Mapa Babilonii w czasach Hammurabiego z zaznaczonym Babilonem
Górny fragment steli Hammurabiego z przedstawieniem boga
Szamasza
wręczającego Hammurabiemu symbole władzy krolewskiej
Pomnik Hammurabiego w Iraku
Hammurabi (1792-1750 p.n.e. – chronologia średnia) – szósty, najsłynniejszy król z I dynastii z Babilonu, syn i następca
Sin-muballita
, twórca potęgi państwa starobabilońskiego, autor Kodeksu Praw.
Imię
Pochodzenie i znaczenie imienia Hammurabiego stanowi pewną zagadkę. Niektórzy uczeni uważają, że imię króla pochodzi z dialektu
arabskiego
, więc i dynastia mogła być
arabskiego
lub
aramejskiego
pochodzenia, jednak większość badaczy przypisuje władcom tej dynastii pochodzenie
amoryckie
. Imię Hammurabiego interpretowane jest przez niektórych jako "Słońce+uzdrawia" - Hammurabi, albo jako "Stryj+wielki" - Hammu-rabi"[1].
Panowanie
Odziedziczone po ojcu niewielkie królestwo Hammurabiego obejmowało część dawnego
Akadu
, a największymi miastami obok samego
Babilonu
były
Borsippa
,
Sippar
i
Dilbat
. Wokół znajdowali się o wiele potężniejsi rywale: od południa jego państwo graniczyło z silnym królestwem
Rim-Sina I
z
Larsy
, a na wschodzie i północy z całym szeregiem mniej lub bardziej niezależnych miast-państw (
Kisz
,
Kisurra
,
Malgum
,
Kazallum
,
Rapiqum
), za którymi stały takie potęgi jak
Elam
,
Esznunna
i państwo
Szamszi-Adada I
. Pomimo prawdopodobnego nawiązania przyjaznych stosunków z północnym sąsiadem (
Szamszi-Adadem I
) sytuacja polityczna nakazywała królowi Babilonu dużą ostrożność, dlatego też skupił się on w pierwszych latach swego panowania na rozwiązywaniu najpilniejszych kwestii wewnętrznych w kraju: wydał edykty umarzające długi obywateli i rozbudował umocnienia w niektórych miastach. Do pierwszych działań wojennych przystąpił w 1786 r. p.n.e. Jego atak skierowany na południe przyniósł mu nowe zdobycze terytorialne w postaci miast
Isin
i
Uruk
. W następnym roku złupił kraj
Emutbal
, a w ciągu trzech kolejnych lat podbił miasta-państwa
Malgum
i
Rapiqum
. W ten sposób w ciągu niecałych 5 lat Hammurabi powiększył nieomal dwukrotnie terytorium państwa, nie wchodząc jednocześnie w konflikt z najsilniejszymi rywalami. Wszystko wskazuje, iż w tym pierwszym etapie ekspansji korzystał on z pomocy i wsparcia potężnego wówczas
Szamszi-Adada I
- tym zapewne należy tłumaczyć względną bierność przeciwników i najbliższych sąsiadów Hammurabiego:
Larsy
,
Esznunny
i
Elamu
. Wraz ze śmiercią Szamszi-Adada I w 1781 r. p.n.e. Hammurabi, pozbawiony opieki wielkiego sojusznika, zmuszony jest zaprzestać wszelkich działań ofensywnych i przez 27 lat, począwszy od 12 roku panowania, ograniczyć się do działań wewnętrznych. W tym czasie poświęcił się on rozbudowywaniu systemów irygacyjnych, wznoszeniu nowych fortyfikacji i murów obronnych miast, budowie licznych świątyń i obiektów kultu. Wykazywał też dużą aktywność dyplomatyczną w polityce zagranicznej, usiłując wejść w jak najkorzystniejszą konfigurację sojuszy. W Mezopotamii południowej wytworzyła się bowiem właśnie wtedy bardzo napięta sytuacja chwiejnej równowagi sił, co bardzo dobrze oddaje jeden z listów odnalezionych w archiwum w Mari:
"Nie ma króla, który by sam jeden był najsilniejszy. Dziesięciu lub piętnastu królów idzie za Hammurabim, panem
Babilonu
. Tyle samo idzie za
Rim-Sinem
, panem
Larsy
, tyle samo za
Ibal-pi-Elem
z
Esznunny
, tyle samo za
Amut-pi-Elem
z
Qatny
, a dwudziestu idzie za
Jarim-Limem
z
Jamhadu
"[2]
Hammurabi ponownie przystępuje do działań wojennych w 1764 r. p.n.e., kiedy to wsparty posiłkami ze sprzymierzonych z nim
Mari
i
Jamhadu
odpiera atak koalicji
Elamu
i mniejszych państewek z północnego-wschodu. W rok później , w 31 roku panowania, rusza na południe i całkowicie rozbija armię
Rim-Sina I
z
Larsy
, zajmując należące doń kraj
Emutbal
i południowy
Sumer
. Wyeliminowawszy całkowicie przeciwnika z południa Hammurabi rzucił wszystkie siły na północ, rozbijając w 1762 r. p.n.e. wojska
Esznunny
i jej sojuszników. W 1761 r. p.n.e. zdobywa
Mari
, by w dwa lata później po nieudanym buncie zniszczyć je doszczętnie. Kilka lat później, w 38 roku panowania (1756 r. p.n.e.), ostatecznie zdobywa i burzy
Esznunnę
. Konsekwencją tego sukcesu było opanowanie w 1755 r. p.n.e. państwa
Iszme-Dagana I
i zmuszenie go do uznania zwierzchności królestwa babilońskiego. W ten sposob w ciągu zaledwie 10 lat Hammurabi pokonał kolejno wszystkich przeciwników i podbijając prawie całą Mezopotamię oraz zachodni
Elam
stworzył imperium, mogące równać się obszarem i znaczeniem z państwami
Sargona Wielkiego
,
Naram-Sina
, czy
Szulgiego
.
Gliniany stożek z inskrypcją Hammurabiego upamiętniającą wzniesienie murów miasta
Sippar
; terakota, zbiory
Luwru
(AO 3277).
Kodeks Hammurabiego
Hammurabi był twórcą zbioru praw, tzw.
kodeksu Hammurabiego
znanego z inskrypcji wyrytej na
diorytowej
steli
, odkrytej pw
1902
roku podczas wykopalisk w
Suzie
, starożytnej stolicy
Elamu
. Kodeks obejmował 282 artykułów dotyczących: wymiaru sprawiedliwości, wykroczeń przeciwko własności, ziemi i zabudowaniom, kupców i agentów handlowych, kobiet, małżeństwa, własności rodzinnej i dziedziczenia, pobicia i uszkodzenia ciała, rolnictwa, najmu, własności i sprzedaży niewolników. Został sporządzony w tzw. dialekcie starobabilońskim.
Podczas swego panowania Hammurabi wyniósł kult babilońskiego boga
Marduka
do rangi religii państwowej.
Przypisy
- ↑ Pęgiel (red.), Prawa Hammurabiego, PWN wyd. I, Warszawa 1957
- ↑ Marek Stępień, Kodeks ..., s. 22
Bibliografia
- H.W.F. Saggs: Civilization Before Greece And Rome, Yale University Press 1989,
- Chester G. Starr: A History Of The Ancient World, Oxford University Press 1999,
- Marek Stępień, Kodeks Hammurabiego, Wydawnictwo ALFA, Warszawa 2000, s. 19-34.
Zobacz też