działa wiele firm usługowych, serwisów, hurtowni, sklepów i punktów detalicznych. Funkcjonuje kilkanaście oddziałów banków, liczne towarzystwa ubezpieczeniowe, leasingowe, kredytowe. Działają markety i hipermarkety m.in.
Media Expert
,
Leroy Merlin
,
Tesco
,
Intermarche
,
Biedronka
.
Od kwietnia 2004 roku na terenie miasta istnieje podstrefa
Wałbrzyskiej Specjalnej Strefy Ekonomicznej
"Invest Park". Od czerwca 2005 roku budowę fabryki rozpoczął "Electrolux", aktualnie rozpoczęły się prace budowlane fabryki
Colgate-Palmolive
. Na terenie
Wałbrzyskiej Specjalnej Strefy Ekonomicznej
"Invest Park" ulokowały się też – "Klingenburg International" Sp. z o.o. (producent urządzeń klimatyzacyjnych i wentylacyjnych), "Nifco Poland" Sp z o.o. (producent pierścieni, nitów i zacisków z tworzyw sztucznych) oraz Galess Sp. z o.o. (usługi galwanizerskie). Poza podstrefą inwestycje typu "greenfield" rozpoczęły – "IMP Comfort" Sp. z o.o. (producent tkanin technicznych) i "Krause" Sp. z o.o. (producent drabin i rusztowań aluminiowych), w 2008 roku na terenie strefy powstała nowa siedziba SONEL S.A.
Infrastruktura techniczna w mieście
-
Świdnickie Przedsiębiorstwo Wodociągów i Kanalizacji
Sp. z o.o. to spółka z udziałem miasta zaopatrująca w wodę mieszkańców miasta Świdnica. Głównym jej zadaniem jest dostarczanie
wody
pitnej dla mieszkańców oraz odbiór ścieków zarówno gospodarczych jak i przemysłowych. Realizacja tych zadań jest wykonywana w 98% w przypadku dostaw wody i 95% w przypadku odbioru ścieków. Historia przedsiębiorstwa sięga czasów przedwojennych. W okresie powojennym funkcjonowało jako Miejskie Wodociągi, Wojewódzkie Przedsiębiorstwo Wodociągów i Kanalizacji, Miejskie Przedsiębiorstwo Wodociągów i Kanalizacji a po okresie przekształceń własnościowych w Polsce przyjęło nazwę Świdnickie Przedsiębiorstwo Wodociągów i Kanalizacji. ŚPWIK sp.z o.o. posiada w swych strukturach 2 ujęcia wody pitnej dla miasta. Zarządza siecią wodociągową o łącznej długości 173 km, na której wykonane jest 2671 przyłączy do budynków. Długość sieci kanalizacyjnej wynosi 147 km na której wykonane jest 2766 przyłączy do budynków. Miasto Świdnica zaopatrywane jest z dwóch ujęć wody podziemnych: przy ul. Bokserskiej oraz w Pszennie.
-
Spółka Wodna „Bystrzyca”
rozpoczęła działalność w
1985
roku. Pierwotna nazwa spółki brzmiała Przemysłowa Spółka Wodna „Bystrzyca”. Od samego początku spółka realizowała założony plan inwestycyjny tj. budowę mechaniczno biologicznej oczyszczalni ścieków. Fakt potrzeby budowy oczyszczalni jak również brak środków finansowych w budżecie miejskim i wojewódzkim nie zatrzymał inwestycji. Z pomocą przyszły wszystkie większe zakłady z terenu miasta oraz cukrownia „Świdnica” w Pszennie. Powołały one do życia Przemysłową Spółkę Wodną „Bystrzyca” aktem z
30 maja
1985
roku. Przez okres 20 lat Spółka zmieniła nazwę na Spółka Wodna „Bystrzyca”.
- Zakład Oczyszczania Miasta Sp. z o.o. w Świdnicy powstał w wyniku prywatyzacji Świdnickiego Przedsiębiorstwa Gospodarki Komunalnej i Mieszkaniowej. W wyniku podziału majątku wyróżniły się firmy takie jak: Farma Miejska, Ostatnia Posługa, Zakład Usług Porządkowych "Jedynka", Zakład Robót Awaryjnych i właśnie Zakład Oczyszczania Miasta. ZOM ma statut spółki z ograniczoną odpowiedzialnością w której 49% udziałów posiada miasto Świdnica. Zajmuje się on utrzymywaniem porządku i czystości na terenie Gminy Miejskiej Świdnica. Dba o czystość ulic i placów wmieście a także o wywóz odpadów z terenu Świdnicy. Zakład Oczyszczania Miasta mieści się w Świdnicy przy ul. Metalowców.
- ABK Nieruchomości Świdnickie – Administracja Budynków Komunalnych "Nieruchomości Świdnickie" jest jednostką budżetową powołaną do działania przez Radę Miejską w
1993
roku. Oficjalna działalność rozpoczęła w
1994
roku. Zadaniem firmy jest zarządzanie mieniem komunalnym, a także mieniem wspólnot mieszkaniowych. ABK odpowiedzialna jest za utrzymanie, remonty i eksploatację miejskich budynków, zarówno mieszkalnych jak i użyteczności publicznej.
-
Miejski Zakład Energetyki Cieplnej w Świdnicy
jest producentem ciepła i energii która dociera do ponad 22 tysięcy mieszkańców miasta. Zaopatrujemy w ciepło również liczne zakłady przemysłowe, szkoły, placówki kulturalne, usługowe. MZEC dostarcza odbiorcom ciepło w postaci gorącej wody o temperaturze od 95 stopni Celsjusza do 150 stopni Celsjusza. MZEC zaopatruje w ciepło ponad 40% ogółu mieszkań i podmiotów gospodarczych w Świdnicy. Ciepło jest produkowane w 6 ciepłowniach a mianowicie przy ul.Pogodnej, Bohaterów Getta, Saperów, Sikorskiego, Zarzecze, Zawiszów. W skład MZEC wchodzi też sieć ciepłownicza którą zakład zarządza i eksploatuje, a także kotłownie miejskie których łącznie jest 25 sztuk. Głownie opalane one są
gazem ziemnym
lub
koksem
.
- Świdnickie Przedsiębiorstwo Utylizacji Odpadów Sp. z o.o. jest przedsiębiorstwem odbierającym i utylizującym odpady w Świdnicy.
- Zakład Gazowniczy Wałbrzych Rejon Gazowniczy Świdnica obsługuje mieszkańców Świdnicy i powiatu Świdnickiego tj. miast Żarów, Jaworzyna Śląska, Strzegom. Oferuje przesył gazu oraz usługi związane z dystrybucją tego paliwa.
- Koncern Energetyczny EnergiaPro S.A. to koncern działający w województwie dolnośląskim. Jest to jedyna spółka dystrybuująca energię elektryczną na terenie województwa i Świdnicy. Teren Świdnicy i powiatu obsługuje Oddział Koncernu w Wałbrzychu. Najbliższy rejon energetyczny jest w
Strzegomiu
.
Ważne instytucje i urzędy
Wśród wielu instytucji mających siedzibę w Świdnicy znajdują się i takie urzędy, które maja ponadlokalne znaczenie. Są to:
- Urząd Stanu Cywilnego
- Starostwo Powiatowe
- Powiatowy Urząd Pracy
- Urząd Gminy Świdnica
- Urząd Miasta Świdnica
- Urząd Skarbowy
- Zakład Ubezpieczeń Społecznych
- Sąd Rejonowy w Świdnicy
- Sąd Okręgowy w Świdnicy
- Prokuratura Rejonowa
- Prokuratora Okręgowa w Świdnicy
- Powiatowa Stacja Sanitarno-Epidemiologiczna
- Dolnośląski Wojewódzki Ośrodek Doradztwa Rolniczego, Oddział w Świdnicy
- Inspekcja Weterynaryjna Powiatowy Inspektorat Weterynarii
- Obwodowy Urząd Miar
- Wojewódzki Inspektorat Inspekcji Ochrony Roślin i Nasiennictwa we Wrocławiu, Oddział Terenowy w Świdnicy
- Komenda Powiatowa Policji w Świdnicy
- Komenda Powiatowa Państwowej Straży Pożarnej w Świdnicy
- Powiatowy Inspektorat Nadzoru Budowlanego w Świdnicy
- Powiatowe Centrum Pomocy Rodzinie
Media
Świdnica jako jedno z większych miast w województwie dolnośląskim posiada własną telewizję, radio (co prawda internetowe) oraz kilka tytułów lokalnej prasy.
Telewizja
- Telewizja Teletop Sudety to lokalna telewizja nadająca swój program dla mieszkańców Świdnicy i okolic. Została ona założona w
1990
roku, jako firma świadcząca usługi telewizji kablowej. W późniejszym okresie do oferty tej dodano emisję własnego kilkugodzinnego programu telewizyjnego który emitowany jest do dziś. Telewizja zajmuje się problematyką mieszkańców miasta i okolicznych gmin. Porusza sprawy ważne i istotne dla mieszkańców tego regionu. Od sierpnia 2008 Tv Teletop Sudety emituje program lokalny w internecie w formie streamingu. Siedziba telewizji znajduje się w centrum miasta.
- Interaktywna Telewizja Świdnica ITVS jest telewizją interaktywną nadającą swój program poprzez sieć internetową. Jest to jedna z pierwszych telewizji internetowych na Dolnym Śląsku, a tym samym w Polsce. Pierwsze próby nadania sygnału strumieniowego odbyły się w 1997 roku. Obraz wielkością nie był większy od znaczka pocztowego. Głównym pomysłodawcą i realizatorem zamysłu jest były redaktor naczelny lokalnej telewizji kablowej TeleRaj, muzyk i filmowiec Marek Banaszczyk. Początkowo program był nadawany w formacie Real Player. Obecnie Telewizja Świdnica jest bardziej dostępna gdyż nadaje program pełoekranowy w ogólnie dostępnym Windows Media Player. W 2009 roku Interaktywna Telewizja Świdnica zaczęła retransmitować wydarzenia sportowe oraz uruchomiła reporterski oddział terenowy składający się z młodych dziennikarzy, reporterów i operatorów kamer, którzy realizują materiały pokazując bolączki regionu tym samym obejmując swym reporterskim zasięgiam powiat świdnicki. Jedną ze stałych pozycji programowych jest Filmowa Kronika Miasta Świdnicy, która cieszy się sporą oglondalnością. Telewizja Interaktywna pełni rolę informacyjną skupiając się na promocji kultury oraz sportu powiatu świdnickiego.
Radio
- Radio Świdnica jest radiem typowo internetowym. Nadaje swój program przez 24 h na dobę siedem dni w tygodniu a program stacji można usłyszeć na całym świecie. Odbiór programu odbywa się przy pomocy programu
Windows Media Player
. Stacja muzycznie prezentuje styl mieszany. Pojawia się w niej muzyka od 1945 do lat 90. W stałych audycjach muzycznych posłuchać można utworów muzycznych lokalnych twórców. Liczba słuchaczy – 18.400.000 miesięcznie.
Internet
dziennik-świdnica
Największy na ziemi świdnickiej serwis informacyjny. W "dzienniku" są również strony: Muzeum Broni i Militariów oraz strona siatkarskiego Klubu Siatkówki MKS Świdnica.
Prasa
W Świdnicy ukazuje się kilka tytułów prasowych, zarówno lokalnych jak i ogólnopolskich. Do ważniejszych gazet z terenu miasta należą:
Ochrona środowiska
Kilkanaście lata temu w czasach
PRLu
gdy Świdnica była dużym ośrodkiem przemysłowym problem zanieczyszczenia środowiska naturalnego był znaczący. Wiele zakładów, także te największe, nie miały odpowiednich filtrów, nie zapewniały odpowiedniej jakości ścieków a dodatkowo hałas związany z produkcją dalece przekraczał dopuszczalne normy. Spust ścieków do Bystrzycy czy pyły i gazy wydobywające się z kominów budynków mieszkalnych i zakładów na długo zmieniły obraz przyrody Świdnicy. Stan ten poprawił się. Obecnie oczyszczalnia zapewnia odbiór wszystkich ścieków z miasta i zakładów, posiadając rezerwę. Wiele zakładów posiada własne przyzakładowe oczyszczalnie ścieków co poprawia efekt oczyszczania. Wskutek tego czystość Bystrzycy i jej stan biologiczny uległy znacznej poprawie. Założone filtry spowodowały oczyszczenie atmosfery, a zamiana zasilania kotłowni z węgla na gaz ziemny dodatkowo spowodowała poprawę stanu powietrza. Przyczyną tutaj także jest upadek wielu zakładów oraz spadek wielkości produkcji. Nie bez znaczenia także tutaj jest zmiana polityki ekologicznej zakładów jak i władz miasta. Obecnie Świdnica jest miastem gdzie oczyszczanych jest 100% ścieków komunalnych i przemysłowych a stan powietrza, gleby i wód (zarówno podziemnych jak i powierzchniowych) jest zadowalający.
Zieleń miejska w Świdnicy
Świdnica jest miastem o stosunkowo dużym udziale zieleni miejskiej w ogólnej powierzchni miasta. Istnieje tutaj kilkanaście
parków
,
skwerów
, liczne są klomby i zadrzewienia przy placach i ulicach świdnickich. Wśród zieleni miejskiej na uwagę zasługują parki miejskie[]:
- Park Centralny
- Park Pionierów
- Park Młodzieżowy
- Park Saperów
- Park Ułanów
- Park Sikorskiego
- Park Strzelnica
- Park Łukasińskiego
Świdnica dysponuje bardzo cennym i bogatym starodrzewem[].
28 lipca
1995
roku, uchwałą Rady Miejskiej, pod ochronę przyjęto 77 drzew spełniających kryteria do uznania ich za pomniki przyrody[6], spośród 223 zaproponowanych. Park Młodzieżowy przy ulicy Armii Krajowej dysponuje największą liczbą
pomników przyrody
. Znajduje się tam 12 drzew objętych ochroną. Wśród owych roślin można wyróżnić gatunki takie jak:
platan klonolistny
,
cis pospolity
,
żywotnik olbrzymi
,
sosna czarna
,
miłorząb dwuklapowy
, dąb szypułkowaty,
topola czarna
,
buk pospolity
,
klon pospolity
, srebrzysty
kasztanowiec biały
i inne.
Transport i komunikacja
Transport drogowy
Świdnica leży na skrzyżowaniu ważnych tras wojewódzkich i krajowych co ułatwia dojazd z miasta do większości dużych ośrodków województwa i kraju. Najważniejsza trasą biegnącą przez miasto jest trasa nr. 35. Oprócz niej z miasta wybiega kilka dróg wojewódzkich i lokalnych.
Ponadto ze Świdnicy wybiegają drogi lokalne do
Bystrzycy Górnej
,
Wirów
,
Żarowa
oraz
Jaworzyny Śląskiej
. Świdnica położona jest w odległości ok. 45 km od
autostrady A4
. Miasto ma obwodnicę która wybudowana w
1974
roku odciąża zabytkowe centrum Świdnicy i ogranicza ruch pojazdów ciężkich w samym mieście. Na terenie Świdnicy jest 114,8 km dróg[]. Najwięcej dróg należy do dróg lokalnych (80,4 km), natomiast 5,5 km dróg należy do dróg krajowych. Wybudowanie trzech nowych, głównych ulic w znaczny sposób usprawniło wewnętrzna komunikację w mieście. Mowa tutaj o ulicach
Bogusza Stęczyńskiego
, Przemysłowej i Słowiańskiej. Skróciły one czas przejazdu między dzielnicami a także usprawniły komunikację między dzielnicami miasta.
Komunikacją miejską
wewnątrz miasta zajmuje się
Miejskie Przedsiębiorstwo Komunikacyjne Świdnica
. Obsługuje ono 21 linii
autobusowych
miejskich i podmiejskich (w tym 1 linię nocną). które łączą miasto Świdnica z miejscowościami takimi jak Wałbrzych, Żarów, Jaworzyna Śląska, Dzierżoniów. Spośród przewozów najwyższą liczbę (około 70%[]) stanowią przejazdy w gminie miejskiej Świdnica. Pozostałe przejazdy świadczone są na terenie gmin
Żarów
, Jaworzyna Śląska,
Marcinowice
czy
Świdnica (gmina wiejska)
. Komunikacja miejska, dotowana przez budżet miasta Świdnica jest słabo dofinansowana co prowadzi do podwyżek cen biletów, dekapitalizacji taboru samochodowego oraz zawieszania lub ograniczania linii autobusowych[]. Niektóre z linii podmiejskich są obsługiwane także przez przewoźników prywatnych.
Transport kolejowy
Świdnica była ważnym węzłem kolejowych do początku lat dziewięćdziesiątych. Na wszystkich trzech dworcach zatrzymywały się pociągi pasażerskie.
Na początku lat 90. zamknięto dla pociągów pasażerskich
linię kolejową nr 285
do
Jedliny Zdrój
, a w roku 2000 zlikwidowano połączenie na odcinku prowadzącym do
Wrocławia
przez
Sobótkę
. Obecnie Zarząd Województwa Dolnośląskiego planuje przejąć tę linię włącznie z wszystkimi nieruchomościami, a także jest w trakcie przejęcia zamkniętej dla ruchu pasażerskiego w 2000 linii kolejowej nr 771 Świdnica Przedmieście - Świdnica Miasto[7].
W czasach stacjonowania w Świdnicy
Armii Czerwonej
miasto posiadało bezpośrednie połączenie kolejowe z
Moskwą
.
Obecnie z połączeń pasażerskich przez Świdnicę kursuje jedynie
autobus szynowy
w relacji
Międzylesie
-
Kłodzko Główne
-
Kamieniec Ząbkowicki
-
Jaworzyna Śląska
-
Legnica
(od grudnia 2009 tylko do Kłodzka Głównego) obsługiwanej przez
Koleje Dolnośląskie
. Najbliższym węzłem kolejowym, z którego odjeżdżają pociągi dalekobieżne jest odległa o 10 km
Jaworzyna Śląska
.
Trasa
Kamieniec Ząbkowicki
-
Legnica
wykorzystywana jest w także w ruchu towarowym. Wyprowadzone są od niej bocznice do Miejskiego Zakładu Energetyki Cieplnej oraz zakładów Specjalnej Strefy Ekonomicznej.
Ruch towarowy w Świdnicy odbywa się się również na linii Świdnica Miasto-Świdnica Przedmieście-
Pszenno
, z której też wyprowadzone są bocznice do zakładów przemysłowych – największa do Fabryki Wagonów.
Zlokalizowane w mieście stacje kolejowe to:
Transport lotniczy
W Świdnicy nie ma lotniska które mogłoby obsługiwać loty pasażerskie. Najbliższe lotnisko pasażerskie znajduje się w oddalonym o 55 km
Wrocławiu
. W pobliskich
Świebodzicach
znajduje się lądowisko dla awionetek, które może przyjmować niewielkie samoloty.
Telekomunikacja
- Multimedia Polska SA poza dostępem do telewizji kablowej oraz szerokopasmowego internetu oferuje usługi telekomunikacyjne.
-
Telekomunikacja Polska S.A.
teren miasta Świdnica i okolicznych miejscowości obsługuje Obszar Telekomunikacji z
Wałbrzycha
. Wybierając numer telefoniczny abonenta znajdującego się w sieci TP S.A. należy przed sześciocyfrowym numerem telefonu wybrać cyfrę 8. Numer kierunkowy poprzedzający numer siedmiocyfrowy to 074. Obowiązuje on na terenie całego byłego województwa wałbrzyskiego.
-
Telefonia Lokalna Dialog S.A.
świadczy usługi na terenie Świdnicy od
2000
roku. Na terenie województwa wałbrzyskiego oraz całego Dolnego Śląska posiada kilkadziesiąt tysięcy abonentów. Przed sześciocyfrowym numerem abonenta należącego do sieci Dialog należy wybrać cyfrę 6. Numer kierunkowy jest taki sam jak do abonentów sieci TP S.A. czyli 074.
Edukacja
W Świdnicy są 2 żłobki, 9 przedszkoli, 11 szkół podstawowych, 5 gimnazjalnych a ponadto:
- Wyższa Szkoła Technologii Teleinformatycznych
- Łódzka Społeczna Wyższa Szkoła Przedsiębiorczości i Zarządzania filia w Świdnicy.
- Uniwersytet Ekonomiczny we Wrocławiu filia w Świdnicy
- Akademia Medyczna we Wrocławiu filia w Świdnicy
- Wyższe Seminarium Duchowne Diecezji Świdnickiej
- I Liceum Ogólnokształcące im. Jana Kasprowicza
- Zespół Szkół Ogólnokształcących II Liceum Ogólnokształcące
- III Liceum Ogólnokształcące Humanistyczno-Artystyczne im.Marii Skłodowskiej-Curie
- IV Liceum Ogólnokształcące
- Zespół Szkół Hotelarsko-Turystycznych im. Tony Halika
- Zespół Szkół Ekonomicznych im. Wincentego Stysia
- Zespół Szkół Mechanicznych im. Mikołaja Kopernika
-
Zespół Szkół Budowlano-Elektrycznych im. Jana III Sobieskiego
- Studium Medyczne
- Społeczna Szkoła Podstawowa, Gimnazjum i Przedszkole – Akademia Przedszkolaka
Kultura
Świdnica jest ważnym ośrodkiem kulturalnym w województwie dolnośląskim jak i w skali całego kraju. Przed II wojną światową miasto było siedzibą
Teatru Krajowego w Świdnicy
, a Państwowy Teatr Świdnica działał do ok. 1951 roku. W mieście działa
Młodzieżowy Dom Kultury
,
Świdnicki Ośrodek Kultury
, Miejska Biblioteka Publiczna, 2 kina, kilkanaście galerii, liczne stowarzyszenia, kółka artystyczne itp. Do ważniejszych instytucji kultury w Świdnicy należą:
- Świdnicki Ośrodek Kultury
- Młodzieżowy Dom Kultury
- Miejska Biblioteka Publiczna
-
Muzeum Dawnego Kupiectwa
-
Muzeum Broni i Militariów
- Wojewódzka Biblioteka Pedagogiczna filia w Świdnicy
- Kino „Sawa” – jest to kino które mieści się w obiekcie „Bolko” przy pl. Grunwaldzkim.
- Kino „Gdynia” – jest to kino miejskie mieszczące się przy ul. Zygmuntowskiej 1.
- Towarzystwo Regionalne Ziemi Świdnickiej
- Klub Osiedlowy Spółdzielni Mieszkaniowej przy ul. M. Skłodowskiej-Curie 23
Świdnica jest świadkiem wielu wydarzeń kulturalnych które chętnie odwiedzają Świdniczanie[]. Do najważniejszych imprez kulturalno-rozrywkowych należą:
- Świdnicki Przegląd Zespołów Kolędowych
- Ogólnopolski Konkurs Recytatorski
- Konkurs Recytatorski „Pegazik”
- Wielka Orkiestra Świątecznej Pomocy
- Wybory Małej Miss
- Wybory Miss Wiosny
- Świdnickie Noce Jazzowe
- Festiwal Teatru Otwartego
- Festiwal Piosenki Przedszkolnej
- Dni Gór
- Festiwal Piosenki lat 60. i 70.
- Świdnickie Dni Muzyki Kameralnej
- Dni Świdnicy
- Babie Lato
- Festyn Sobótkowy
- Giełda Staroci, Numizmatów i osobliwości
Większość tych imprez organizuje Świdnicki Ośrodek Kultury, który jest animatorem życia kulturalnego w mieście.
Świdnica od dnia
4 października
2003
nosi tytuł Stolicy Dziecięcych Marzeń, który nadała jej Międzynarodowa Kapituła
Orderu Uśmiechu
na swoim pierwszym w historii posiedzeniu poza
Warszawą
.
Służba zdrowia
W Świdnicy funkcjonuje 12 przychodni, 17 aptek, dwa szpitale, wiele prywatnych praktyk lekarskich. W świdnickich szpitalach istnieją 364 łóżka.
Przychodnie:
- Nr 1 – ul. Konopnickiej
- Nr 2 – NZOZ "Mieszko" – ul. Mieszka I
- Nr 3 – Pl. Grunwaldzki
- Nr 4 – Zamenhofa
- Nr 5 - NZOZ "BHMed" - ul. Strzelińska
- Przychodnia Rehabilitacyjna – ul. Wyszyńskiego
- Przychodnia dla Dzieci – Prądzyńskiego
- Poradnia Rehabilitacyjna – ul. Równa
- Poradnia Odwykowa – Bolesława Chrobrego
- Przyzakładowy Zakład Opieki Zdrowotnej – ul. Kopernika
- Zakład Balneologiczny – ul. Równa
Szpitale:
-
Szpital
Miejski nr 1 – ul.
Westerplatte
– obecnie nieistniejący. Wszystkie oddziały przeniesione do RSSP "
Latawiec
"
- Szpital Miejski nr 2 – nie istnieje od 2004 r. na jego miejscu znajduje się Wyższe Seminarium Duchowne.
- Regionalny Specjalistyczny Szpital Powiatowy "
Latawiec
" – ul. Leśna 27-29 jest to szpital położony na peryferiach miasta, w jego południowo-zachodniej części. Jeden z najnowszych i najnowocześniejszych szpitali w województwie dolnośląskim. Posiada lądowisko dla helikopterów.
W mieście istnieje pogotowie ratunkowe przy ulicy Wojska Polskiego 2a
Sport
W Świdnicy działa wiele klubów sportowych, największe z nich to:
- KS Tytan – kulturystyka, fitnes
-
MKS Polonia Świdnica
– piłka nożna, strzelectwo, lekkoatletyka
-
MKS Świdnica
–
siatkówka
kobiet
- Świdnicki Klub Piłki Ręcznej (ŚKPR) – piłka ręczna
- KP Polonia/Sparta Świdnica – klub piłkarski powstały z fuzji sekcji piłkarskich Sparty i
Polonii Świdnica
, obecnie grający w III lidze dolnośląsko-lubuskiej
- KS Stal Świdnica – piłka nożna, klasa Okręgowa
- Automobilklub Sudecki
- Klub Karate Kyokushinkai Świdnica
- Gambit Świdnica – szachy
- Okręgowy Związek Akrobatyki Sportowej
- Polskie Towarzystwo Wędkarskie
- KKS Śnieżne Wrony Świdnica – koszykówka
- Grupa Capoeira Esporao
- GLKS Świdnica
Od wielu lat Świdnica jest gospodarzem
Rajdu Elmot
zaliczanego do rundy
Rajdowych Samochodowych Mistrzostw Polski
.
Największe sukcesy odnosił w sekcji siatkówki kobiet klub MKS Świdnica. To właśnie w nim od najmłodszych lat trenowała
Dorota Świeniewicz
, dwukrotna złota medalistka mistrzostw Europy i najlepsza siatkarka Starego Kontynentu. Ze Świdnicy pochodzi także siatkarka
Winiar Kalisz
Anna Barańska.
Miasta partnerskie
Urodzeni w Świdnicy
-
Anna Barańska
– siatkarka BKS Stal Bielsko-Biała i reprezentantka Polski
-
Dorota Świeniewicz
– siatkarka BKS Stal Bielsko-Biała
-
Katarzyna Glinka
– polska aktorka filmowa i teatralna
-
Maria Cunitz
– wybitna astronom, poliglotka, matematyczka, malarka, pisarka i kompozytorka
XVII wieku
– jej imieniem nazwano jeden z kraterów na
Wenus
-
Bartosz Huzarski
– kolarz
-
Jerzy Kramarczyk
– aktor, absolwent II LO w Świdnicy, znany z głosu Listonosza Pata i Strażaka Sama
-
Wojciech Mann
– dziennikarz i prezenter radiowo-telewizyjny
-
Marek Michalak
– działacz społeczny,
Kanclerz Międzynarodowej Kapituły Orderu Uśmiechu
,
Rzecznik Praw Dziecka
.
-
Albert Neisser
– lekarz wenerolog, kolekcjoner dzieł sztuki
- Juliusz Chrząstowski – aktor, 1996 – 1997 – Teatr im. A. Mickiewicza, Częstochowa, 1997 – 1998 – Teatr Studyjny, Łódź, 1998 – 2003 – Teatr Nowy, Łódź, 2003-... – Stary Teatr, Kraków
-
Grzegorz Woźny
– artysta malarz, poeta, współzałożyciel Świdnickiego Stowarzyszenia Literackiego LOGOS i współredagujący ogólnopolskie pismo literacko-artystyczne "Arytmia"
Bibliografia
- „Raport o stanie miasta” Praca Zbiorowa UM Świdnica
1999
- „Strategia Rozwoju Miasta Świdnicy ze szczególnym uwzględnieniem strategii mieszkaniowej na lata 2000-2015” Praca Zbiorowa Uniconsult Warszawa
1999
- „Dolny Śląsk” C.Skała Pascal Bielsko-Biała
2005
- „Świdnica-Mini informator” Praca Zbiorowa UM Świdnica IT Świdnica
2002
- „Świdnica” W.Rośkowicz, Mirwal Art. Wałbrzych
1997
- „Dolny Śląsk na weekend” C.Skała, W. Brygier, Pascal Bielsko-Biała,
2005
- „Świdnica-Panorama Miasta” W.Zdziarski, Marago Bydgoszcz,
2002
- „Sudety” C.Skała, Pascal Bielsko-Biała,
2006
- "Świdnica" Plan Miasta wyd. PPWK Warszawa-Wrocław
1993
- M. Wolny, Ludność niemiecka w Świdnicy po II wojnie światowej, cz.1, Lata 1945-1950, "Rocznik Świdnicki", t.29:2001, s.118-143
- M. Wolny, Ludność niemiecka w Świdnicy po II wojnie światowej, cz.2, Lata 1950-1959, "Rocznik Świdnicki", t.30:2002, s.80-93
- M. Wolny, Ludność żydowska w Świdnicy w latach 1945-1970, "Rocznik Świdnicki", t.31:2003, s.128-157
- Świdnica. Zarys monografii miasta, red. Wacław Korta, Wrocław-Świdnica 1995,
- Atlas historyczny miast polskich. Świdnica, wprow. Marta Młynarska-Kaletynowa, Wrocław 2008,
Zobacz też
Przypisy
Linki zewnętrzne